بەلای خەڵكی عێراقەوە،ساڵی 2013، ساڵێكی زۆر خراپ بووە. جگە لە كوردستان، ئاستی توندوتیژی لە سەرجەم ناوچەكانی عێراقدا بە چەشنێكە، كە لە دوای گرژی و شڵەژانە خوێناوییەكانی ساڵەكانی 2006 و 2007ەوە وێنەی نەبووە. سروشتی ئەو خوێنرێژییە نوێیە هاوشێوەی ناكۆكییە تائیفییەكانی ئەو ڕۆژگارەی پێشووە، كە تێیدا عەرەبی شیعە وسوننە هێرشی قێزەونیان دەكردە سەر پێكهاتە و شوێنە پیرۆزەكانی یەكتر. وا پێدەچێت وەك هەمیشە هێنانەدی ئامانجی عێراقێكی یەكگرتوو، و ئاشتیخواز و دیموكرات ئەگەرێكی دووربێت، لە ڕاستیدا، بە ڕەوچاوكردنی سروشت و مەودای كوشتارەكە، ئەوا ئێستا هەندێ لە چاودێران پرسیاری ئەوە دەكەن ئایا عیراق لەسەر لێواری ئەوەیە كە ببێتە سۆماڵ یان سوریایەكی دیكە-» دەوڵەتێكی شكستخواردوو» كە تێیدا دەسەڵاتی نیشتیمانیی سیاسی هەرەس بهێنێت.
ڕەنگە هێشتا زوو بێت بۆ ئەوەی بگەینە ئەم دەرئەنجامە خراپە، بەڵام ڕەوتی ڕووداوەكان تا دوا ڕاددە نیشانەی شومیان لێ بەدی دەكرێت. ئاماژەگەلێك هەن كە بۆی هەیە عێراق بگلێتە گێژاوێكی گەورەتری ئیقلیمییەوە كە بریتییە لە ململانێی دەسەڵاتی نێوان شیعە و سوننە. بە دڵنیاییەوە، ئەوەی لە سوریای دراوسێدا ڕوودەدات كاریگەریی ناسەقامگیركەری لەسەر عێراق هەیە. بە ئەندازەیەكی گەورە شەڕی ناوخۆی سوریا بۆتەهۆی ئەوەی یاخیبوونەكە- كە سوننەكان زاڵن بەسەریدا- دژی هاوپەیمانێتییەك بووەستنەوە كە پێكهاتووە لە كەمینە ئیتنی و ئاینییەكان و پشتیوانی حكومەتەكەی بەشار ئەسەد دەكەن. دوو پێكهاتە سەرەكییەكەی نێو هاوپەیمانێتییە كەمینەی عەلەوی سەر بە خودی ئەسەد(كە لقێكن لە ئاینزای شیعە) و مەسیحییە گەمارۆدراوەكان. پێدەچێت كەمینە ئیتنییەكانی دیكە( بە تایبەتی كورد) لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا گیریان خواردبێت.
شەڕی سوریا كێشەگەلێكی بێشوماری خوڵقاندووە. یەكێكیان بریتییە لە هەڵاتنی دەیان هەزار ئاوارەی سوری، كە بارگرانییەكی لۆجیستی و دارایی زۆری لەسەر حكومەتی نیشتیمانی بەغدا و حكومەتی هەرێمی كوردستان دروستكردووە. بەڵام ناكۆكییەكە ئەو گرژییە ڕوو لە ئاڵۆزییەی نێوان شیعە و سوننەی نێو عێراقیشی خراپتركردووە. رەنگە ئەوەش ڕێككەوت نەبێت كە ناكۆكییە تائیفییەكانی عێراق لە دوای توندبوونەوەی شەڕی ناوخۆیی سوریاوە هەڵگیرسانەوە. نەك هەر تەنها توندوتیژییەكەی سوریا ئەو كاریگەرییەی هەیە، بەڵكو عێراق لە ژێر فشارێكی ڕوو لە زیادی ئێراندایە، كە هێزێكی شیعەی سەرەكییە لە ناوچەكەدا، و سعودیە و توركیا كە هێزگەلێكی سوننەی سەرەكین و پشتیوانی سەرەكی یاخیبوونەكەی دژ بە سوننەن، هەر یەكەیان لە بەرژەوەندیی لایەنێكی شەڕی ناوخۆیی سوریا كار دەكەن. هەمو ئەم فاكتەرانە بەشداربوونە لە ناسەقامگیركردنی عێراقدا.
تا ئێستا، كوردستانی عێراق توانیویەتی خۆی لە خراپترین حاڵەتی توندوتیژی لابدات، بەڵام بەم دواییە، ئاماژەی پەڕێنەوەی خراپبوونی بارودۆخەكە لە ئارادایە. ئەو گرژیەشی كەلێی كەوتۆتەوە بۆتەهۆی خراپبوونی پێكداهەڵپژانە سیاسییەكەی كوردستان. تەنانەت لەگەڵ بەرزبوونەوەی ئاستی ئەو گرفتانەشدا، تا ڕاددەیەكی باشی كوردستان وەك قەوارەیەكی سیاسی پڕ لە ئاشتی ماوەتەوە كە بە باشی حكومڕانێتی دەكرێت-واتە دوورگەیەكی سەقامگیرە لە نێو عێراقێكدا كە ڕۆژ بە ڕۆژ پشێوی زیاتر باڵی بەسەردا دەكێشێت. پرسیارەكە ئەوەیە ئایا بەم شێوەیە دەمێنێتەوە؟
زۆر گرنگە كە سەركردەكانی هەرێمی كوردستان و ئەمەریكا هەڵسەنگاندن بۆ ئەوە بكەن ئایا ئەگەری ئەوە هەیە عێراق وەك وڵاتێكی قابیلی بەردەوام بوون دەمێنێتەوە. چەندەها ئاماژەی نیگەرانكەر هەن و ئەگەر ناكۆكییەكی چەكداری سەرتاسەری لە نێوان شیعە و سوننەدا بەرپا بێت، كە ئەوا ڕەنگە ئەنجامەكە جیاواز بێت، بە بەراورد بەو ئەنجامەی لە ساڵی 2007دا هاتەكایەوە. لەو ماوەیەدا سوپای ئەمەریكا هێشتا عێراقی داگیركردبوو، واشنتۆنیش هەموو دەستڕۆیشتووییەكی سەربازی و سیاسی بەكارهێنا كە مومكین بوو بۆ ئەوەی شەڕەكە خاو بكاتەوە. ئەمجارەیان، سوپای ئەمەریكا بوونی نییە و هێزی سیاسی و دیبلۆماسی ئەمەریكا لە بەغدا زۆر كەمترە بە بەراورد بە شەش ساڵی پێش ئێستا. ئەگەر عێراق جڵەوی توندوتیژییە تائیفییەكەی نەكات، ئەوا كارێكی كەم لەدەست دێت بۆ ئەوەی ڕێگە لە عێراق بگیرێت تاكو نەخزێتە نێو كابووسێكی پڕ لە پشێوی بە چەشنی ئەوەی دەوڵەتە شكستخواردووەكانی دیكە پێوەی گرفتارن.