بەو پێیەی حوكمڕانی؛ پەیڕەوكردنی سیاسەت و ئاراستەكردنی هەموو تواناكانە بۆ هێنانەدی ئامانجەكان، لەپێناو بەرژەوەندی گشتی و بەدیهێنانی زۆرترین كەڵك بەكەمترین تێچوون، بۆیە دەبێت دروستكەران و بڕیاردەرانی سیاسەت چاو ڕۆشنییەكی تەواویان هەبێت بە بیرۆكە سیاسییەكان و خاوەنی ئایدیۆلۆژیایەكی سیاسی و سیستەمێكی ئابووری رۆشن بن، تاوەكو بزانن بۆ پراكتیزەكردنی سیاسەتێكی تۆكمەو تووندو تۆڵ چ جۆرە سیاسەتێك هەڵدەبژێرن. لەمەش دا مەرجە سیستەمی گشتی وڵات هێندە تەندروست و كارا بێت كە توانای تەواوی جێبەجێكردنی سیاسەتەكانی هەبێت و هەموو ئامانجەكانی ئەو سیاسەتەش بهێنرێتە دی بەسیاسەتی ئابووریشەوە، واتە سیاسەت بەگشتی هەر ئەوە نییە دابڕێژرێت بەڵكو بەشێوەیەكی رێكوپێك و راست و دروست جێبەجێش بكرێت. سیاسەت و جێبەجێكردنی لەبری ئەوەی بیرۆكراسییەتی كوشندەو گەندەڵی بخوڵقێنێت دەبێت پلاندانەرو نەخشەی ڕێگا بێت بۆ ژیان و باشتركردنی بارودۆخی ئابووری و سەرخستنی سەرجەم بوارەكانی سیاسی و سیستەمی ئابووری و كۆمەڵایەتی، ئەم پێشەكییە لەسەر چەمكی سیاسەت و سیستەمی گشتی وڵات پێویستە بۆ باسكردنی بارودۆخی تایبەت بە( سیستەمی ئابووری و چۆنیەتی بەڕێوەبردنی قەیرانەكان)،كە زۆربەی جار قەیرانەكان لەكاتی نائارامی و ناسەقامگیری سیاسی دەكەوێتەوە.
لەهەرێمی كوردستان بەهاوشێوەی زۆربەی وڵاتانی دواكەوتوو ناحاڵی بوونێك هەیە لەنێوان چەمكی سیاسەت و گەمەی سیاسەت، لەكاتێكدا سیاسەت و گەمەی سیاسەت دوو هێڵی هاوتەریبن و ناگەن بەیەكترو جیاوازن، گەمەی سیاسییە وادەكات نائارامی و ناسەقامگیری بكەوێتەوە، لەكاتێكدا سیاسەت و بەسیاسەتی ئابووریشەوە داڕێژەرو بەدیهێنانی بەختەوەر و خۆشگوزەرانی دابین دەكات. ئابووری لەهەر وڵاتێكدا بەكوردستانیشەوە پێك دێت لەكۆمەڵە دەزگاو دامەزراوەیەكی ئابووری كە دەبێت وەها ئیدارە بكرێت سەرئەنجام سیستەمێكی سەركەوتوو بێت، ئەركی سەرخستنی ئەم سیستەمەش بە پلەی یەكەم دەكەوێتە ئەستۆی حكومەت، كە دەبێت بەشێوەیەك ببرێت بەڕێوەو ئامادەبێت بۆ رووبەرووبوونەوەی قەیران و كێشەكان واتە سیستەمێكی ئابووری بێت توانای ئیدارەكردنی قەیران و كێشەكانی هەبێت، بەتایبەتی كەوتنەوەی ئەو كێشەو گرفتە سیاسییانەی كەدەبێتە هۆی كەوتنەوەی ململانێی تووندی نێوان پارتەكان و هەڕەشە لەناسەقامگیری سیاسی و ئابووری هەرێمەكە دەكات، ناتوانین بڵێین لە هیچ سوجێكی ئەم جیهانە شوێنێك هەبێت و كێشەی نێوخۆیی و ململانێ و گرفتی سیاسی یا قەیرانی ئابووری تێدا نەبێت یا بەدوور بێت لە نائارامی و ناسەقامگیری سیاسییەوە. گرفت و كێشەو ململانێ لە ژیانی ئابووری دا شتێكی ئاسایی و سروشتییە، ئەوەی ئاسایی نەبێت نەبوونی بەڕێوەبردنێكی بەتوانایە بۆ رووبەرووبوونەوەی كێشەو قەیرانەكان، واتە مامەڵەكردنێكی نازانستی و نادروست لەگەڵ كێشەكان، حیكمەت لەوەدایە ئاخۆ دەسەڵات لەم هەرێمەدا چۆن و بەچی ئیدارەی قەیران و كێشەكان دەكات؟ چ جۆرە خۆئامادەكردن و ئامادەسازییەكی تێدایە؟ پێش ئەگەری كەوتنەوەی ناسەقامگیری و قەیرانی ئابووری و نائارامی لەسیستەمی سیاسی هەرێمەكەدا پلانی ئامادەكراو لەبەردەستدایە! بەرژەوەندی باڵای نەتەوەو نیشتمان دەكرێتە پێوەری سەرەكی و كۆتایی لەكاتی رووبەڕووبوونەوەی قەیرانەكان دا؟ لەكاتی كەوتنەوەی كێشەی سیاسی و نائارامی و قەیرانی ئابووری پێویستە بەرژەوەندی گشتی بكرێتە پێوەر بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردن و رووبەرووبوونەوەی كێشەو قەیرانەكان، كاتێك قەیرانێك دروست دەبێت یا نائارامییەكی سیاسی دەكەوێتەوەو كاریگەری لەسەر ئابووری و ژیانی تاكەكانی ناوكۆمەڵگا دەبێت، پێویستە بەباشترین شێوە ئیدارەی ئەو قەیرانە بكرێت، تاوەكو شوێنەوارو كاریگەری خراپی قەیرانەكە زیان بەئابووری و بەرژەوەندی باڵای وڵات نەگەیەنێت، ململانێیەكان لەبری ئەوەی زیانی بۆ سەر تاكەكانی ناو كۆمەڵ هەبێت بەپێچەوانەوە ئەو ململانێ سیاسی و هەڵەو كەموكورتییە ئابوورییانە بەشێوەیەك روو لەچارەسەركردن بكات، بەقازانج و بەرژەوەندی گشتی كۆتایی بێت. كێشە لەگەڵ لایەنە دەرەكییەكانیش دیوێكی تری كەوتنەوەی نائارامی و ناسەقامگیری سیاسی و ئابوورییە لەنێوخۆی هەرێمدا، هەر لە تۆبپارانی ئێرانەوە تاوەكو هێرشی فرۆكەكانی توركیاو لەشكركێشی سوپای عێراق، گرنگە لەكاتی كەوتنەوەی ئەم كێشانە هەموو كێشەو ناكۆكییە ناوخۆییەكان لەنێوان باڵا جیاوازەكانی ناو دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنیش بەلاوە بنرێت و كۆدەنگییەك لەكێشە دەرەكییەكان هەبێت، واتە ململانێ و كێشمەكێشی نێوان دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن ئاساییە، بەڵام سروشتی نییە كاتێك كاردانەوەی خراپی لەسەر بازاڕو ئابووری و هاووڵاتییان هەبێت.
ئابووری كاتێك روو لەپێشكەوتن دەكات و بوارەكانی بەرهەمهێنان و خزمەتگوزاری و ئاوەدانی گەشە دەكات، بارودۆخی سیاسی و ئارامی لەوڵاتەكە یا هەرێمەكە سەقامگیر بێت واتە سەقامگیری سیاسی هەبێت، كاتێكیش بارودۆخی سیاسی و سەقامگیری هەرێمی كوردستان پشێوێت، حكومەت و دامودەزگاكانی لەبری ئەوەی سەرقاڵی بوژانەوەی ئابووری و پێشخستنی ئاستی خزمەتگوزارییەكان بن، سەرجەم ئیشوكارو تواناكانیان دەخەنە خزمەتی رووبەرووبوونەوەی كێشەو ناسەقامگیری و شوێنەوارە خراپەكانی ئەو پشێوی و نائارامییەوە.

گەر بێتوو ئیدارەكردنی كێشەو قەیرانە دەرەكییەكان بەشێك بێت لەئەرك و رۆڵی دەسەڵاتی گشتی وڵات، ئەوا دەبێت لەپێناو باشتر بەڕێوەبردنی هەرێمەكە دەسەڵات و دامودەزگاو دامەزراوەكانی بەرچاویان رۆشن بێت بەوەی چ جۆرە سیاسەتێكی درێژ خایەن دادەڕێژن و چ ستراتیژییەتێك پێڕەو دەكەن لەبوارە جیاجیاكان دا كە خزمەت بگەیەنێت بەبەدیهێنانی ئامانجە كۆتاییەكانی كۆمەڵ بۆ ئەوەی بەبەرنامەو پلانە ئابوورییەكان تاكەكانی ناو كۆمەڵ (بەختەوەرو خۆشگوزەران) بن، كەلەم بوارەدا ئەركێكی سەرەكییان دەكەوێتە ئەستۆو پێویستیان بەدادپەروەری هەیە. ئالێرەدا رەنگە بپرسین هاتنە كایەی ئەم حاڵەتە چۆن لەماوەو كاتێكی دیاریكراوی كورتدا دەخوڵقێت؟ پێم وایە تەنیا بە ئیرادەیەكی دڵسۆزانە (بەختەوەر و خۆشگوزەرانی) بۆ تاكەكانی ناو كۆمەڵ دابین ناكرێت، بەڵكو پێویست بەسیستەمێكی بەڕێوەبردن دەكات كە بوار نەهێڵێتەوە بۆ هیچ لادانێك و كەسە دڵسۆزەكانیش باشتر ئیدارەی وڵات بكەن و توانای رووبەرووی كێشەو قەیرانەكانیش هەبێت، گەر سیستەم هەبێت بوار بەهەڵسوڕاندنی خراپ نادرێت و بەئاسانیش رووبەرووی قەیرانەكان دەبینەوەو شوێنەوارەكانی كەمتر زیان بەكۆمەڵ و ئابووری و سەقامگیری گشتی هەرێم دەگەیەنێت.