ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تی كوردستان بوو بە‌ئه‌مری واقیع ئه‌مریكاش ئیعترافی پێده‌كات
دەیڤید رۆمانۆ*
هێشتا هەولێر و بەغدا هەر لە بازنەی ناكۆكیدان لە بارەی نەوت و غازەوە، پێدەچێت زەحمەت بێت لەوە تێبگەین كە بۆچی هێشتا ئەمریكا پاڵپشتی هەڵوێستەكانی حكومەتەكەی مالیكیه. لە راستیدا، پێدەچێت لە چەند مەسەلەیەكدا كورد زیاتر لە هەر لایەنێكی دیكە لەلایەن ئەمریكاوە حوكمی توندیان لەسەر درابێت. لە پێش نەخۆشكەوتنی سەرۆك تاڵەبانی، بەردەوام بەرپرسە ئەمریكییەكان لە واشنتۆن سكاڵایان لە سه‌رۆك كۆمار دەكرد كە نزیكە لە ئێرانیەكانەوە، و دەیانوت كە پێویستە ئەمریكا خۆی لێی دوورە پەرێز بكات ئەگەر هاتوو بەردەوام بوو لەسەر ئەم كارە. لەگەڵ ئەوەشدا پێدەچێت مالیكی زۆر زیاتر لە هەر گرووپێكی كوردەكانی عێراق لە ئێرانیەكان نزیك بێت و وا دیارە كە ئەمە گرفتێك نەبێت لە پێوەندیدا بە پشتیوانیكردنی مالیكیەوە. پێدەچێت واشنتۆن لەبارەی ناوچە كێشە ناكۆكی لەسەرەكان و لەبارەی فیدراڵیزم و هەروەها پێشمەرگەشەوە بە هەمان زمانی بەغدا قسە بكات نەك بە زمانی هەولێر.
تێگەیشتن لە هەڵوێستی ئەمریكا لە ئاست كوردەكانی عێراقدا پێویست بەوە دەكات كە سیاسەتی دەرەوەی واشنتۆن بێنینەوە یاد. هەمیشە ئەمریكا سەقامگیری كردۆتە ئەولەویەت لە سیستمی نێودەوڵەتیدا، ئەو سیستمە نێودەوڵەتیەی كە خۆی سەركردایەتی دەكات و بە راددەیەكی گەورە لێی سوودمەندە. لە دەرئەنجامدا، دەتوانین بڵێین كە بە شێوەیەكی گشتی تێڕوانینی ئەمریكا بۆ ناكۆكیە جوداخوازیەكان بریتی بوو لە پشتیوانیكردنی دەوڵەتەكان لە بەرامبەر گرووپەكانی خوار نەتەوە كە خەبات لە پێناوی بڕیاردانی چارەنووسدا دەكەن. هەروەك پرۆفیسۆری كەنەدی جوناسان پاكوی لە كتێبەكەیدا بە ناوی، A Stability-Seeking Power: U.S. Foreign Policy and Secessionist Conflicts، باسی ئەوە دەكات كە ئەم مەیلەی ئەمریكا بۆ دەسەڵاتی حكومەتی مەركەزی تەنیا لە سایەی هەل و مەرجگەلێكی زۆر دیاریكراودا لاواز دەبێت:
ئەمریكا پشتیوانی لەو دەوڵەتانە دەكات كە رووبەڕووی ئەو قەیرانانە دەبنەوە كە ئەگەری جیابوونەوەیان لێدەكەوێتەوە، تا ئەو كاتەی ئەم پشتیوانیە زەمانەتی سەقامگیری سنوورە نێودەوڵەتییەكان دەكات. كاتێك ئەم دەوڵەتانەش نایانەوێت یاخود ناتوانن سەقامگیری سنورەكانیان بپارێزن و گفتوگۆكردن لەگەڵ سەركردە جوداخوازەكان رەت دەكەنەوە، ئەوا ئەمریكا سیاسەتی خۆی دەگۆڕێت و رازی دەبێت بەوەی ئیعتیراف بە دەوڵەتە جوداخوازەكان بكات، بەڵام تەنیا ئەو كاتەی كە جوداخوازەكان بیسەلمێنن كە توانای پاراستنی سەقامگیریان هەیە.
پێویستە لەم سیاقەدا لە پێوەندیەكانی نێوان ئەمریكا و كورد تێبگەین. ئەمریكیەكان گومانیان هەیە لەوەی دوا تموحی كورد ئەوەیە لە عێراق جیا بێتەوە، و ئەوان نیگەرانن لەبارەی ئەو ناسەقامگیری و ئاكامە ئیقلمیانەوە (لە ناوچەیەكی زۆر گرنگدا) كە لە هەنگاوێكی لەم چەشنە دەكەوێتەوە. لە دەرئەنجامدا، بە زۆری ئەمریكا وا دەردەكەوێت كە لە هەر كاراكتەرێكی دیكەی ناوچەكە كەمتر پشتیوان بێت تەنانەت بۆ ئۆتۆنۆمیەكی كوردی سنودارتریش. هەر ئەمەش هۆكاری ئەوەیە كە 19 دەوڵەتی دیكە، لە نێویاندا ئێران و بەریتانیا و توركیا پێش ئەمریكا كونسوڵگەریان لە كوردستانی عێراق كردەوە، كە لە كۆتاییدا ئەمریكاش لە ساڵی 2010دا ئەم كارەی كرد. هەر ئەمەش هۆكاری ئەوەیە كە سەرەڕای ناحەزی ئەمریكا بۆ رژێمەكەی ئەسەد و ئایەتوڵاكان لە ئێران، ئەوا هەرگیز پشتیوانی یاخیبوانی كوردەكانی نەكردووە لەو وڵاتانەدا.
تەنانەت پشتیوانی ئەمریكا بۆ ئەو دەوڵەتانەی رووبەڕووی گرووپە خوار نەتەوەییەكان دەبنەوە تا سنوورێكی دوورتر دەڕوات كە تەنانەت ئەمریكا یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستانی خستۆتە «لیستی رەش»ی گرووپە چەكدارەكانەوە. هەر ئەمەش هۆكاری ئەوە بوو كە سەرۆكی هەرێمی كوردستان، مسعود بارزانی، بەم دواییە بانگهێشتێكی واشنتۆنی رەت كردەوە بۆ ئەوەی سەردانی ئەمریكا بكات: ئەمریكا نەیتوانیوە یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان لەو لیستە دەربهێنێت، لە كاتێكدا پیشتر واشنتۆن بەڵێنیدا ئەم كارە بكات. لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ «زە گاردیان» فەلاح مستەفا، بەرپرسی فەرمانگەی پێوەندیەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، رایگەیاند كە «كە ئەمریكا تەنانەت یەك قوربانیشی نەبووە لەم هەرێمەدا كە یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستانی باڵادەستن بەسەریدا، كە ئەوان بە تیرۆریستیان دادەنێن. ئەو پرسیارەی پێویستە لە حكومەتی ئەمریكا و كۆنگرێسی ئەمریكا بكرێت ئەوەیە كە چۆن رێگە بەمە دەدەن بەردەوام بێت؟ ئەمە هەڵەیە، و ئەمە ناڕەوایە و پێویستە چارەسەر بكرێت» (كراوكرۆفت، 2014). لە راستیدا، پێدەچێت ئەمریكا كێشەی هەبێت لە تێگەیشتن لەوەی كێ دۆستی سروشتی و راستەقینەیەتی لەم ناوچەیەدا.
تاكە رێگایەك بۆ ئەوەی بە راددەیەكی گەورە ئەگەری گۆڕانكاری لە تێڕوانینی ئەمریكیەكاندا لەبارەی كوردەكانەوە بگۆڕێت ئەوەیە كە واشنتۆن بگاتە ئەو دەرئەنجامە و قەناعەتەی كە بەردەوام بوون لەسەر كپكردن و ئیحتیواكردنی بڕیاردانی چارەنووسی كورد لە هەر سیاسەتێكی دیكە زیاتر سەردەكێشێت بۆ ناسەقامگیری. رەنگە هەر ئەم لۆجیكەش بێت كە وایكردووە واشنتۆن چارەسەری دوو دەوڵەت بۆ ناكۆكی ئیسرائیل و فەلەستین قبوڵ بكات: سیاسەتداڕێژەرانی ئەمریكا گەیشتنە ئەو دەرئەنجامەی كە رەتكردنەوەی دووبارە داڕشتنەوەی سنوورەكان بە شێوەیەك كە رێگە بە فەلەستینییەكان بدات ببنە خاوەنی دەوڵەتی خۆیان زیاتر لە هەر شتێكی دیكە سەردەكێشێت بۆ ناسەقامگیریەكی زیاتر لە ناوچەكەدا. ئەگەر ئەمە راست بێت، ئەوا سەیر و سەمەرەی ئەو سەرنجە لەوەدا دەبێت كە دەبێتەهۆی ئەوی رەوتێكی لۆجیكی كاركردن بۆ كوردەكان بخاتەڕوو، چونكە رەنگە بگەنە ئەو قەناعەتەی كە پتر چالاكی سەربازیانە بگرنەبەر بۆ ئەوەی پشتیوانی ئەمریكا بەدەست بهێنن بۆ بەدەستهێنانی سەربەخۆیی.
لە حاڵەتی عێراقدا كە هەرەسهێنانی دەەوڵەت لە ئاسۆدا دەركەوتووە، و پێدەچێت لەم رۆژانەدا بارودۆخەكەش هەر بەم ئاڕاستەیەدا بڕوات، ئەوا ئومێدەكە ئەوەیە كە بارودۆخەكە لەوە خوێناویتر نەبێت. هەرچۆنێك بێت تاوەكو هەرەسهێنانەكە خوێناویتر بێت ئەوا لە كۆتاییدا پتر ئەمریكیەكان لە هەڵەكەی خۆیان تێدەگەن لە پشتیوانیكردنیان لە مالیكی و تەفزیڵكردنی مەركەزییەكی بەهێز لە وڵاتەكەدا.
