هەموو ساڵێك لەگەڵ دەنگدان لەسەر بودجەی عێراق و، داواكردنی بەشی رەوای هەرێمی كوردستان، زۆرێك لە پەرلەمانتارانی عێراق ئاماژە بەوە دەكەن كە كورد زیاد لەبەشی خۆی داوا دەكات، یان دەڵێن نەوتی بەسرە دەنێرینە دەرەوە كەچی كوردستان سوودی لێ وەردەگرێت.
لێرەوە دەڵێم پێویستە ئەو پەرلەمانتارانەی عێراق ئەو راستییە بزانن كە بەدرێژایی زیاتر لە حەفتا ساڵ عێراق نەوتی كەركوكی هەناردە كردووەو هەموو عێراقیش لێی سوودمەند بووە.
نەوتی كەركوك بەپێی توێژینەوەیەك كە(د. كازم حەبیب) ئاماژەی بۆ كردووە و دەڵێت:
لەماوەی ساڵانی نێوان (1927) هەتا (1989)دا نزیكەی (73%)ی نەوتی عێراق لە كەركوكەوە هەناردەی دەرەوە كراوەو، (27%)یشی لە(بەسرە)وە هەناردە كراوە.
هەروەها دەڵێت: لەنێوان ساڵانی (1927) هەتا ساڵی(2000) عێراق بە بەهای (252) ملیار دۆلار نەوتی فرۆشتووە، لەم بڕە پارەیەش (185)ملیار دۆلاری لەفرۆشتنی نەوتی كەركوكەوە دەست كەوتووە، ئەمەش واتە لەماوەی نێوان ساڵی (1927) هەتا ساڵی (2000)، لە(73%)ی پارەی عێراق لەكەركوكەوە بەدەستهاتووە!!
ئەگەر پەیوەندییە سیاسییەكانی نێوان عێراق و سعودیەش چاك بێتەوە، ئەوسا هێڵی نەوتی (كەركوك – یەنبوعی سعودی) دەخرێتەوە كار كە لەكەركوكەوە بڕی زیاتری نەوت هەناردەی دەرەوە دەكات.
بەپێی زانیارییەكانی (سامیر غەزبان)ی سەرۆكی دەستەی راوێژكارانی سەر بەئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، هێڵی (كەركوك – یەنبوعی سعودی) لەساڵی (1986)دا دروستكرا بەبڕی (2)ملیار دۆلار لەلایەن هەردوو كۆمپانیای (میتسۆبۆشی)یابان و (ئۆ. تی. ئێف)ی هەنگاری، كەتەواوی پارەكەش لەلایەن عێراقەوە درا.
ئەم هێڵە كەدرێژییەكەی نزیكەی (626) كیلۆمەترە، (7) وێستگەی پەمپ و پاڵنان و یەك كۆگای گەورەو بەندەرێكی هەناردەكردنی هەیە لەباكوری شاری (یەنبوع)سعودیە.
هەموو ئەم زانیارییانەش پێمان دەڵێن كە:
یەكەم: تاچەند كەركوك سوودمەند بووە لەم هەموو بڕە نەوتەی لەخاكەكەیەوە هەناردەی جیهان كراوەو دەكرێت؟
دووەم: ئایا كاتی ئەوە نەهاتووە ئێمەش ئەم راستییە بەو پەرلەمانتارانەی عێراق بڵێین كەهەتا رووخانی رژێم هەر نەوتی كەركوك عێراقی ژیاندووە؟
ئەم پێشەكییەم بۆ ئەوەبوو كە دیارە كەركوك ناوچەیەكی كێشە لەسەرە بەپێی دەستوور، كەواتە واباشترە هەمیشە هەماهەنگیی هەبێت لەبواری نەوتدا لەنێوان حكومەتی عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، هەر وەك لەمەسەلە سەربازیی و ئەمنییەكاندا ئەو هەماهەنگییە هەیە، چونكە مەسەلەكانی ئابووری و سیاسەت لەئەمڕۆدا پێكەوە گرێدراون و، جاران كەسیاسەت ئاراستەی بەجووڵەی ئابووری دەدا، بەڵام ئەمڕۆ ئابووری ئاراستە بەجووڵەی سیاسەت دەدات، كێشەكان لەلای حكومەتەكان زیاد لەپێویست ئاڵۆزتر بوونە كە بۆ ئەمەش چەند هەنگاوێك پێویستن كەبنرێن لەلایەن هەردوو حكومەتی عێراقی فیدڕاڵ و حكومەتی هەرێمی كوردستان وەك بنیاتنانی زەمینەیەكی كراوەو كاریگەری ئابووریی كە ئەڵقەیەك بێت لەزنجیرەی ئابووریی جیهانیداو، پەیڕەوكردنی سیاسەتێكی دارایی رێكخراو و بەتوانا بۆ رێكردن لەگەڵ گەشەسەندنی ئابووریی جیهانیداو، رێخۆشكردن بۆ بازاڕێكی دارایی و دراویی هارمۆنیی ئەوتۆ كە هەڵاوسانەكەی لەژێر كۆنتڕۆڵدا بێت و، بەدیهێنانی چاكسازیی هەستپێكراو لەتواناكانی بازاڕی كارو، گەشەپێدانی ژێرخانێكی بەهێز و بەتوانا بۆ پاڵپشتیكردنی گەشەی ئابووریی و، گەشەپێدانی هێزی كاری خاوەن ئاستێكی بەرهەمهێنەری بڵندو، توانادان بە بازاڕی دارایی بۆ ئەوەی ببێتە سەرچاوەی دارایی سەرەكیی بۆ پڕۆژەو سێكتەرە ئابوورییەكان.
ئێستاش وەك زۆرجار گوتوومانە، دەستوور باشترین رێگەیە بۆ سەلماندن وجێگیركردنی داواو مافەكانمان، لەهەردوو ئاستی نێوخۆیی و نێودەوڵەتیدا، بۆیە بۆ بیرخستنەوە چاكە ئەو راستییە چەندبارە بكەینەوە كە هەر لە رووانگەی دەستوورەوە بەو ناوچانەی دەرەوەی سنووری ئێستای هەرێمی كوردستان دەگووترێت ناوچە جێناكۆكەكان یان كێشە لەسەرەكان، ئەمەش بەپێی بڕگەی (دووەم) لەماددەی(140)ی دەستوور، بۆیە واچاكە هەمیشە لەنێوان حكومەتی عێراقی فیدڕاڵ و حكومەتی هەرێمی كوردستان و كۆمپانیاكانی دەرهێنانی نەوت گفتۆگۆی پشت ئەستوور بەدەستوور ئەنجام بدرێت.
لەسەروبەندی قسەكردنیش لەبارەی بودجەی عێراقیشەوە جێگەی خۆیەتی قبوڵ نەكەین كەس منەتی ئەوەمان بەسەردا بكات كەبودجەی ئێمە لەنەوتی بەسرەوە دێت و، چۆن دەبێت لە(17%)ی بودجەی عێراق بۆ ئێمە بێت و، چەندین قسەو قسەڵۆكی لەم شێوەیە.
بۆیە پێویستە ئەوانیش ئەو راستییە بزانن كە لەنێوان ساڵانی (1927) هەتا ساڵی(2000) عێراق بە بەهای (252) ملیار دۆلار نەوتی فرۆشتووە، لەم بڕە پارەیەش (185)ملیار دۆلاری لەفرۆشتنی نەوتی كەركوكەوە دەست كەوتووە، ئەمەش واتە لەماوەی نێوان ساڵی (1927) هەتا ساڵی (2000)، لە(73%)ی پارەی عێراق لەكەركوكەوە بەدەستهاتووە !!