لەكاتێكدا من ئەم ستوونە دەنووسم، كەمتر لەهەفتەیەك بەسەر تەقینەوە خۆكوژیەكەی دیمەشقدا تێدەپەڕێت، كە چەند بەرپرسێكی باڵای ڕژێمی ئەسەدی تێدا كوژرا. لەكاتێكدا شەڕ لەچەند گەڕەكێكی دیمەشق دەستی پێكردەوە، ئەوا ڕاپۆرتەكانیش باس لەوە دەكەن كە سوپای سوری ئازاد دەستیان بەسەر چەند دەروازە و ناوچەیەكی سنووریدا گرتووە لەبەشێكی باكووری وڵاتەكەدا، و ڕژێمەكەش جار بەجار لەهەوڵ و كۆششدایە بۆ گەڕاندنەوەیان. هێزەكانی ئەسەد و دامەزراوە ئیدارییەكانی لەژمارەیەك ناوچەی كورستانی سوریا دەكشێنەوە، دوای ڕۆیشتنیشیان خەڵكەكە بەخێرایی دەست دەكەن بە بەرزكردنەوەی ئاڵای كوردستان.
ئەگەرچی ڕەنگە ڕژێمەكەی ئەسەد بۆ ماوەیەكی زیاتریش خۆی ڕاگرێت، بەڵام زۆربەی لایەنەكانی نێوخۆ و دەوروبەری سوریا پێیانوایە ڕووداوەكانی ئەم دواییە كۆتایی گەمەكەی ئەسەدە. لەگەڵ هەستكردن بەنزیكبوونەوەی ڕووخانی ڕژێمەكە، پشتیوانانی ئەسەد هەر دەروازەیەك بەدی بكەن خۆیانی لێ دەرباز دەكەن، یاخود هەوڵی خۆپاراستن و خۆقایمكردن دەدەن لەدیمەشق و لەباكووری ڕۆژئاوای وڵاتەكەدا كە عەلەویەكان تێیدا نیشتەجێن. هەر لەگەڵ بیستنی ئەم دەنگۆیەشدا خەڵكانێكی زیاتر بەئاشكرا پشتیوانی خۆیان بۆ موعارەزە ڕادەگەیەنن.
لەكاتێكدا پێدەچێت تین و تاوی ڕاپەڕینەكە لەبەرژەوەندی شۆڕشگێڕان بێت، ئەوا كوردەكانیش زیاتر ئامادەن بۆئەوەی دووبارە شەڕی ڕژێمەكە بكەن. لەگەڵ ئەوەشدا، لەبری ئەوەی بچنە پاڵ موعارەزەی سوری كە بەرەیەكی فراوانترە، كوردەكانی سوریا بانگەشەی ئەوە دەكەن توانا و مافی ئەوەیان هەیە ناوچەكەی خۆیان ڕزگار بكەن. ئەوان ڕێگا نادەن سوپای ئازادی سوری لەناوچەكانی ژێر دەستی ئەواندا كار و چالاكی بكەن. لەوەش زیاتر، پێدەچێت پارتی یەكێتی دیموكراتی كە پارتێكی سەر بەپەكەكەیە، هاوكاری لەگەڵ پارتە كوردیە سوریەكانی دیكەدا بكات. بەدەربڕینێكی دیكە، كوردەكان ستراتیجیەتێكیان هەیە، كە كەم تا زۆر ستراتیجیەتێكی یەكگرتووە، كە هاوشانە بەبوونی تێڕوانینێك بۆ ململانێی دەسەڵات لەدوای ڕووخانی ئەسەد.
كوردەكان پێویستیان بەم یەكێتیە هەیە، لەبەر ئەوەی دۆخی دوای ڕووخانی ئەسەد دۆخێكی ئاسان نابێت. ئەو لایەنە موعارەزە غەیرە كوردیانەی لەلایەن توركیاوە پاڵپشتی دەكرێت دەكەونە ژێر فشارەوە بۆ ئەوەی كۆنتڕۆڵی كوردستانی سوریا بكەن، بۆ ئەوەی ناوچەكە بەتەواوەتی نەكەوێتەژێر دەسەڵات و دەستڕۆیشتوویی پەكەكەوە. هەروەها عەرەبەكانی سوریا حەماسێكی كەم، بەڵام بایەخداریان هەیە بۆ گروپە ئیتنیەكان، نەك بۆ مافە تاكەكەسیەكان. ئەگەر بەرە فروانترەكەی موعارەزە بەڕەوتێكی خێرا و بەشێوەیەكی كارا ئیدارەیەكی كارا لەدوای ڕووخانی ئەسەد دابمەزرێنێت، ئەوا كوردەكانی سوریا ئەكەونە ژێر فشارێكی بەهێزەوە بۆ ئەوەی ملكەچی بكەن. بەڵام ئەگەر لەلایەكی دیكەوە، كەوتن و ڕووخانی ئەسەد گۆمی خوێن و تۆڵەسەندنەوە لەدژی عەلەویەكان بەدوای خۆیدا بهێنێت بەچەشنێك سەربكێشێت بۆ شەڕێكی ناوخۆیی سەرتاسەری و ڕاستەقینە، ئەو كاتە ڕەنگە كوردەكان بوارێكی زیاتریان هەبێت بۆ ئەوەی پایەی ئیدارەیەكی خۆبەڕێوەبەری لەناوچەكەی خۆیاندا بچەسپێنن. ڕەنگە چاویان لەوە بێت لەهەر سیناریۆیەكی لەم چەشنەدا بەخێرایی بجووڵێن بۆ ئەوەی دەسەڵاتی خۆیان بەسەر هەر «ناوچەیەكی ناكۆكی لەسەر» بچەسپێنن، بۆ ئەوەی خۆیان لەو قەیرانە دوورودرێژە لابدەن كە براكانیان لەعێراقدا بەدەستیەوە گرفتار بوونە. بێگومان ئەم ستراتیجیەتە هەڵگری مەترسی گەورەیە و ڕەنگە دەرگا بەڕووی سەركوتكردنی كوردستانی سوریای تازە دروستبوودا بكاتەوە، بەچەشنی ئەوەی ڕژێمی ئیسلامی نوێ لەئێران هەوڵی كپكردنەوەی كوردستانی ئێرانیدا لەسەرەتای ساڵانی هەشتاكاندا.
ئەوەی پێوەندی بەئاكامە ناوچەییەكانی ڕووخانی ئەسەدەوە هەبێت، ئەوا هەمان گرنگی ڕووخانی ڕژێمەكەی موبارەكەی دەبێت. بە ڕەچاوكردنی ئەوەی هێشتا بەرپرسانی كۆنی سوپا «الحرس القدیم» بەچەندین شێوە دەستیان بەسەر دەسەڵاتدا گرتووە، ئەوا ڕەنگە كۆتایی هاتنی ڕژێمەكەی ئەسەد مەترسیدارتر بێت. ڕكابەری و كێشمەكێشی نێوان هێزەكانی شیعە و سوننە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، لەنێویاندا ئێران، حزبوڵا، توركیا و سعودیە بەئەندازەیەكی گەورە لەبەرژەوەندی كامپی سوننە دەشكێتەوە. لەدوای جەنگی كەنداوی 1990 و ڕووخانی دەسەڵاتی سەددام حوسێن لەساڵی 2003ـەوە ئەمجارەیان گەورەترین دەرگا و دەرفەت لەبەردەم ئومێد و ئامانجە بەرفراوانەكانی كورددا دەكرێنەوە. ناكۆكی عەرەب- ئیسرائیلیش پێدەنێتە قۆناغێكی نوێ و نادیارەوە. لوبنانیش هەلی خۆڕزگاركردنی لەچنگی سوریا و حزبوڵا بۆ هەڵدەكەوێت. ڕوسیا تاقە بنكەی دەریای خۆی لەتەرتوس و گرنگترین هاوپەیمانی خۆی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لەدەست دەدات. ئەگەر ڕووخانی ئەسەد شەڕی ناوخۆ بەدوای خۆیدا بهێنێت، ئەوا زیاتر لەئێستا توندوتیژی و شەپۆلی پەنابەران دۆخی ناوچەكە ناسەقامگیر دەكەن. ڕەنگە مەسیحیەكانی سوریا، كە گەورەترین پێكهاتەی مەسیحین لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ناچار بن وڵات جێبهێڵن بۆئەوەی دووچاری هەمان چارەنووسی هاوئاینەكانیان لەعێراق نەبنەوە.
لەگەڵ ئەوەشدا ڕەنگە مەترسیدارترین گۆڕانكاری، گۆڕانكاریەكی سایكۆلۆجی بێت. ئەگەر شۆڕشگێڕانی سوریا توانیان بێ دەستێوەردانی دەرەكی ڕاستەوخۆ ڕژێمەكەی ئەسەد لەبەرژەوەندی خۆیان بڕووخێنن، كە ئەگەری زیاتر لەئارادایە ئەم كارە بكەن، ئەوا تەواوی ئاییندەی «دەوڵەتی پۆلیس» دەكەوێتە ژێر پرسیارەوە. بەهەمان شێوەی هاوەڵە بەعسیەكانیان لەعێراق، حكومەتی سوریا لەڕێی ترس و ئیمتیاز بەخشینەوە حكومڕانی دەكرد. ڕكابەر و ڕەخنەگرانی حكومەتیش یان ئاوێتەكرابوون و خرابوونە لیستی مووچەخۆرانی حكومەتەوە یاخود بەشێوەیەكی دڕندانە سەركوتكرابوون. سوپا و پۆلیس لەهەموو گۆشە و كەنارێكدا بوونیان هەبوو. زیاتر لەدەرزەنێك دەزگای نهێنی ناوخۆیی سیخوڕیان بەسەر سەرجەم هاووڵاتیانەوە دەكرد، تەنانەت سیخوڕیشیان بەسەر یەكەوە دەكرد. ئەو كەسانەی بچووكترین مەیلیان هەبوایە بۆئەوەی دژی حكومڕانەكانیان قسە بكەن، دەبوو چاوەڕێی گرتن و ئەشكەنجەدان بكەن. هێشتا ناتوانین وێنا و خەیاڵی ئەوە بكەین كە چۆن شۆڕشێكی جەماوەری توانیتی لەناو خەڵكەوە تەحەددیەكی جددی ڕژێمەكە بكات- شۆڕشێك كە لەسەر شەقامەكان بەرپا بوو نەك زادەی كودەتایەك بووبێت كە لەسەر ئاستی فەرماندە باڵاكان ڕایەڵەكانی تەنرابێتن-. هەر كاتێك بتوانرێت تەلیسمی ئەم خەیاڵە بشكێنرێت، ئەوا بیرۆكەی نەبەزینی دەوڵەتی پۆلیسی زەبر و گورزی بەردەكەوێت.
•ئوستادی سیاسەتەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە زانكۆی میزوری