بۆچی حزبوڵڵا بەرگری لە رژێمی ئەسەد دەكات؟
دەیڤید رۆمانۆ*
هەرچۆنێك بێت، دوایین سەركێشی حزبوڵا، بە راستی درۆكەیان دەخاتە بەردەم تاقیكردنەوە، درۆی ئەوەی بزووتنەوەیەكی نەتەوەیی رزگاریخوازن. بەوەی تەواوی هێزەكانی خۆیان خستۆتە خزمەتی رژێمەكەی ئەسەدەوە تاوەكو هاوكاری بكەن لە كپكردنی ئەو شۆڕشەی لە سوریادا هەیە. حزبوڵا، لوبنانی راكێشاوەتە نێو شەڕێكی دیكەوە. رۆژانە لەسەر ئاستێكی بچووك شەڕكردن لە تەرابلوس، باكووری لوبنان، لە نێوان شیعە و سوننەدا بەردەوامە.
گردبوونەوەی حزبوڵا بۆ پشتیوانیكردنی رژێمەكەی ئەسەد لە پێناو بەرژەوەندی خۆیدایە، ئەویش بۆ ئەوەی رێگای ژیانی خۆی بپارێزێت، رێگای دابینكردنی چەك و پشتیوانی لە سوریا و ئێرانەوە. لە پرۆسەكەدا، ئەوان قوربانی بە بەرژەوەندی، و ئاسایش و یەكێتی نەتەوەیی لوبنان دەدەن. پێدەچێت بزووتنەوەیەكی بەرگری كە دوژمنی نەمابێت زۆر بە خێرایی بگۆڕێت بۆ هێزێكی سەركوتكار لە وڵاتەكەی خۆیدا، و هاوكاری سەركوتكاران بكات لە دەوڵەتە دراوسێكاندا بۆ كومەڵكوژكردنی عەرەبە سوننەكان. ئێمە ناتوانین شتێكی دیكە چاوەڕوان بكەین لە پارتێكی سیاسی كە ئامادەی دەستبەرداربوون نییە لە میلیشیاكەی، دوای ئەوەی هیچ پاساوێكی بەدەستەوە نەماوە بۆ هێشتنەوەیان.
ئەگەر وەك دەرئەنجامی هاوكاری حزبوڵا، رژێمەكەی ئەسەد رزگاری بێت، ئەوا دەتوانین نەك پێشبینی نەمانی هەر سەربەخۆییەكی لوبنان بكەین، بەڵكو دەتوانین پێشبینی ئەوەش بكەین كە كار بۆ ئەوە بكرێت كوردەكانی سوریاش لە مافی بڕیاردانی چارەنووس بێبەش بكرێن. بە هاوكاری یان بێ هاوكاری حزبوڵا، ئەوا رژێمەكەی ئەسەد لە كۆتاییدا هەوڵی دووبارە كۆنتڕۆڵكردنەوەی كوردستانی سوریا دەدات. گومانی تێدانییە ئەم گاڵتەجاڕیە یەخەی حەسەن نەسروڵا و سەركردەكانی دیكەی حزبوڵا دەگرێتەوە. ئەوان پشتیوانی فەلەستینیەكان دەكەن و شەڕ لە دژی ئیسرائیل و ئەمریكا دەكەن وەك بەشێك لەو شەڕەی پێی دەڵێن بەرەنگاربوونەوەی ئیمپریالیزم و پشتیوانیكردن لە مافی بڕیاردانی چارەنووس. كاتێك مەسەلەكە دێتەسەر كوردستانی رۆژئاوا، ئەوا ئیمپریالیزمی عەرەبی سوری باشە و مافی بڕیاردانی چارەنووس بۆ كوردەكان خراپە.
رەنگە پرسیاری ئەوە بكەن، ئەمە چ جۆرە بزووتنەوەیەكی رزگاری نەتەوەییە كە بەم شێوەیە رەفتار دەكات؟ هەمان ئەو بزووتنەوەیەی كە خەڵكانی خۆی دەنێرێت بۆ ئەوەی ئۆتۆمۆبێلی بۆمبڕێژكراو بە دوژمنەكانیاندا بتەقێنێتەوە لە لوبنان. هەمان ئەو بزووتنەوەیەیە كە گەشتیارە مەدەنیە ئیسرائیلەكان لە بولگاریا و قوبرس دەكاتە ئامانج، هەروەك ئەوەی بەم دواییە بینیمان. هەمان بزووتنەوە كە سەنتەرێكی جولەكە لە بوینەس ئایرەس دەتەقێنێتەوە. لە بنەڕەتدا، بزووتنەوە دڵڕەق و نائەخلاقیەكان بەم شێوەیە رەفتار دەكەن، و واوەیلا بۆ ئەو جیهانەی ئەگەر ئەمانە بە تەواوەتی دەسەڵاتی دەوڵەت بگرنەدەست تێیدا.
بەڵام رەنگە پرسیاری ئەوە بكەیت، ئایا هەموو گرووپە شۆڕشگێڕیەكان، «بزووتنەوەكانی رزگاری نەتەوەیی» یان یاریزانە سیاسیە گرنگ و گەورەكان هەمان دڵڕەقی نانوێنن؟ نەخێر، هەموویان وانین. سەرەڕای ساڵانی پڕ ئێش و ئازاریان لە خەباتیاندا دژی رژێمە خۆسەپێنە یەك لە دوای یەكەكان بەغدا، هەرگیز پارتە كوردیەكانی عێراق، مەدەنیە عەرەبەكانیان نەكردە ئامانج. هەرگیز نەكەوتنە تەڵەی بەكارهێنانی زمانی رق و قین و جیاكاری ئیتنی لە دژی عەرەبەكان. سەرەڕای ساڵانی پشتگوێخستنێكی نێودەوڵەتی كەللەڕەقانە لە ئاست نەهامەتی كوردەكان لە عێراق و شوێنەكانی دیكەدا، هەرگیز نەمانبینی كوردێك رەوانەی قوبرس، ئەڵمانیا، یان هەر شوێنێكی دیكە بكرێت، كە پشتێنەی تەقەمەنیان بەستبێت و شەڕخوازیان لە هزردا بێت. تەنیا ئەو پارتە كوردیانەی عێراق، كە مەدەنیەكانیان كردە ئامانج، جیهادیەكانی ئەنسار و ئەل ئیسلام بوون، یان بزووتنەوە ئیسلامیە رادیكاڵە هاوشێوەكان بوون-، بەڵام ئەمانە پێش هەموو شتێك ئیسلامیستی سیاسی بوون و بە رێككەوت كورد بوون.
بە داخەوە، زۆرێك لە ركابەركانی رژێمەكەی ئەسەد ئیسلامیستی سیاسی لە جۆری ئەنسار ئەل ئیسلامن، كە ناوی وەك جەبهەت ئەل نەسرەیان هەڵگرتووە لەبری -ئەنسار ئەل ئیسلام- لەڕاستیدا ئەوان باشترنین لە ئەسەد یان حزبوڵا، و تەنانەت رەنگە خراپتربن. ئەمەش وا دەكات كورد و زۆربەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نەزانن چی بكەن لەبارەی سوریاوە و پشتیوانی كێ بكەن. پێدەچێت چەند كەسێكی كەم هەبن كە «كەسانی باش» بن و گرنگیان هەبێت كە بشێن پاڵپشتیان بكرێت لەم شەڕەی ئێستادا. لە سایەی ئەم هەل و مەرجەدا، رەنگە ماقوڵترین كاردانەوە، كاردانەوەی زۆربەی كوردەكانی سوریا بێت بە وتنەوەی ئەوەی «با ئەوانەی چەكیان بەدەستەوەیە یەكتر شەكەت بكەن، و با ئومێدی ئەوە بخوازین ژمارەیەكی زۆری بێتاوانەكان نەكوژرێن لەم شەڕەدا. لە سەرووی هەموویەوە، با هیوای ئەوەمان هەبێت كە لایەنی سەركەوتوو، ئیتر هەر كەسێك بێت، توانا و هێزی ئەوەی نەبێت شوێنمان بكەوێت.»
* ئوستادی سیاسەتەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە زانكۆی میزوری
