پاش جێهێشتنی عێراق و گەیشتنی بۆ ئەفغانستان ، سەرۆك جۆرج بووش بەو گیانە سووكەی كە پێی ناسراوە تەعلیقی لەسەر رووداوەكەی بەغدا لێداو گوتی: نازانم ئەو پیاوە چی دەگوت، بەڵام بە تەئكیدەوە پێڵاوەكەیم دیت.
لە وەڵامی پرسیارێكی دیكە دا كە ئایا ئەم رووداوە وەرسی كردووە یان نەء، گوتی: نەخێر وەرسی نەكردووم، ئەگەریش پێداچوونەوەتان دەوێ ئەوە پێتان دەڵێم نمرەی پێڵاوەكە 44 بوو، بەم قسەیەش سەرۆك بووش ویستی لە گرنگی رووداوەكە كەم بكاتەوە و مەغزای ئەو قسەیەشی دیارە.
پاش رووداوەكە هەندێ لە میدیاكانی عەرەبی و ئەمەریكی نەعلەكەی ئەبو تەحسین و مونتەزەر ئەلزەیدیان بە یەك گرێدا و گوتیان پێڵاو گرتن لە دابوونەریتی عەرەبان هەروەك زمانكێشان و رسواكردن وایە و مونتەزەر ئەلزەیدیش بەم كارەی ویستی تۆڵەی سەددام لەسەرۆك بووش بكاتەوە، كاتێ ئەبو تەحسین لە رۆژی هەرەسی سەددامدا بە نەعلەكەی خۆی لە وێنەی سەددامی دا و نەعلەتی رۆژە رەشەكانی حوكمی ئەو دیكتاتۆرەی كرد.
پرسیار ئەوەیە: ئایا وێكچوونەك لە نێوان ئەو دوو رووداوە دا هەیە؟
لە وەڵامدا دەڵێین، تەنیا ئەو كاتەی ئازادی لە كۆمەڵگەیەكدا پەیڕەو دەكرێ و تیایدا مرۆ هەست بەوە ناكات كە بەرامبەر بە كردەوەیەكی وا كۆتایی بە ژیانی دەهێنرێت، نە لە سێدارە دەدرێت و نەخێزان و نە كەسانی ناو عەشیرەتەكەی و نەدۆست و نە ناسیارانی دەكوژرێن، یەكێكی وەكو ئەو مونتەزەرە پەیدا دەبێت و جووتە پێڵاوەكەی دەگرێتە سەرۆكی بە هێزترین وڵات لە جیهاندا كە ئەویش ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكایە.
بەڵێ كاتێ ئازادی لە ئارادا دەبێت، دەبێ رابینینی ئەوە بكەین كە كەسانێك دەتوانن سەرۆك و سەرۆك حكومەت و وەزیرانی خۆیان بە هێڵكەی پیس بوو و تەماتەی رزیو و شتی تر بگرن.
رووداوی لەم جۆرە لە دنیای دیموكراتییەت زۆرن، كە دواینیان لێدانی ساركوزی بوو بە تەماتەی رزیو، ساركوزیش بە پێكەنینەوە پێشوازیی لەو رووداوەی كرد، كاتێ دیموكراتییەت و ئازادی لە ئارادا دەبێت، ئەندامانی پەرلەمانی عێراق لە بە هۆی جیاوازییان لەسەر رێككەوتنێكی وەكو رێككەوتنە ئەمنیەكەی نێوان عێراق و ئەمەریكا بە شەڕ دێن، ئەوانەی كە باوەڕیان پێیەتی و پێیان وایە كە لە بەرژەوەندی عێراق و ئایندەكەیدایە و ئەوانەی كە پێیان وایە ئەمە پیلانێكە دژ بە عێراق و عێراقییەكان و پێویستە رەتبكرێتەوە.
بە پێچەوانەی ئەمە و كاتێ ئازادی لە ئارادا نابێت و سیستەمێكی پۆلیسی و دەمكوتكردن باڵ بەسەر كۆمەڵگەدا دەكێشێت، هیچ شتێك لەوەی گوتمان روونادات، ئەگەر رێككەوتنەكە لە سەردەمی پێشوو بوایە و سەدام حوسێنیش لە جێی سەرۆك بووش بوایە، ئەوا نە ئەلزەیدی و نە كەسێكی تر ئەو جورئەتەی نەدەبوو نەك پێڵاو، بەڵكو گوڵیشی تێبگرێ، خۆ برایەكەی مونتەزەر زۆر بە ڕاشكاوییەوە دەڵێ: ئەگەر ئەمە لەسەر دەمی سەددامدا بوایە براكەم ئەو جورئەتەی نەدەبوو شتی وا بكات.
ئەگەر رێككەوتنەكە هەندێ لە بڕگەكانیدا ئاماژەی بەوە بكردایە كە زیان بە بەرژەوەندی عێراق دەگەیەنێ و دەبێتە هۆی دابەشبوونی وڵات و هەموو خێر و بێری عێراق بۆ ئەمەریكا دەچێ و بەشێكی خاكی عێراقیش دەبەخشێتە وڵاتێكی تر، وەك ئەو هەموو رێككەوتنانەی كە لەسەردەمی پێشوودا مۆردەكران، ئەوا ئەنجوومەنی نیشتمانی بە كۆی دەنگ رەزامەندی لەسەر دەدا و بە رێككەوتنێكی مێژوویی وەسفی دەكرد و ستایشی زیرەكایەتی و حیكمەتی سەركردەی زرورەتی دەكرد و بە چاوی خۆشمان ئەوەمان دەدیت كە چۆن گشت یەكێتی و سەندیكاكانی ئەو سەردەمەی كرێكاران و جوتیاران و پیشەییەكان و پزیشكان و پارێزەران و دەرمانسازان خۆ پیشاندانیان دەكرد، وەكو گوزارشت لەلاگیری كردنی رێككەوتنەكە و بەر لەویش ئەو لایەنانە و غەیری ئەو لایەنانەشی بروسكەی پیرۆزبایی و لاگیرییان بۆ سەركردەی زرورەت دەنارد و ئامادەیی خۆشیان دەردەبڕی كە بە خوێن و گیانی خۆیان پارێزگاری لەو دەستكەوتە دەكەن، بەڵێ ئا ئەمەیە عێراقی نوێ، عێراقێكی ئازاد و دیموكرات كە تیایدا هاوڵاتی لە هیچ شتێك ناترسێ و بە هەر شێوەیەكیش بێت گوزارشت لە بیروبۆچوونی خۆی دەكات.
ئەو عێراقە نوێیەی كە لە نەعلەكەی ئەبو تەحسین و ئەنجوومەنی حوكم دەستی پێكرد، ئەو ئەنجوومەنەی كە نوێنەرایەتی گشت پێكهاتەكانی گەلی عێراقی دەكرد و پاشانیش هەموو جیهان بە چاوی خۆی هەڵبژاردنە سەرتاسەرییەكەی ساڵی 2005ی بینی، كە سەرەڕای خراپی بارە ئەمنییەكە، هەشت ملیۆن عێراقی بەشدارییان تیاكرد و لە ئەنجامیشداكوردێك بوو بە سەرۆكی كۆمار و شیعەیەكیش بە سەرۆك وەزیران.
ئەم رووداوانە بەس بوون بۆ لە سێدارەدانی هەر عێراقییەك، هەتا ئەگەر بە خەونیش ئەمەی بدیتیبا. پیاوانی رژێمی پێشوو زۆر كەیفیان بەو كردەوەیەی مونتەزەر ئەلزەیدی هات، ئەو پیاوانەی كە كەس گوێی لە دەنگیان نەبوو كاتێ پیاوانی دەزگا سەركوتكەرەكانی ئەو رژێمە بە پێڵاو و پۆست لە دەم و ددانی عێراقییەكانییان دەشكاند.
كەس گوێی لە دەنگیان نەبوو كاتێ عێراقییەكان لەبەر هەر هۆیەك، یان بەبێ هۆ لە سێدارە دەدران، گوێمان لە دەنگیان نەبوو كاتێ دیكتاتۆر لە شەڕی ئێران و كوێتدا ئەو هەموو لاو و گەنجەی كردە قوربانی سیاسەتە چەوتەكەی خۆی و بەهۆی ئەو شەڕانەشی هەموو خێر و بێری مرۆیی و ماددییەكانی عێراق فەوتاند و گەلی عێراق گەیاندە رادەی برسێتی.
بەڵێ گوێمان لە دەنگیان نەبوو كاتێ گۆڕە بەكۆمەڵەكان هەڵدرانەوە و گوێشمان لە دەنگیان نەبوو كاتێ فەرماندەكەیان نیوەی(شط العرب)ی پێشكەش بە ئێران كرد، ئەو شەتتەی كە هەزاران لاوی عێراق لە پێناویدا كرانە قوربانی.
ئەوەی مونتەزەر ئەلزەیدی كردی تەنیا گوزارشت بوو لە خۆی و ژمارەیەكی كەمی عێراقییەكان كە بەهۆی هاتنە ئارای عێراقێكی نوێوە زەرەرمەند بووینە.
راستە ئەوەی مونتەزەركردی لەلایەن ژمارەیەكی كەمەوە دەستخۆشی لێكرا، بەڵام لە هەمان كاتدا لەلایەن زۆربەی پێكهاتەكانی عێراقەوە ئیدانە كرا كە پێیان ناخۆش بوو میوانێكی عێراق ئەو رەفتارە ناشیرینەی لەگەڵ بكرێ، چ جا ئەو میوانە پاڵەوانی رزگاركردنی عێراق و عێراقییەكان بێ لەدەست سەددام و دارودەستەكەی، كە بەبێ ئەو دەیان ساڵی تر ئەو دیكتاتۆرە و لە پاش خۆیشی كوڕ و نەوەكانی حوكمی عێراقیان دەكرد.
ئەوەی جێی نیگەرانییە، هەندێ كەس رووداوەكەی ئەلزەیدی بە رووداوەكەی ئەبوتەحسینی گرێ ددەنەوە، گوایە ئەوەی بەرامبەر بە وێنەی سەددام كرا، بەرامبەر بە جەستەی بووش كرایەوە و بەمەیش تۆڵەی سەددامیان لە بووش كردەوە.
ئەوانە ئەوە لەبیر دەكەنەوە كە بەرامبەر ئەو ئیدانە زۆرەی كە رووبەڕووی ئەلزەیدی و پێلاوەكەی دەكرێ، تائێستا زۆربەی هەرە زۆری عێراقییەكان گۆرانی بۆ ئەبو تەحسین و نەعلەكەی دەڵێنەوە، ئەو نەعلەی كە رۆژی 9ی نیسانی2003 بووە هێمای رەفزكردنی دیكتاتۆرییەت.
لە راستیدا نێوان ئەو دوو رووداوە جیاوازییەكی زۆر هەیە، ئەبو تەحسین بەم كردەوەیەی خۆی گوزارشتی لە هەستی زۆربەی هەرە زۆری عێراقییەكانی كرد، ئەمە لە كاتێكدا ئەلزەیدی تەنیا گوزارشتی لە هەستی ژمارەیەكی كەمی عێراقیان كرد كە رۆژ لە دوای رۆژ ژمارەیان كەمتر دەبێتەوە، ئەویش وەك هەڵوێست نەك وەك كۆمەڵگەیەكی مرۆیی.
من قەت بە دووری نازانم، كە رەنگە ئەو كارەی مونتەزەر ئەلزەیدی بە فیتی لایەنێكی سەرەكی ئەنجام درابێت كە ئەویش رەوتی سەدرە، بەتایبەتی ئەگەر زانیمان برایەك و مامێكی ئەو مونتەزەرە دوو شەڕكەری سوپای مەهدین و بەخۆشی جۆرە هەماهەنگیەكی هەیە لەگەڵ ئەو رەوتەدا.
بەر لە ماوەیەك و بەقسەی دۆستێكی خۆی بەشداری لە خولێكی راگەیاندن كردبوو لەبەیروت و لەوێش چاوی بە حەسەن نەسروڵڵای ئەمنیداری گشتی حزبوڵڵای لوبنانی كەوتبوو.
ئەو خۆپیشاندانانەی كە رەوتی سەدر بۆ بەردانی مونتەزەر ئەلزەیدی ئەنجامی دەدات ولایەنە بەعسییەكان و قەومیەچیەكانیش بەشداری تیادەكەن بەڵگەیەكە كە رەوتی سەدر دەستی هەبووە لەو رووداوە، هەتا خودی مونتەزەر بەر لە شەش مانگ بۆ دۆستێكی خۆی دركاندبوو كە نیازی شتێكی وای هەیە و لایەنێكی سیاسیش پشتگیری لەو نیازەی دەكات.
بۆ زانیاری ئەو لایەنەی كە بەر لە ماوەیەك مونتەزەری رفاندبوو و وا لێكدرابوو كە ئەو رفاندنە وای لە مونتەزەر كردبوو وەك تۆڵە شتێكی وابكات، هەر رەوتی سەدر بووە.
بەپێی گێڕانەوەی دۆستێكی خۆی پاش ئەوەی مونتەزەر رێپۆرتاژێك لەسەر بەنداوی مووسڵ و بۆ حیسابی كەناڵی بەغدادیە ئەنجام دەدات، لەگەڵ برا و مامەكەی خۆی كە سەر سوپای مەهدین وا رێك دەكەوێ كە ئەوان ئیدیعای فڕاندنی بكەن و بە كەناڵی بەغدادییەش بڵێن كە ئەوانەی رفاندویانە بۆ بەردانی داوای فدیە دەكەن، واتە گەمەیەك بووە و بە مەبەستی پارەكراوە.
رەوتی سەدر زۆر زیرەكانە توانی ئەو كارەی مونتەزەر بۆ خۆی ئیستغلال بكات، نەك هەر لە ئاستی ناوخۆ بەڵكو لە ئاستی دەرەوەش، پارێزەران ئامادەیی خۆیان نیشاندا بۆ بەرگریكردن لە مونتەزەر، هەندێ لە میدیاكان بە مانشێتی گەورە وەكو پاڵەوانێكی نیشتمانی وەسفیان كرد، تەلەفزیۆنەكان وەكو ئەستێرەیەكی رزگاركەر پیشانیان دا، كچی موعەمەر قەزافی بڕیاری دا میدالیای ئازایەتی پێ ببەخشێ، دەوڵەمەندێكی سعودیش ئامادەیی خۆی نیشاندا پێڵاوەكەی ئەلزەیدی بە دە ملیۆن دۆلار بكڕێ...!!
هەتا میدیایەكی عەرەبی داوای ئەوەی كرد كە رۆژی 14ی كانوونی یەكەم بكرێ بە رۆژی پێڵاو و هەموو ساڵێك بە ئاهەنگ یادی بكرێتەوە، وەك ئەوەی كە لەو رۆژەدا كەرامەتی ئوممەگێڕدرا بێتەوە، كە بەهۆی كارەساتی 5ی حوزەیرانی 1967 لەدەستی دابوو.
هەر بۆ ئاگاداری لە یەكەم رۆژی رووداوەكەدا كەناڵێكی تەلەفزیۆنی پەیوەندی بە (عبدالحسین سڤبانی)ی سەرپەرشتیاری كەناڵی بەغدادیەی كرد و لە كەسایەتی ئەو رۆژنامەنووسە پرسیاری لێكرد و ئەویش لە وەڵامدا ئەوەی دركاند كە ئەو رۆژنامەنووسە سەروەختانێك كارمەندی ئەو تەلەڤزیۆنە بووە و بەهۆی سەرپێچیەك كۆتایی بە ئەركەكەی هێنراوە.
بەڵام ئەوەندەی پێ نەچوو ئەو كەناڵە ویستی پێگەیەك بۆ خۆی لە ناو هەڵایەكەدا بدۆزێتەوە ئیتر دەستی كرد بە پیاهەڵدان بەو رۆژنامەنووسە و هەر زوو تیمێكی لە پارێزەران پێك هێنا بۆ بەرگریكردن لێی.
هەتا پارێزەرەكەی سەددام حوسێن(خەلیل ئەلدلێمی) ئامادەیی خۆی نیشاندا بۆ ئەو كارە.
كەچی مونتەزەر هەر زوو رەتی تیمەكەی بەغدادیە و ئەلدلێمی دایەوە و رازی نەبوو ئەو دوولایەنە بەرگری لێ بكەن.
خۆشییەكە لەوەدایە پاش ئەم هەڵوێستەی مونتەزەر، كەناڵی بەغدادیە و هاوشێوەكانی بێشەرمانە بەردەوامن لەو هەلایەی كە بەبێ پابەندبوون بە ئەخلاقییەتی پیشەی رۆژنامەنووسی دروستیان كردووە.
ئێستا پرسیاری هەرە گرنگ ئەوەیە: لە ئاست ئەو كارەی ئەلزەیدی، دەبێ مالیكی چۆن رەفتار بكات؟ بەتایبەتی نە سەرۆك بوش و نەخۆی تائێستا هیچ دەعوایەكیان دژ بە مونتەزەر تۆمار نەكردووە.
من پێموایە دوو ئەگەر لە ئارادایە:
1- نووسینگەی مالیكی دەعوایەك دژ بە مونتەزەر تۆمار بكات و كارەكەشی بۆ یاسا بەجێ دەهێڵێ تا حوكمی خۆی بدات.
2- مالیكی فەرمانێكی لێبوردن بۆ ئەلزەیدی دەربكات و ئەو كارەش بۆخۆی و لایەنەكەی ئیستغلال بكات، بەتایبەتی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاكانی لە پێشە و پێویستی بە دەنگ هەیە.