ماسمیدیاكان بەچڕی دواپەرەسەندنەكانی ئەم دواییانەی ڕووداوەكانی هەندێك لەوڵاتانی ئەفرۆــ ئاسیایی دەگوازنەوە، لەو ڕووداوانەدا واقیعێكی ناهەموارو پڕ لەئازاری گەلانی ئەو وڵاتانە دەردەكەون كە لە چ باروگوزەرانێكی پڕ لەچەوساوەیی و هەژاریی و دواكەوتوویین لەژێرسایەی ڕژێمە دیكتاتۆرییەكانی كە بە ناوی نەتەوەیی بوون و نیشتمانی بوونەوە بۆ دەیان ساڵ دەبێت حوكمیان دەكەن ..
هەركەسێك ئەو ڕووداوانە بخوێنێتەوە هاووشێوەیی و چوونیەكی لەنێوان ئەو وڵاتانە دەبینێتەوە بەتایبەتی چ لە ڕووی گۆڕانكاری و ئاكامەكانی هەوڵدان بۆ گۆڕین یان لە ڕووی داخوازی ڕەوای خۆنیشاندەران كە لەهەندێك شوێن حاڵ گەیشتۆتە ئەوەی بۆ سەركوتكردنی ڕاپەڕینی گەلان و بەهەنجەتی پاراستنیان و بەرگریكردن لێیان هانا بۆ سوپای بێگانە ببردرێت، لەولاشەوە هەندێك دەوڵەت لەئاست ئەو ڕووداوانەدا بێدەنگییان هەڵبژاردووە هەروەك ئەوەی لە دوورو نزیكەوە هیچ پێوەندی بەوانەوە نەبێت !
ڕەنگە شۆڕشی گەلی لیبیا نموونەیەك بێت بۆهاوسۆزی و پشتگیریكردنی لەلایەن كۆمەڵگای نێودەوڵەتییەوە كە ئەم پشتگیرییە خۆی لەنوێنەرایەتی وڵاتانی ئەوروپی و ئەمەریكاو هەندێك وڵاتی عەرەبی دەبینێتەوە، ئەمەش گڕی حەماسەت و خوێن گەرمی جەماوەرە ڕاپەڕیوەكەی لیبیای زیاتر هەڵایسان و هانیدان بە توندوتیژی رووبەڕووی ڕژێمی قەزافی ببنەوەو بەچەكەوە بەرگری لەداخوازییەكانیان بكەن، تا ئەوكاتەی بڕیاری ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ژمارە(1973) لە 18/ 3/ 2011 دەرچوو كە بەپێی ئەو بڕیارە ناوچەی دژە فڕین و دەریایی بەسەر لیبیادا سەپێندرا، ئەمەش بەپشتگیرییەكی عەرەبی و بە پاڵپشتییەكی تاڕادەیەك ئەفریقی و، كۆمكاری عەرەبیش لەپێش هەمووانەوە پشتگیری خۆی بۆ شۆڕشی لیبیا نیشانداو داوای لە قەزافی كرد دەست لەدەسەڵات هەڵگرێت و قەزافی لەلیبیا بچێتە دەرەوە، ئەمەش ڕۆڵی هەبوو لەبڕیارەكانی ئەنجومەنی ئاسایش و سەپاندنی ناوچەی دژە فڕین بەسەر لیبیاوە. دواتر ڕێكخراوی كۆنگرەی ئیسلامی بەتوندی ئیدانەی ئەو شێوازە سەركوتكردنە خوێناوییەی حكومەتی لیبیای لەدژی گەلی خۆی كردەوە. كە تا ڕادەیەك هاوشێوەی سەركوتكردنەكانی سەدام بوو لە دژی گەلی كورد، ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكانیش ڕاگەیاندنی بڕیارەكەی ئەنجومەنی ئاسایشی بەبڕیارێكی مێژوویی وەسف كردوو، (ناتۆ)ش ئامادەیی خۆی بۆ جێبەجێكردنی بڕیارەكە دەربڕی، ئیتر وڵاتانی ئەوروپی كەوتنە پێشبڕكێ بۆبەشداریكردنی لێدانی سەربازییانە لەدژی رژێمی لیبی، بەتایبەت وڵاتانی وەك فەرەنساو بەریتانیا و ئیسپانیاو نەرویج و بەلجیكا، تەنانەت هەردوو وڵاتی قەتەرو ئیماراتی عەرەبی هاوشێوەی ئەوان بوون بۆ هێڕش و لێدانی سەربازی ئەمە جگە لەئەمەریكاش كە سەرتۆپی ئەو ڕێگەچارانەیە، هەر ئەم ڕاگەیاندنەی بەستنی لوتكەیەكی ئەوروپی -ئەفریقی – عەرەبی ڕەنگدانەوەی ئەو داخوازییانە بوون، بەڵام هەڵوێستی ئەم دەوڵەتانە لەبەرامبەر راپەڕینی گەلی بەحرێن و لەدژی حوكمی پاشایەتی دیكتاتۆری ئەو وڵاتە جیاواز بوو لەوەی لیبیا، وێڕای ئەوەی لەبەحرەینیش بەدرێژایی ئەو مانگانەی ڕابردوو بەجۆرەها ئامڕازەوە تیرۆر و كوشتن و گرتن هەبوو لە دژی مانگرتووە بێ چەك و سڤیلەكان، ئەمەش تەنیا لەبەرخاتری بەرژەوەندی ئەو وڵاتانەی باسمان كردن كە بەرژەوەندییان خستووەتە پێش هەڵوێستەكانیانەوەو بەهیچ شێوەیەك سوور نین لەسەر پاراستنی مافی هاووڵاتیان و رەوایەتی بوونی داخوازییەكانیان، دواتر لەگەڵ بەردەوام بوونی راپەڕینەكانی گەلی بەحرێن شێوازەكانی سەركوتكردن لەدژی ئەو گەلە بەرز بووە بۆ ئاستی تر و بەبێ ئەوەی لەبەرانبەر قەبارەی ئەو سەركوتكردنانە هیچ كاردانەوەیەكی گونجاو لەكۆمەڵگای نێودەوڵەتییەوە دروست بێت، چ لەلایەن كۆمكاری وڵاتانی عەرەبی كە پێشتر بەتوندی پشتگیرییان لەگەلی لیبیا دەكرد یان لەلایەن وڵاتانی كەنداوەوە كەهێزی چەكدارییان بەناوی قەڵغانی كەنداو دەناردە بەحرێن بۆ پاراستنی ئەو وڵاتە لەمەترسی دوژمنكاری بێگانە كە لە راستیدا ئەمەش بۆ سەركوتكردنی راپەڕینەكەی بەحرێن بوو لە ترسی ئەوەی نەوەك سەرتاپای ئەو وڵاتانەی دەوروبەری نتەنێتەوەو بەو شێوەیە هێزەكانی سعودییەو ئیمارات و قەتەرو كوێت بۆ پشتگیریكردن لەرژێمی دەوڵەتی بەحرێن چوونە ناو ئەو وڵاتەوە، ئەمەش بووە هۆی بەربوونەوەو كەوتنی چەندین شەهیدو ئاڵۆزتر بوونی هەڵوێستەكان بەگشتی لە ناوچەكەدا، تا گەیشت بەو حاڵەی حكومەتی بەحرێن مۆنیمێنتی ئازادی لە دەواری لوئلوئە بڕوخێنێت. لەلایەكی ترەوە جەماوەری زۆربەی وڵاتانی جیهان بەم هەڵوێستە سلبیە تووشی هێدمەیەك بوون و بەهەزارانیان بۆ پشتگیریكردن لە گەلی بەحرێن هاتنە سەر شەقامی وڵاتانی خۆیان، لە مەیدانی فیردۆسی بەغداو و مەیدانی شارەكانی موسڵ و كەربەلاو حلەو دیوانییەو بەسڕاو سلێمانی و هەروەها لە هەندێك شاری لوبنان و كوێت و سعودییەو ئێران خەڵكی داوایان دەكرد سوپای بێگانە لەناو بەحرەین دەربچنە دەرەوەو وەڵامی داخوازییەكانی جەماوەری ئەو وڵاتە بەئاشتی بدرێتەوە. بەم ڕووداوانەی دوایی وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەراست و باكووری ئەفریقیا سەلماندیان چارەسەری سەربازی بۆ سەركوتكردنی ئەو هاووڵاتیانەی داوای مافە رەواكانی خۆیان دەكەن دیمەنی سیاسی دەئاڵۆزكێنێت و گرژی زیاتر دەخاتە نێوان دەسەڵات و جەماوەرەوە هەروەها مامەڵەكردنی وڵاتانی زلهێز لەبەرامبەر ئەم رووداوانە بە دوو ڕووی جیاواز كە لەلایەكەوە هاوسۆزی بۆ هەندێك گەلی راپەریوو دەردەبڕن و لە لایەكی ترەوە دژیان دەوەستێنەوە، ئەم دووفاقییە لە هیچ حاڵێكدا یارمەتی ئاسایشی ئەم هەرێمانەو سەقامگیربوونیان نادات. لێرەوەدەتوانین بگەینە ئەم ئاكامانەی خوارەوە:
یەكەم: جەماوەر لەهەر شوێن و زەمانێكدا بن ناكرێت لەزیادەڕەوییەكان و كەموكورییەكانی دەسەڵات تا سەر بێدەنگ بن چ لەسەر ئاستی ئابووری یان كۆمەڵایەتی و سیاسی، بەڵكو چاوەڕوانی هاتنی كاتژمێری سفر دەكەن تا ویست و ئیرادەیان بۆ چاكسازی و گۆڕانكاری رابگەیەنن.
دووەم : پێویستە دەسەڵات بەرلەوەی لێپرسینەوە لەگەڵ جەماوەری توڕەدا بكات. بەخۆیدا بچێتەوەو بەباشی موحاسەبەی دامودەزگاكانی خۆی بكات.
سێیەم: كات بەفیڕۆدان و درێژكردنەوەی كات و دانوستاندن بۆ وەڵامدانەوەی هاووڵاتییان یان بەكارهێنانی ئامڕازی ناڕەوا لەدژیان هەڵوێستەكەیان ئاڵۆزتر دەكات و داخوازی هاووڵاتیانیش زیاتر و فراوانتر دەكات.
چوارەم : هانابردن بۆ سوپای بێگانە لەدژی هاووڵاتییانی نیشتمان كارێكی ترسناكەو بەهانە دۆزینەوەیە بۆ كەسان و وڵاتانی تر تا دەست لەكاروباری وڵاتانی سەربەخۆ وئازاد وەربدەن و دواتر لەمەودایەكی دووردا چارەسەری گرفتەكان بەبنبەست بگەیەنێ.