بەروار لەیادەوەریی ئەوروپییەكاندا زۆر جێگەی بایەخپێدانە، بەتایبەتیی تێپەڕبوونی نیو سەدە یان سەدەیەك بەسەر هەر ڕووداوێكدا.
لەساڵی (2016)دا سەد ساڵی تەواو بەسەر ڕێككەوتننامەی سایكس بیكۆدا تێپەڕدەبێت، ئەو ڕێككەوتننامەیەی كە تەواوی جوگرافیای ئەم ناوچەیەی دابەشكردو گەلی كوردستانیشی لەدەوڵەتی خۆی بێبەش كرد.
بۆ زۆر لەوانەی نەوەی نوێن و ئاگایان لەم رێككەوتننامەیە نییە، واباشە ئەوە بڵێین كە ڕێككەوتننامەی سایكس پیكۆ، ئەو رێككەوتننامە نهێنییە بوو لەنێوان هەریەك لە(مارك سایكس)وەزیری دەرەوەی ئینگلتەرا و (فرانسۆ جۆرج پیكۆ)ی وەزیری دەرەوەی فەرەنساو بەئاگاداری رووسیای قەیسەریی لەماوەی نێوان تشرینی دووەمی ساڵی (1915) و ئایاری ساڵی (1916)دا، كەدواتر بەسەركەوتنی شۆڕشی ئۆكتۆبەر لەساڵی (1917)دا بڕگەو بەندەكانی ئاشكرا كراو، ئەوساش زۆر دەوڵەتی دیكەی وەك یۆنان و روسیاو توركیاو ئیتاڵیاش داوای خاك و ناوچەیان بۆ خۆیان دەكرد، بەجۆرێك كە (ویدرۆ ویلسۆن)ی سەرۆكی ئەوسای ئەمریكا لەبارەی رێككەوتننامەی (سایكس پیكۆ)وە گوتبووی :(ئەم رێككەوتننامەیە لەدامەزراندنی كۆمپانیایەك دەچێت بۆ فرۆشتنی چا، كەزۆر بەئاسانیی و ئاسایی خاكی خەڵكێك بە خەڵكی دی دەفرۆشێت).
سەبارەت بە كوردستانیش دیارە بەسەر وڵاتانی ناوچەكەدا دابەشكراو، لەگەڵ دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقی عەرەبیداو، بەزۆر لكاندنی ویلایەتی موسڵ بەو دەوڵەتەوە، باشووری كوردستانیش كەوتە سەر ئەم عێراقەی ئێستاو، لەوساشەوە حكومەتە یەك لە دوای یەكەكانی عێراق بەچاوی كەمینەیەكی ترسناكەوە لە كوردیان ڕوانیوە، بۆیە لە پێناوی لاوازكردن و كۆنترۆڵكردن و، دواجاریش قڕكردنیدا خۆیان لە بەكارهێنانی هیچ شێوازێكی نایاسایی و نائاسایی و نامرۆڤانە، نەپاراستووە .
سەردەمێك بە نكوڵی كردن لە مافە رۆشنبیرییەكانی، سەردەمێكیش بە گۆڕینی ناوی شارو گوندەكانی و، سەردەمێكی دیكەش بە بەعەرەبكردن و، جارێكیش بە راگوێزان و، جارێكی دیش بە سوتماك كردنی خاكەكەی و، دواجاریش ناپاڵم و كیمیا پیاكردنی، كەپرۆسەی سەربازیی بە ئەنفال ناسراو، ترسناكترین جینۆسایدی سەدەی بیستەم و كوردقڕانێكی كەم وێنە بوو.
لێرەوە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیی دەبێت بزانێت كە (سایكس پیكۆ)و (لۆزان) چ كارەساتێكیان بەسەر ئەم كوردەدا هێناوە ؟ ئەوان دەبێت بزانن كە پێكەوە لكاندنی گەلان و تێكەڵكردنی خاك و نیشتمانەكان، هەنگاوێكی كارەسات هێنەو، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش بۆ قەرەبووكردنەوەی زیانەكانی ئێمەو، سڕینەوەی گوناهەكانی خۆیان، هەر ئەوەیان لە پێشدایە كە مافی پێكەوە ژیانی ئارەزوومەندانەو، مافی بڕیاردانی چارەنووس بۆ ئێمەش بەڕەوا بزانن.
بۆیە پێویستە كە رێكخراوە تایبەتمەندەكانی پەیوەست بە مەسەلە سیاسیی و نەتەوایەتییەكانەوە لەئێستاوە كەمپینێكی سیاسیی سەرتاسەریی رێك بخەن بەنێوی (كەمپینی 2016)وە، كە چالاكیی جۆراوجۆری تێدا ئەنجام بدرێت لەئێستاوە هەتا ساڵی (2016)و، بەمەبەستی بیرخستنەوەی بەریتانیاو فەرەنسا بەو هەڵەو تاوانەی كەپێش سەدەیەك كوردیان لە دەوڵەتی سەربەخۆی بێبەشكردوو، بەم هۆیەشەوە تووشی ئەم هەموو كارەسات و بوو لەهەموو پارچەكانی كوردستاندا.
ئەم كەمپینە دەتوانێت زۆر كار ئەنجام بدات لەوانە بۆ نموونە :
یەكەم : خستنەرووی هەموو ئەو كارەسات و نەهامەتییانەی تووشی كورد بوون لەماوەی سەد ساڵی رابردوودا وەك دەرئەنجامێكی ئەم ئەم رێككەوتننامە شوومە.
دووەم : خستنەرووی زۆر لەو كتێب و بڵاوكراوە نێودەوڵەتیی ونێوخۆییانەی كەلەبارەی رێككەوتننامەی سایكس پیكۆوە نووسراون تائێستا. ( بۆ نموونە سیاسەتوانی بەریتانی(تۆبی دۆچ) كەلەدوای رووخانی رژێمی سەددام، ماوەیەكی باش لەباڵیۆزخانەی ئەمریكا لەبەغدا كاری كردووە، لەساڵی (2007)دا كتێبێكی نووسیوە بەنێوی(داهێنانی عێراق) یان (اختراع العراق)و، تیایدا دەڵێت: ( ئێمەی بەریتانیی عێراقمان داتاشیی، ئەگەر نا لەمێژوودا شتێك بەناوی عێراقەوە نەبوو).
سێیەم: شیكردنەوەی وردی رێككەوتننامەی سایكس پیكۆ لەلایەن یاساناسانەوەو، لەگۆشە نیگای یاساییەوە.
چوارەم: ورووژاندنی ڕای گشتی بەریتانیی و فەرەنسیی لەبارەی زیانەكانی ئەم رێككەوتنامەیە لەسەر كوردو كوردستان.
پێنجەم: پەیوەندییكردن بە باڵیۆزخانەو كونسوڵخانەی وڵاتانی بەریتانیاو فەرەنسا و ئەمریكاو رووسیا، لەعێراق و هەرێمی كوردستان.
شەشەم : خستنەڕووی ئەو دیكیۆمێنت و نووسین و شیعرو گوتارە كوردییانەی كەلەسەردەمی واژۆكردن و ئاشكرابوونی رێككەوتننامەی سایكس پیكۆدا نووسراون،وەك هەڵوێست و رای دەستەبژێری كوردیی لەو سەردەمەدا.
حەوتەم : زۆر بابەتی دی كەدەكرێت كەسانی پسپۆڕ و شارەزای ئەم بوارە ئاماژەی بۆ بكەن .
هەموو ئەم كارانەو هاوشێوەكانیشی دەكرێت لەوەڵامی ئەو پرسیارە هەمیشەیی و بەردەوامە نزیكمان بخەنەوە كەبۆچی تائێستا دەوڵەتی كوردستان دروست نەبووە؟
زۆربەمان زۆرجار گوێ بیستی ئەم پرسیارەی سەرەوە بووینە، كە لە ڕاستیدا زەحمەتە وەڵامێكی كۆنكریتیء تەواوی بۆ بدۆزینەوە، بەڵام دەتوانین بڵێین هۆكارەكان زۆرن كە هەندێكیان ناوخۆیینء هەندێكیشیان دەرەكین .
هۆكارە نێوخۆیی و خوودییەكان هەرچەندە زۆر بن، دواجار دەتوانرێت لەم چەند خاڵی خوارەوەدا ئاماژە بۆ دیارترینیان بكەین :
یەكەم : ناتەبایی و خودپەرستیی و ململانێ و پەرتەوازەبوونی بەرژەوەندییەكان.
دووەم: ناكامڵیی هەست و رۆشنبیریی نەتەوایەتیی .
سێیەم: نەبوونی فەرهەنگی دەوڵەتداریی .
چوارەم: ئامادەنەكردنی زەمینەی سیاسیی وئابووری كۆمەڵایەتی وئاینیی لەبار بۆ پرسی دەوڵەت.
سەبارەت بە هۆكارە نێودەوڵەتییەكانیش، دەتوانین بەلای كەمەوە ئاماژە بەم خاڵانە بكەین :
یەكەم:- دەوڵەتانی جیهان بە بەرژەوەندیی كاردەكەن نەك بەویژدان، بۆیە ئەوسا مەسەلەی ئەرمەنء جولەكە زیاتر لە بەرژەوەندییان بووە هەتا مەسەلەی كورد .
دووەم:- ئەم مەسەلە مرۆییانە لای ئەوان لە ڕووی سیاسییەوە تەماشا دەكرێت، بۆ نموونە، دارفۆر گرنگە چونكە ئەوان دژی ڕژێمی سودانن، ئەمریكا لە دژی (سربیا) دان بە (كۆسۆڤا)دا دەنێت، بەڵام لەبەر دۆستایەتی لەگەڵ (جۆرجیا) دان بە سەربەخۆیی (ئۆسیتا)دا نانێت.
بەڵام پرسیارە گەورەكە هێشتا ماوە، ئەویش ئەمەیە چۆن لەم سەردەمی كرانەوەو بەیەكگەیشتنەی كوردو جیهاندا، ببینە بەشێك لەبەرژەوەندیی زلهێزانی سەردەم بەئاڕاستەی یارمەتیدان و پشگیریی لێكردنمان بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان؟
بێگومان فاكتەری دەرەكیی هۆكارێكی سەرەكییە لەم رێگەیەدا، بەو مەرجەی هەموومان یەك دەنگ و یەك دەست و یەك دڵ، بەسەركردایەتیی و هاووڵاتییانەوە، لەدەوری بەرنامەیەكی كۆڕا لەسەر كۆك بین.
بۆ ئەم مەبەستەش لام وایە هەڵمەت و كەمپینی (2016) پێویستییەكی هەنووكەییە بەرەو ڕاگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان.