لەم ماوەی دواییدا جۆن كیری وەزیری دەرەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا سەردانی شاری هەولێری كردو لە دیدارێكیدا لەگەڵ بەڕێز سەرۆكی كوردستاندا دوایین پێشهاتەكانی بارودۆخی عێراقی تاوتوێ كرد، ئەو لەم سەردانەدا جەختی لەوە كردەوە كە دەبێ چ كورد و چ هەرێمی كوردستان(KRG) لە خەمی یەكێتیی دەوڵەتی عێراقدا بن، ئەم پرسە گرنگە بە هیچ شێوەیەك پێوەندی بە ئیدارەی ئەمریكاوە نییە، چونكە تەنیا خودی گەلی كورد و سەركردەو نوێنەرە سیاسییەكانی مافی ئەوەیان هەیە بڕیاری لەم شێوەیە بدەن، دیارە بڕیاردانی ئەم پرسەش هەروا ئاسان نییە، چونكە مانەوە لە چوارچێوەی عێراقێكی لێكترازاودا دوولایەنی هەیە، لایەنێكی سوودبەخشەو لایەنەكەی دیكەی مەترسیی هەیە، بەهەمان شێوە، كاتێ سەربەخۆیی رادەگەیەنرێت پێویستە رەچاوی ئەم دوو لایەنەش بكرێت، بەڵام لە هەموو حاڵەتێكدا كاتێ كورد ئەم بڕیارە دەدات پێویستە لەلای خۆیەوە ئەمریكا رێز لەم ئیرادەیە بگرێت و ئەو كارە نەكات كە دەرئەنجامێك بسەپێنێت كە بەلای خودی بەرپرسە ئەمریكییەكانەوە دەرئەنجامێكی خوازراو بێت.
پابەندبوون بە عێراقێكی یەكگرتووەوە مەترسیی ئاشكراو روو لە زیادبوونی لەدواوەیە، بەهەرحاڵ پێدەچێت چەمكی وڵاتێكی یەكگرتووی وەك عێراق زیاتر لەخەیاڵەوە نزیك بێت، دیارە ئەو پرۆسەی خۆبەڕێوەبەرییەی كە پتر لە دە ساڵە لە هەرێمی كوردستان(KRG) پیادە دەكرێت بە ئاستێكی زۆر دەسەڵاتی حكومەتی فیدرالی لە بەغدا سنووردار كردبوو، ئەو هەرێمە لەم ماوەیەدا خاوەنی حكومەتی سەربەخۆی خۆیەتی، ئەو حكومەتە خاوەنی ئاڵا و هێزی بەرگری و دراو و سیاسەتی ئابووریی خۆیەتی، گەر سەیری دەسەڵاتی جوگرافی حكومەتی ناوەند لە بەغدا بكەین دەبینین دوای ئەو پەلاماردانە خێرایەی یاخیبووانی سوننەو هاوپەیمانەكانی لەسەرووشیانەوە دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام(داعش) دەبینین دوای ئەوەی بەم خێراییە ئەو رووبەرە خاكەیان بەدەست هێنا، ئەم دەسەڵاتە تا راددەیەكی زۆر بچووك بۆتەوە، واتا حكومەتی ناوەند بە تەواوی دەسەڵاتی بەسەر ئەو پارێزگاو شارۆچكانەی عێراقدا نەماوە و لە رووی ئیدارییەوە لەژێر كۆنترۆڵی ناوەنددا نەماون، كە هەموو ئەو ناوچانە سوننەنشینن.
رەنگە هەندێ لەو سەربازانەی كە بەناو بۆ نوری مالیكی و رژێمەكەی دڵسۆزن لەگەڵ ئەو میلیشیا شیعانەی كە بەم دواییە چەكداركراون، تا رادەیەك بتوانن لەو ناوچانەی كە زۆربەیان شیعەنشینن و دەكەونە باشوور و رۆژهەڵاتی بەغداوە، لە بەرامبەر پێشڕەوی كردن و هێرشی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام(داعش) بەرگری و رێگریی بكەن، بەڵام ئەم پرۆسەیە زۆر ئەستەمە سەربگرێت ئەگەر پاڵپشتییە چڕ و پڕەكانی ئەمریكا یان ئێرانی لەگەڵدا نەبێت، چونكە ئەوەی لە واقیعدا هەیە ئەوەیە كە لە ئێستادا قەوارەیەكی سیاسی عەرەبی سوننی لە چەند بەشێكی داگیركراوی عێراق و سوریادا هاتۆتە ئاراوە، ئەوە گرنگ نییە هەتا ئەگەر لەسەر ئاستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیشەوە بە فەرمی دان بەو پەرەسەندنانەدا بنێت یان نا.
لە ئێستادا پێویستە هەموو لایەك لەوە چاك تێبگەن كە ئەگەر كوردستانی عێراق بێتە سەر ئەو بڕیارە و دواجار خۆی لە دەوڵەتی لێكترازاو و هەرەسهێنراوی عێراق رزگار بكات ئەویش بە راگەیاندنی سەربەخۆیی، كاتێ هەرێمی كوردستان (KRG) بڕیاری دا شاری كەركوك كۆنتڕۆڵ بكات كە زۆرینەی دانیشتوانی كوردەو دەوڵەمەندیشە بە نەوت هەنگاوێكی ژیرانەی كاتی بوو، تەنانەت چاوەڕوانی روودانی لێ نەدەكرا، كە تێیدا هەندێ رواڵەتی یەكگرتوویی عێراقی تێدا بەدەست هێنرایەوە، بەڵام لە جیاتی ئەوە ئەلتەرناتیفەكە ئەوەبوو كە ببنە تەماشاكاری ئەوەی كە دواجار ئەو شارە بكەوێتە دەستی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش)ـەوە.
لە كاتێكدا كە بڕیاری سەربەخۆیی بژاردەیەكی عەقڵانییە بۆ كوردستان، بەڵام هەرگیز بێ مەترسیش نابێت. رەنگە لەبەرامبەر ئەو بژاردەیەدا هەر یەك لە ئێران و توركیا كاردانەوەیەكی باشیان نەبێت لەبەرامبەر دامەزراندنی دەوڵەتێكی سەربەخۆی كوردی. بەڵام وا دیارە بەرهەڵستیی ئەنكەرە بۆ پەرەسەندنێكی لەم چەشنە هێندەی رابردوو توند نەبێت، چونكە پێوەندیی ئابووریی زۆر گەشەكردوو لە نێوان توركیا و كوردستانی عێراقدا ماوە كە چەندین ساڵە لە ئارادایە. بە رەوچاوكردنی ئەوەی توركیا ترسی هەیە لەو پشێویە روو لە زیادەی لە بەشەكانی دیكەی عێراقدا هەیە، ئەوا رەنگە كوردستانێكی سەربەخۆ بۆ بەرپرسانی تورك مایەی مەترسیەكی كەمتر بێت. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا زەمانەتی ئەوە نییە كە توركیا لە ئاست راگەیاندنی سەربەخۆیی بە شێوەیەكی رەسمی لەلایەن هەولێرەوە كاردانەوەیەكی كورتبینانە و رووبەڕووبوونەوەئامێز نەگرێتەبەر.
كەواتە پێویستە گەلی كورد و هەرێمی كوردستان (KRG) زۆر بە وریایی بژاردەكانیان لەبەرچاو بگرن، هەروەها نابێت نە كیری و نە هیچ بەرپرسێكی دیكەی ئەمریكا خۆیان بخزێننە نێو پرۆسەی بڕیاردانی سەربەخۆییەوە. ئەگەر سەیری تۆماری واشنتۆن بكەین لە ماوەی دەیەكانی رابردوودا لە رووی مامەڵەكردنییەوە لەگەڵ دۆخە هاوشێوەكاندا دەبینین كە دژیەكی سەیری تێدا بەدی دەكرێت. بۆ نموونە سەركردەكانی ئەمریكا پێشوازیان لە لێكترازانی یەكێتیی سۆڤیەت كرد و بە پارچە پارچەبوونی یوگسلافیا رازی بوون. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا تێبینی ئەوە دەكرێ كە سیاسەت داڕێژەرانی ئەمریكا پێداگیریان كرد لەسەر ئەوەی دەوڵەتی بۆسنیا و هێرزۆگوڤینیا، كە لە بنەڕەتدا ناسەقامگیر بوو، بە یەكگرتوویی بمێنێتەوە، ئەگەرچی زۆرینەی هاووڵاتیانی سربیا و كروات خوازیاری جیابوونەوە بوون. هەروەها واشنتۆن بە شێوەیەكی رەسمی و ئاشكرا قایل نەبوو سۆماڵی لاند لە وڵاتی ناكارای سۆماڵ جیابێتەوە، بەڵام بە تەواوەتی باوەشی بۆ جیابوونەوەی باشووری سودان لە وڵاتی سودان كردەوە.
بۆیە بە رەوچاوكردنی ئەم تۆمارەی ئەمرییكا، بۆمان دەردەكەوێت كە واشنتۆن ستراتیژییەتێكی جێگیری لە مامەڵەكردنیدا لەگەڵ پرسی لەبەریەكهەڵوەشانەوەی دەوڵەتاندا نییە. كەواتە بەر لەم حاڵەتە، پێویستە ئیدارەی ئۆباما دوورەپەرێز بێت و هەوڵ نەدات ئاییندەی كوردستانی عێراق دیاری بكات. پێداگیری كردن لەسەر پاراستنی یەكێتیی عێراق (كە لە ئێستادا بە راددەیەكی گەورە بۆتە یەكێتییەكی خەیاڵی) لە بەرژەوەندیی بنەڕەتیی ئەمریكادا نییە. چونكە ئەگەری ئەوە هەیە كە گەلی كورد و حكومەتەكەی هەر بە دۆستی ئەمریكا بمێننەوە بە چاوپۆشین لەوەی چ رێگایەكی سیاسی دەگرێتەبەر. بۆیە پێویستە واشنتۆن خۆی لەم پرسە بەدوور بگرێت و رێگەیان پێبدات بەبێ دەستێوەردان، خۆیان ئەو بڕیارە چارەنووسساز و قورسە بدەن.

* تۆژەری باڵا و جێگری سەرۆكی پرۆگرامەكانی ئامۆژگای كاتۆ و نووسەری گۆڤاری (زە ناشناڵ ئینتریست) و (وەرزنامەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست) و (گۆڤاری گوڵان).