دەوڵەتە موخابەراتییەكان

دەوڵەتە موخابەراتییەكان
موعارەزەی سوریا خەباتێكی بوێرانەی لە پێناو ئازادیدا بەرپاكردووە. بە پێی دروشم و گوتارەكانی، ئەم موعارەزەیە: پێداگیری لەسەر ئەوە دەكات كە شەڕێكی تائیفی بۆ بردنەوەی دەسەڵات و سامان لە عەلەویەكان لە ئارادانییە بۆ ئەوەی لە كۆتاییدا بدرێتەدەست عەرەبە سوننەكان. بەڵكو، ئەوان پێداگیری لەسەر ئەوە دەكەن كە خوازیاری هێنانەدی ئازادی و دیموكراسین بۆ سەرجەم سوریەكان. بەو پێیە لە پێناوی ئەم كێشە ڕەوایەدا، شار بە شار و ماڵ بە ماڵ شەڕی ڕژێمەكەی ئەسەد دەكەن.
ئەگەر موعارەزەی سوری بە ڕاستی شەڕ لە پێناو ئازادی و دیموكراسیدا دەكات، ئەوا باشترە بە وریاییەوە بیر لە هەڵوێست و تێڕوانینیان لە ئاست كوردەكانی سوریادا بكەنەوە. دوای ئەوەی بۆ چەندین دەیە كوردەكان وەك سەركوتكراوترین گرووپی سوریا ژیانیان بردەسەر، ئەوا ئێستا داواكاریەكانیان لە مافە تاكەكەسیەكاندا كورتناكەنەوە. بەڵكو داوای مافی گشتی دەكەن- واتە داننان بە كەلتور و زمان و مافی بەكارهێنانی زمانی كورد هەر كاتێك خواستیان لەسەری بوو، لەگەڵ خۆبەڕێوبەریەكی مەحەلی گرنگ و جۆرێك لە دانپێدانانی نەتەوەیی، ئەویش بە لەبەرچاو گرتنی ئەو ڕاستیەی ئەوان گەورەترین كەمینەی ئیتنی سوریان.
زەوتكردنی ئەم مافانە لە كورد پێویست بە بوونی هێزێكی داپڵۆسێنەر دەكات، ئیتر دەوڵەتە نوێیەكە ببێتە ڕژێمێكی شمولی دیكە، یان ببێتە دیكتاتۆریەتیەكی دیموكراتی زۆرینە. پێویستە ئەمە زەنگی مەترسی بێت بۆ سەرجەم سوریەكان، نەك تەنیا كوردەكان. سەركوتكردنی خەونە ڕەواكانی دوو ملیۆن كورد لە سوریادا، پێویستی بە دامەزراوەگەلێكی دیاریكراو هەیە. پێویستە سیستمی یاسایی، لە دەستورەوە بۆ دادگاكان، بە چەشنێك دابڕێژرێنەوە، كە بوار بە دەوڵەت بدات ئەو ئازادیانەی مرۆڤ سنوردار بكات كە زۆربەی جیهان وەك ئازادیگەلێگی بنەڕەتی لێیان دەڕوانن. كاتێك دوو ملیۆن كەس، ناڕەزایی، دژی ئەم كۆت و بەندە یاساییە ستەمكارانە دەردەبڕن، دەبێت هێزی پۆلیس و سوپا بڵاوەیان پێبكرێت، ئەویش بۆ ئەوەی خەڵكە خۆپیشاندەرەكە كە دەستگیر بكەن و زیندانیان بكەن و بیانكوژن. بەردەوامبوون لە زەوتكردنی مافی كوردەكان پێویستی بە « دەوڵەتێكی ئەمنی» هەیە، یاخود ئەوەی عەرەبەكان پێی دەڵێن»الدولە المخابراتیە»
ئەگەر عەرەبە ناسیۆنالیستەكانی سوریا پێیان وایە دەتوانن دەوڵەتێك بخوڵقێنن كە مافی كوردەكان زەوت بكات، بەڵام ئازادی ئەوانی دیكە بپارێزێت، ئەوا پێویستە بە بیركردنەوەكەیاندا بچنەوە. ئەكرێت ئەو بڕگە دەستوری و یاسایانەی ئازادی ڕادەربڕین و كۆبونەوە زەوت دەكەن، لە دژی بازنەیەكی بەرفراوان لەو كەسانە بەكاربهێنرێت كە بیروبۆچوونی سیاسی جیاوازیان هەیە. بڕوانن چۆن توركیا یاساكان دژی تاوانی سوكایەتیكردن بە توركبوون یان هەڕەشەكردن لە یەكێتی و یەكپارچەیی خاكی دەوڵەتەكە بەكار دەهێنێت بۆ دەستگیركردنی هەر كەسێك كە حكومەت بیەوێت دەستگیری بكات- هۆكاری خۆی هەیە، كە بە بەراورد بە هەر وڵاتێكی دیكە، توركیا زۆرترین ڕۆژنامەنووسی زیندانیكردووە. هەروەها بڕوانن، چۆن ئێران، یاساكان دژی تاوانی»دەرچوون لە بیروباوەڕەكانی ئیسلام» بەكار دەهێنێت بۆ ڕێگەگرتن لە هەر كەسێك كە بیەوێت خۆی بۆ هەڵبژاردنەكان بپاڵێوێت. لەوەش زیاتر، ئەكرێت زۆر بە ئاسانی ئاژانسە هەواڵگریە ناوخۆییەكان، پۆلیسی ناوخۆیی و یەكەكانی سوپای گاردی كۆماری كە بۆ داپڵۆسینی كوردەكان بەكاردەهێنرێن، لە شوێنەكانی دیكەش بەكار بهێنرێت. ئەگەر لە ڕوانگەیەكی مێژوییەوە بڕوانین، ئەتوانین بڵێین ئەمە ڕوودەدات. پێدەچێت ڕانەوەستان لە سنوری هێنانەدی ئامانجەكان و ئەو دەرئەنجامە چاوەڕواننەكراوانەی لە دەسەڵاتی دەوڵەتەوە دروست دەبن ڕێسا بن نەك حاڵەتێكی ئیستیسنا.
لە كۆتاییدا، پێویستە، عەرەبەكانی سوریا، هەروەها توركەكان و فارسەكان و عەرەبەكانی عێراق لەو ڕاستیە تێبگەن كە تاوەكو كوردەكان بەهرەمەند نەبن لە ئازادی، ئەوانیش بێبەش دەبن لێی. شیشی ئەو قەفەسەی بۆ كوردیان دروستكرد، بووە زیندان بۆ خۆیان. لە كاتێكدا كە خەبات بۆ ڕوخاندنی ئەو دیكتاتۆریەتانە دەكەن كە سەركوتیان دەكەن، ئەوا دەبێت هەموو قەفەسەكان بشكێنن ئەگەر بە ڕاستی ئەیانەوێت دەوڵەتێكی نوێ دروست بكەن. لە هەندێ حاڵەتدا، ڕەنگە ئەمە بە مانای ئەوە بێت بوار بە كوردەكان بدەن ڕێگای خۆیان بگرنەبەر، هەروەك ئەوەی باشووری سودان و ئەوانی دیكە كردیان. لە حاڵەتەكانی دیكەدا، بۆی هەیە زیاتر لە نەتەوەیەك بە ئاسوودەیی لە چوارچێوەی یەك دەوڵەتدا بژیین، عەرەب و بەربەرەكان لە مەغریبدا بەم شێوەیە دەژین، و ئینگلیز و فەڕەنسیەكانیش لە كەنەدا، هەروەها فلێمش و فەڕەنسیەكان لە بەلجیكا، یاخود وەك ئەوەی ئەڵمانی و فەڕەنسی و ئیتاڵیەكان بەم شێوەیە لە سویسرادا دەژین.
Top