ئەو عێراقەی لە ساڵی ٢٠٠٣وە بە خەیاڵی بوونی بە دەوڵەتێكی دیموكراسی و مەدەنی و فیدڕاڵی جارێكی دیكە بە بنیاتنانی شێوەیەكی نوێی دەوڵەت و گۆڕینی نیزامی حوكم تێیدا بە سیستەمی پەرلەمانی و دانانی دەستوورێكی سەردەمییانەی نوێ بۆی، گۆڕدرا. بەڵام مەخابن سەرەڕای ئەو گۆڕانكارییە بەرچاوانەی لە بونیاتەكەی و بگرە لە كەسەكانی بەڕێوەبەری دەسەڵاتیش كرا، بەڵام عەقڵییەتی بەڕێوبردنی ئەو عێراقە نەگۆڕا. ئێستا و لەو چەند ساڵەی دواییشدا سیمای راستەقینەی ئەو عەقڵییەتە ناتەندروستەی بەڕێوەبردن زیاتر خۆی دەرخست، بەتایبەت بەرامبەر بە تاكە هەرێمی تاقانەی عێراق كە هەرێمی كوردستانە.
لەوەتەی ئەم عێراقە لەسەر حیسابی گەلی كوردستان بە زۆر پێكەوە لكێنراوە، هەمیشە دژی ماف و ئازادی و شایستە سیاسی و كارگێری و رۆشنبیریی و داراییەكانی گەلی كوردستان وەستاوەتەوە. جگە لەمەش تا ئەو پەڕی قڕكردن و كوشتن و جینۆسایدكردنیشی رۆیشتوون. نە شەرم ئەوانی گرتووە، نە لە خواش ترساون، لە كاتێكدا بە قسەی خۆیان بێت، برا موسڵمانی ئەوانیش بووین!
عێراق بونیاد نرایەوە بەو مەرجەی، كەس كەس نەسڕێتەوە و رێز لەو ماف و ئازادی و پرەنسیپانەی نێو دەستوور بگیرێت و ددان بە حەقیقەتی بوونی كیانی لەسەرپێ وەستاوی هەرێمی كوردستانی خاوەن هەر سێ دەسەڵاتی یاسادانان و جێبەجێكردن و دادوەری بنێن.
وا رێككەوتن كە هەر سێ بنەمای شەراكەت و تەوازون و تەوافوق ببێتە بنەمای پێكەوە هەڵكردنی سیاسییانە لە نیوان هەر سێ پێكهاتە سەرەكییەكەی شیعە و سوننە و كورد. بەڵام ئێستا بە ناوزڕاندنی (المحاصصة) پشكپشكێنە ویستوویانە و دەیانەوێت واز لەم چەمكانە بێنن، و زۆرینەیەكی شیعی، و بۆ زۆر شتی دیكەی دژی كوردیش زۆرینەیەكی عەرەبی (تێكەلەیەكی شیعە و سوننە) بكەنە میحوەری كاركردنیان، جا چ لە حكومەت بێت، یان لە پەرلەمان.
رەنگە كە باس لە دەستووری عێراقی فیدڕاڵ دەكرێت، زۆر كەس پێمان بڵێن، كە تەنیا ئێوەی كورد و هەرێمی كوردستانن كە هەمیشە تیشك دەخەنە سەر پشتبەستن بە دەستوور بۆ یەكلاكردنەوەی كێشەكانی نێوان حكومەتی فیدڕاڵی و حكومەتی هەرێم.
راستە، منیش لەو بڕوایەدام كە تەنیا ئێمەی كوردستانی و هەرێمی كوردستانین كە رێز لەو دەستوورەی عێراق دەگرین، ئەگینا خۆ نوری مالیكی كە سەرۆك وەزیرانی عێراق بوو، دەستووری وەك چەند پەڕەیەكی بێ بەها بینی و دوور لە دەستوور و یاسا و بە فتوایەكی سیاسییانە بەشە بوودجە و مووچەی مووچەخۆڕانی هەرێمی بڕی. حەیدەر عەبادی-یش بە هەمان شێوە كە گوایە خاوەن برائەی ئیختراع بوو و نان و نەمەكی بەریتانیای وڵاتی خاوەن مەگناكارتای(Magna carta)كردبوو و لەو وڵاتە ژیابوو، هات و پێچەوانەی مادەی ٩ دەستوور هێرشی كردە سەر خەڵكی سڤیل و خەڵكی ئاوارە و دەربەدەر كرد و بە كوشتیانی دا.
ئەمە جگە لەوەی كە لە سەردەمی ئەو و سەرەڕای بوونی سوپا و هێزی سەربازیی شەرعی و دوور لە دەستوور و بە زۆرینەی سیاسی، شەرعییەت درا بە هێزێكی چەكداری دروستكراو لە هەزاران چەكداری میلیشیایی. ئەمە جگە لەوەی كە زۆربەی هەرە زۆری لایەنە سیاسییەكانی نێو عێراق بەتایبەت لایەنە شیعەكان و بەشێكی سوننەكانیش هەر بڕوایان بە دەستوور نییە و، زیاتر لە ٥٠ مادەی نێو دەستوور بە هۆكاری جیا جیا جێبەجێ نەكراون، یان جێبەجێكردنیان دوادەخرێت، ئەمە جگە لەوەی كە بە هۆكاری سیاسی، یاسا بۆ زۆربەی هەرە زۆری مادەكانی دەستوور لە پەرلەمان دەرنەچوێندراوە. كەواتە عەقڵییەتێك كە بڕوای بە دەستووری وڵاتەكەی نەبێت، چی لێ چاوەڕوان دەكرێت؟
لەم عێراقە حكومەتێكی فەرمی هەیە كە لە پەرلەمان دەنگ و متمانە بە كابینەكەی درا، بەڵام لە هەمان كاتیشدا حكومەتێكی سێبەر هەیە كە بە هۆی جۆمگەكانیەوە لە نێو حكومەت و لە دەرەوەی حكومەتەوە و بە ئەجێندای وڵاتی ئێقلیمی حكومەتداری دەكات و، بەو جۆرەی كە لە بەرژەوندیی خۆیدایە، بڕیار دەدات.
لە تەك سوپای فەرمیی وڵات هێزی چەكداری میلیشیایی هەیە كە لە دەرەوەی بڕیارەكانی فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكانی عێراق دەجوولێتەوە،جار جارەش هەڕەشە لە فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكانی عێراق دەكەن و، وێنەكانی دەخەنە ژێر پۆستاڵەكانیان و هەڕەشەی گوێ بڕینی لێ دەكەن!
ئەمە جگە لەوەی كە گوایە بۆ تۆڵەكردنەوەی خوێنی فەرماندەیەكی فەیلەقێكی بیانی دێن و شارێكی ئارامی تەژی لە ئاوەدانیی هەرێمی كوردستان مووشەكباران دەكەن. باشە هەر دوو كوژراوەكەی ئێوە لە بەغدا و لەبن گوێچكەی ئێوە و لە لایەن هێزێكی بیانی كرایە ئامانج، هەولێری ئاوەدان و ئارام چ گوناهێكی كردووە؟
عێراق شتی سەیرو سەمەرەی لێ دەگوزەرێت، واش بڕوات لەو بێسەروبەرییەی لەوێ هەیە، شتی سەیرتریشی لێ دەقەومێت.
ئەوەی جێگەی ئاماژە پێدانە، ئەوەیە كە هیچ تاكێكی ئەم هەرێمە بەو بارودۆخەی لە عێراق دەگوزەرێت، ئاسوودە نییە، بگرە زۆر نیگەرانیشە، چونكە بمانەوێت و نەمانەوێت چارەنووسی ئێمەیان بە زۆر بەو عێراقەوە بەستووە، بۆیە دەبێت لەم قۆناخەدا بیر لەوە بكرێتەوە كە چۆن چۆنی و بە كەمترین زەرەر لەم بارودۆخەی عێراقی پێدا تێپەڕ دەبێت، رزگارمان بێت.
زۆر ئاشكرایە كە ئەو عەقڵییەتەی ئێستا لە عێراق هەیە، خەریكی شەڕفرۆشتنە بە هەرێمی كوردستان، بۆ نەدانی بەشە بوجەی هەرێمی كوردستان، ماوە بە ماوە بڕوبیانووی جۆراوجۆر بە حكومەتی هەرێم دەگرن، ماوە بە ماوە هەرێم مووشەكباران دەكرێت، هەندێك كەس و لایەنی نێوخۆیی هەرێمی كوردستان پف دەدرێن و تیغتیغە دەدرێن كە دژی حكومەت و هەرێمی كوردستان لێدوان و هەڵسوكەوتی نادەستووری و نایاسایی ئەنجام بدەن. وای لێهاتووە كە بوونەتە مەترسی بۆ ئاسایشی نیشتمانی و نەتەوەییش و بە ناوی ئازادیی رادەربڕینیش خۆیان گڤ دەكەنەوە، كە نابێت هیچمان پێ بگوترێت! لە كاتێكدا بەڵگە و دۆكیۆمێنتی راست و دروست هەیە، بۆ كردەوە تاوانكارییەكانیان و بۆ تانەلێدانیش لە بڕیاری دادگاكان دامودەزگای دادوەریی دیاریكراو هەیە.
لەم عێراقە شتی زۆر نادەستووری و نایاسایی و مەترسیدار دەگوزەرێت، بەتایبەت بەرامبەر كیانی هەرێمی كوردستان و ئایندەكەی، هەر بۆیە پێویستە هەموو لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان لە ئاست ئەو قۆناغەو مەترسییەكانی ئەو قۆناغەدا بن و، پێكەوە بەرەنگاریی هەموو ئەو ئاڵنگارییانە ببنەوە كە رووبەڕووی ئەو هەرێمە دەبنەوە، ئەگینا هەر چییەك كە بە خوێنی شەهیدانی كوردستان بنیاد نراوە، بە فیكەی نەیار و دوژمن و هاوئاوازەكانیان خوانەخواستە لە ناودەچێت، بۆیە تەنیا یەكگرتن چارەسەرە.