بە رۆژێك دوای ئەوەی لە بەغدا راگەیەندرا كە حكومەتی فیدڕاڵ و حكومەتی هەرێمی كوردستان گەیشتوونەتە رێككەوتنێك بۆ دانانی چارەسەری هەنووكەیی بۆ ئەو كێشانەی چەندین ساڵ بوو لە نێوانیاندا مابۆوە، لەوانە: (بەرهەمهێنان و هەناردەكردنی نەوتی هەرێم و مووچەی هێزەكانی پێشمەرگە)، هەروەها رەخساندنی كەشوهەوایەكی گونجاو بۆ گەیشتن بە چارەسەری هەمیشەیی و چەسپاوی سەرجەم كێشەكان، پەیامنێرێكی كەناڵی ئاسمانی(العرب) كە بارەگاكەی لە بەحرەینە، پرسیاری لێكردم سەبارەت بە راو بۆچوونم لە هەمبەر ئایندەی پەیوەندییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر لەبەر رۆشنایی ئەم رێكەوتنە.
هەرگیز دوودڵ نەبووم لەوەی كە گوزارشت لە هەڵوێستی پۆزەتیڤانەی خۆم بكەم بە رازیبوون و پشتیوانیكردن لەو رێككەوتنە، هەروەها هەستی بەختەوەریم دەربڕم لە ئاست كۆتایی ئەركی شاندی حكومەتی هەرێم كە بۆ ئەم مەبەستە سەردانی بەغدای كرد، ئەویش بەوەی كە لە میانی كۆبوونەوەكەی لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵدا سەركەوتنی بەدەستهێنا، پێموا نییە كە عێراقییەك هەبێت، (جا نەتەوە، یان مەزهەبەكەی هەر چییەك بێت)، لاوازترین هەستی نیشتمانپەروەری و كەمترین نیگەرانی هەبێت لە ئاست چارەنووسی وڵات و گەلەكەی، ئەگەر بەم هەواڵە دڵخۆش نەبووبێت. كاتێ ئەم هەواڵە خۆشانەی پێ دەگات سەبارەت بەو رێككەوتنەی كە ماوەیەكی زۆر بوو لە چاوەڕوانیدا بووین، كە ماوەكەیشی زیاد لە پێویست درێژەی كێشا، بەهۆی پێداگیریی و كەللەڕەقیی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی هەردوو كابینەی پێشووی حكومەتی عێراق، كە لە كۆتاییدا نەك هەر بووە هۆی گرژبوونی پەیوەندییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر، بەڵكو بووە هۆی بەزین و شكستهێنانی سوپای فیدڕاڵ و سەرجەم هێزە ئەمنییەكان لەبەردەم رێكخراوی تیرۆریستیی داعش كە سێیەكی رووبەری وڵاتی كۆنتڕۆڵ كرد، كە ئەمەش خۆی لە خۆیدا هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ خراپ بەڕێوەبردنی كاروباری وڵات.
لە وەڵامی پرسیاری پەیامنێرەكەدا گوتم: لەپاڵ چارەسەركردنی هەردوو كێشەی نەوت و مووچەی پێشمەرگە، ئەو رێككەوتنە گرنگییەكی مەعنەویی گەورەی هەیە كە بریتییە لە دووپاتكردنەوەی بیرۆكەیەك بەوەی كە هیچ كێشەیەك نییە كە چارەسەری نەبێت، ئەم بیرۆكەیەش حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی ئێستای حكومەتی فیدڕاڵ بەم دواییە لە لێدوانێكی رۆژنامەنووسیدا بە راشكاوی گوزارشتی لێكردووە. گرنگیی ئەو بیرۆكەیەش لەوەدایە كە رەنگدانەوەی ویستپاكیی چارەسەری كێشەكانە، دیارە كە ویستپاكیی بەڕێز عەبادی رێگەی لەبەردەم شاندی هەرێمی كوردستان كردەوە، تاكو بێتە بەغدا و بە رێككەوتنێكیش بگەڕێتەوە هەولێر كە هەردوو لا پێی قایل بن، نەبوونی ئەم ویستەش بە درێژایی چوار ساڵی رابردوو ئاستەنگێك بوو بۆ گەیشتن بە رێككەوتن. لە راستیدا دەكرا لەهەر رۆژێكی ئەو چوار ساڵە بگەیشتنایە ئەم رێككەوتنە ئەگەر ویستێكی پاك لای حكومەتی بەغدا هەبووایە. ویستپاكیی لەخۆیەوە لەناو دڵ و ویژدان لەدایك نابێت، زۆر جار لە ئەنجامی ئەزموونێك لەدایك دەبێت، ئەزموونەكانی عێراقیش تا رادەیەكی زۆر دەوڵەمەندن، دەبووایە بەرهەمەكانی ئەم ئەزموونە ویستپاكانە تا رادەیەكی زۆر دەوڵەمەند بوونایە. بە درێژایی سێ چارەگە سەدە دەوڵەتی عێراق رووبەڕووی كێشەی پەیوەندیی لەگەڵ دووەم نەتەوەی ئەم وڵاتە بۆتەوە، بە بەردەوامیش ئەو سیاسەتانەی پەیڕەوكراون رەنگدانەوەی ویستپاكیی نەبوون بۆ بە ئاشتی چارەسەركردنی كێشەكە كە لەگەڵ سەردەمی نەتەوە یەكگرتووەكان بگونجێت كە دوای لەناوچوونی نازییەت و فاشیزم لە ئەوروپا دەستی پێكرد، نازیەت و فاشیزم تەنیا بەرجەستەی خولیایەكی توندڕۆی (شۆڤینیزم) بوو، كە مەبەستی سڕینەوەی ئەوی دی بوو.
زۆربەی حكومەتەكانی عێراق سیاسەتیێكی شۆڤینییان بەرامبەر بە كورد و سەرجەم نەتەوەكانی غەیرە عەرەب پەیڕەو كرد، هەوڵیشیان دا بزاڤی مافەكانی كورد و دواتر بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كورد ناچاربكەن كە پەنا بەرنە بەر هێزی چەكدار، زۆر جار ئەو حكومەتانە پەنایان نەبردۆتە بەر گفتوگۆكردن، تەنیا لە حاڵەتی لاوازیدا نەبێت و بۆ ئەوەی پشوویەك بدەن و سەر لەنوێ بتوانن هێز بەكار بهێننەوە.
هەموو مێژووی وڵاتمان گەواهیدەرە لەسەر نەزۆكیی ئەو سیاسەتانە، بەڵكو دەكرێ زۆر بە ئاسانی بگەینە ئەو دەرئەنجامەی كە هەموو ئەو كاولكارییەی كە لە ئێستادا عێراق بەخۆیەوە دەیبینێت، لە بنەڕەتدا بۆ سیاسەتی هەڵەو دوژمنكارییانە دەگەڕێتەوە كە دژی كورد پەیڕەو دەكرا. زەعیم عەبدولكەریم قاسم پەندی لە شكستەكانی حكومەتە پاشاییەكان وەرنەگرت لە دامركاندنەوەی بزووتنەوەی كورد و هێزی بەكارهێنا و باجەكەشی دا، بەڵكو هەموو عێراق و بزووتنەوە نیشتمانییەكەش باجێكی زۆریان دا، كاتێ كودەتاكەی بەعس لە 8ی شوباتی 1963 مێژووی خوێناوی وڵاتی دەستپێكرد. هەروەها سەدام حوسێنیش نە پەندی لە ئەزموونەكانی پێشوو وەرگرت و نە لە ئەزموونی رژێمەكەی كە بە درێژایی چەند ساڵێك بە زەبری هێز شكستی هێنا بۆ لەناوبردنی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كورد، تەنانەت دوای مۆركردنی رێككەوتننامەی جەزائیر لەگەڵ شای ئێران لە ساڵی 1975 كە بەم پێیە وازی لە نیوەی شەتولعەرەب و ناوچەگەلێكی دیكەی كوردی هێنا لەبەرامبەر داخستنی سنوور و گەمارۆدانی شۆڕشەكەی كورد، ئەوە بوو وڵاتی بۆ كارەسات و مەینەتیی زۆرتر پەلكێش كرد، لەوانە شەڕی جینۆساییدی ناوخۆ دژ بە كورد و هێزە نیشتمانپەروەرەكان، هەروەها شەڕی هەشت ساڵەی (1980 - 1988)ی دژ بە ئێران، ئەوجا پەلاماردانی كوێت و شەڕی 1991 و دواتریش شەڕی 2003 كە كاریگەری و لێكەوتە وێرانكارییەكانی تا ئەمڕۆش بەردەوامە.
لەسەردەمی حكومەتی پێشوو نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی ئەوكات هەروەكو ئەوەی كە لە رابردوودا روویدەدا، هەروەها وەك ئەوەی كە عێراق ئەو هەموو ئەزموونە كارەساتبارەی نەدیبێت، دیسان سەردەمی تازەی لە 2003 یان بەلایەنی كەم لەوەتەی 2005 بەخۆیەوە نەدیبێت، كاتێ كە زۆرینەی گەلی عێراق بڕیاری لە دەستوورێك دا كە سیستەمی دیموكراسیی پەرلەمانی و فۆڕمی فیدڕاڵیزمی دەوڵەتی چەسپاند، ئەمەش مانای كۆتایی ئەو سەردەمانەیە كە دەسەڵات بەزۆرداری و زۆرەملێیی لەلایەن تاكە كەسێك، یان حزبێكەوە بەسەر خەڵكدا دەسەپێندرا، هاتنی سەردەمێكی تازە كە مافی هەمووانی تێدا یەكسانە و كێشەكانیش بە دانوستان و گفتوگۆ و لە رێی دەستەی نوێنەرایەتیی هەڵبژێردراوەوە چارەسەردەكرێن، نەك بە هێز، ئەوەش مانای وایە هەر كەسێك كە دەوڵەت بەڕێوە ببات، پێویستە ئیرادەیەكی پاكی هەبێت، چونكە پێچەوانەی ئەم ئیرادەیە دەرچوونە لە دەستوور و بنەماكانی سیستەمی دیموكراسیی فیدڕاڵی، ئەمەش بە تەواوی لە سەردەمی حكومەتی پێشوو رووی دا، نەك بەتەنیا لەسەر ئاستی پەیوەندیی لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەڵكو لەسەر ئاستی بەڕێوەبردنی دەوڵەت لە هەموو بوارێكدا، ئەمەش بە ئاشكرا دوای گۆڕینی حكومەت و پێكهێنانی حكومەتی تازە بۆ هەموو لایەك روون بووەوە كە ئێستا هەموو كاتێك سەرقاڵە بە ئەنجامدانی چاكسازیی لەوەی كە حكومەتی مالیكی تێكیدابوو.
زۆر گرنگە پەیوەندییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر ئاسایی ببێتەوە، چونكە لە بەرژەوەندیی گەلی عێراقدا نییە بە هەموو نەتەوە جیاوازیەكانیەوە ئەو پەیوەندییانە گرژ و ئاڵۆز بن، بەتایبەتیش كە لە ئێستادا وڵات رووبەڕووی مەترسییەكی گەورەی چارەنووسساز دەبێتەوە، ئەویش مەترسیی (داعش)ـە كە هەڕەشەیە بۆ سەرجەم قەوارەی دەوڵەتی عێراق، هەروەها واقیعەكە ئاشكرا بووە كە حكومەتی مالیكی تەنیا گەنجینەیەكی بەتاڵی بۆ حكومەتی تازە بەجێ هێشتووە، پتەوكردنی پەیوەندییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر لە زامنكردنی وەبەرهێنانی سامانی وڵاتدایە، كە ئەویش نەوتە و 95%ی سەرچاوەكانی ژیانی گەل و دەوڵەتی عێراق پێكدەهێنێت. راستە كە رێككەوتنی ئەم دواییەی بەغدا- هەولێر رێگەچارەی بۆ هەموو كێشە هەڵپەسێردراوەكان دانەنا، بەڵام بناغەیەكی پتەوە بۆ هەنگاوهەڵگرتن بەرەو ئەو چارەسەرانە كە دەكرێ ئەنجام بدرێن، هەتا دوای ماوەیەكیش بێت، ئەگەر هاتوو بە هەموو توانایەكەوە پارێزگاری لە ئیرادە و نیاز پاكی كرا.