بەلای كەمەوە، كارێكی ژیرانە دەبێت ئەگەر هەرێمی كوردستان KRG هەوڵەكان چڕتربكاتەوە بۆ بەهێزكردنی پێوەندییە ئابوورییە ئومێدبەخشەكانی لەگەڵ توركیادا. ئەمە فاكتەرو هاندەرێكی گرنگتر بە ئەنقەرە دەدات، بۆ ئەوەی ئاشتبوونەوەكەی لەگەڵ تاراندا لەسەر بنەمای دژایەتیكردنی كورد نەبێت.

پاش ئەوەی بۆ دەیان ساڵ پێوەندییەكانی نێوان ئەنكەرەو تاران بە چەندین قۆناغی هاوكاری و دوژمنایەتی تونددا تێپەڕیوە، ئێستا چەند ئاماژەیەك لە ئارادان كە دووبارە ئەو پێوەندیانە بكەونەوە سەر ڕێڕەوی سروشتی خۆیان. ئەو سەردانەی لە مانگی كانونی دووەمدا ئەردۆگانی سەرۆك وەزیرانی توركیا بۆ ئێران كردی، بەرجەستەبووی دوایین ئاڵوگۆڕەكانی ئەم دواییە بوو.
ئەردۆگان لە ماوەی گەشتەكەیدا ڕایگەیاند كە ئامانجی سەرەكیی وڵاتەكەی بریتی بووە لەوەی كە بۆ بەگژاچوونەوەی تیرۆریزم لەگەڵ ئێراندا «هاوشانی یەكتر ڕابوەستن». ئەگەری ئەوەش هەیە باشتربوونی پێوەندییەكانی توركیا و ئێران چەند ئاكامێكی گرنگی بۆ هەرێمی كوردستانی عێراق KRG و تەواوی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لێبكەوێتەوە.
بوونی هەر خواست و ئارەزووییەك بۆ ئەوەی لە نزیكەوە هاوكاری لەگەڵ ڕژێمی ئایینی تاراندا بكەیت، گەڕانەوەیە بۆ گرتنەبەری شێوازە سەرەتاییەكان، بەڵام لە ماوەی زیاتر لە سێ ساڵی ڕابردودا ئەمە لە سیاسەتی توركیادا ئاڵوگۆڕێكی دراماتیكی هەبووە. دوای ئەوەی ئەو داگیركاریەی بە سەركردایەتی ئەمەریكا ئەنجامدرا، لە ئاكامدا بوو بە هۆی ڕوخاندنی سەددام حوسێن، هێزەكانی توركیا و ئێران بە ئاشكرا لە ئەركە سەربازییەكانیاندا لە دژی چەكدارانی پەكەكە و پژاك هاوكاری یەكترییان دەكرد، ئەو چەكدارانەی هەندێجار خاكی هەرێمی كوردستانیان KRG وەك پەناگەیەكی ئارام بۆ چالاكیەكانیان بەكار دەهێنا. لەوەش بەرفراوانتر، ئەنكەرە بەرهەڵستی ئەو سیاسەتانەی دەكرد كە لەلایەن ئەمەریكاو هاوپەیمانەكانی لە ناتۆدا كاریان بۆ دەكرا بۆ توندكردنی سزاكانی سەر ئێران، وەك كاردانەوەیەك لەبەرامبەر بەرەدوامیدان بە بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئەو وڵاتە. لە قۆناغێكدا، توركیا لەگەڵ بەرازیل ڕێگاچارەیەكی مامناوەندی پێشنیار كرد، كە پتر جێی سەرنجی تاران بوو، نەك ئەو سیاسەتەی كە واشنتۆن پێی باش بوو و تەفزیڵی دەكرد بەسەر سیاسەتەكانی تردا. دەستپێشخەرییە دوو قۆڵییەكە لەلایەن هیلاری كلینتۆنی وەزیری دەرەوە بووە هۆی سەرزەنشتكردنێكی توند.
لە سیاقی پێوەندییە سیاسی و دیبلۆماتی و سەربازییە گەرم و گوڕەكاندا، بازرگانی نێوان توركیا و ئێران هەڵكشانێكی بەخۆوە بینیوە. لە بازرگانیكردنی هەردووسەرەوە، لە قەبارەی 1 ملیار دۆلارەوە لە ساڵی 2001دا، كەچی لە ساڵی 2011دا گەیشتۆتە 16 ملیار دۆلار، ئەمەش بۆ واشنتۆن و پایتەختەكانی دیكەی ناتۆ ئەوەندەی دیكە مایەی بێزاری بووە.
لەگەڵ ئەوەشدا، شەڕی ناوخۆی سوریا هاوكاری نێوان توركیاو ئێرانی لە سەر سكە لادا. پێوەندییەكانی ئەنقەرە لەگەڵ دیمەشقدا، كە هەرگیز پێوەندییەكی دۆستانە نەبووە، بێ ئەندازە بارگرژی تێكەوت، لەو كاتەدا كە شەپۆلی ئاوارە هەڵاتووەكانی دەست توندوتیژییە بەردەوامەكە سنووریان تێپەڕاند بەرەو توركیا. حكومەتەكەی ئەردۆگان چووە پاڵ سعودیە و قەتەر بۆ پشتیوانیكردنی ئەو یاخیبووانەی هەوڵی ڕوخاندنی بەشار ئەسەدی دیكتاتۆری سوریایان دەدا. یەكەم، بە هۆی ئەوەی تا ڕاددەیەكی زۆر، ئەسەد گرنگترین هاوپەیمانی ئێران بووە لە ناوچەكەدا. دووەم، لەبەر ئەوەی سەركردەكانی ئێران ڕاپەڕینی خەڵكی سوریایان بە وەستانەوەی عەرەبی سوننە لە دژی دەسەڵاتی ڕژێمەكەی ئەسەد» ڕژێمی هاوپەیمانێتی كەمینەكان» لە قەڵەمدا. یارمەتییە دارایی و سەربازییە سەخاوەتمەندەكانی سعودیەو قەتەر بۆ یاخیبووەكان ئەوەندەی دیكە گومانەكانی تارانی لەسەر ئەم پرسە تۆختر كردەوە.
گەڕانەوەی ئەنقەرە بەرەو ئەوەی پێوەندیگەلێكی باشی لەگەڵ ئێراندا هەبێت، ئاماژەیە بەوەی حكومەتەكەی ئەرۆدگان چیتر بەزین و شكستی ئەسەد وەك شتێكی حەتمی سەیر ناكات، لەبەر ئەوە پێی باشترە كە ئەو پێوەندییانە لەگەڵ تاراندا چاك بكاتەوە. هەروەها ڕەنگە ئەم گۆڕانە لە سیاسەتدا ڕەنگدانەوەی نائاسوودەیی توركیا بێت لە ئاست چۆنیەتی كاردانەوەی پێكهاتەی كوردەكانی سوریا لە ئاست پشێویە ناوخۆییەكەی ئەو وڵاتەدا، ئەوەش لە ڕێی دروستكردن و پێكهێنانی خۆبەڕێوەبەرییەكی(ئۆتۆنۆمی) دیفاكتۆوە لەو ناوچانەدا كە زۆرینەی دانیشتووانەكانی كوردن.
هەرچەندەش، لە هەمان كاتدا، ئەنقەرە هەنگاو بە هەنگاو سیاسەتێك لە ئاست هەرێمی كوردستاندا KRG دەگرێتەبەر كە سیاسەتێكە لێك تێگەیشتن و خۆگونجاندن لە خۆدەگرێت. حاڵی حازر ئەوانەی سەرقاڵی بزنسن لە توركیادا، پێكڕا هەرێمی كوردستان KRG كە هەرێمێكی سەقامگیرە، بۆ بازرگانی و وەبەرهێنان بە ناوچەیەكی سەرنجڕاكێشی دەبینن. ڕەنگە لەوەش گرنگتر، نەوت و گاز لە كوردستانەوە لە ڕێی بۆرییەوە بە قەبارەیەكی زیاترەوە بەرەو توركیا هەناردە بكرێت.
ڕەنگە ئەو فاكتەرە ئابوورییانە ڕێگری بكەن لەوەی توركیا شەراكەتە نوێیەكەی لەگەڵ ئێراندا لەسەر بناغەی دوژمنایەتییەكی هاوبەش لە ئاست هەرێمی كوردستاندا KRGبنیات بنێت. هەرچۆنێك بێت، چەند هۆكارێك هەن بۆ ئەوەی چاودێری دووبارە سەرهەڵدانەوەی پێوەندییە دۆستانەكان لە نێوان ئەنقەرە و تاراندا بكەین. داكشانی دوژمنایەتی لە نێوان دوو هێزی سەرەكی لە ناوچەكەدا ئەگەری پەرەپێدانی سەقامگیری زیاتری لە خۆیدا هەڵگرتووە، ئەوەتا لە سەرتاسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. بە تایبەتی دابڕانی توركیا كە ئەگەری ئەم دابڕانە زیاتر لە ئارادایە لەو هاوپەیمانێتیەی بە سەرۆكایەتی سعودیە بۆ ڕووخاندنی ئەسەد پێكهێنراوە، ئەمەش دەبێتەهۆی ئەوەی گەیشتن بە چارەسەرێك - لەسەر بنەمای سازشكردن- و بۆ شەڕی ناوخۆیی سوریا زیاتر كردارەكیانە بێت. هەموو ئەوانە چەند پەرەسەندنێكن كە بۆ داهاتوو مایەی پێشوازی لێكردنن.
بەڵام پێویستە سەركردەكانی كورد لە نزیكەوە چاودێری ڕووداوەكان بكەن، چونكە ئاشتبوونەوەی توركیاو ئێران بۆی هەیە لەسەر كوردستانی عێراق ئاكامی سلبی لێبكەوێتەوە، هەروەها لەسەر پێكهاتەی كورد لە سوریا و ئێراندا. بەلای كەمەوە، كارێكی ژیرانە دەبێت ئەگەر هەرێمی كوردستان KRG هەوڵەكان چڕبكاتەوەبۆ بەهێزكردنی پێوەندییە ئابووریە ئومێدبەخشەكانی لەگەڵ توركیادا. ئەمە فاكتەرو هاندەرێكی گرنگتر دەدات بە ئەنقەرە، بۆ ئەوەی ئاشتبوونەوەكەی لەگەڵ تاراندا لەسەری بنەمای دژایەتیكردنی كورد نەبێت.
* تۆژەری باڵا و جێگری سەرۆكی پرۆگرامەكانی ئامۆژگای كاتۆ و نووسەری گۆڤاری (زە ناشناڵ ئینتریست) و (وەرزنامەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست) و (گۆڤاری گوڵان).