تێگەھێ رۆشەنبیر جوداھی یا ھەی ژ گەلەکی بو ئێکێ دی و ژ چەرخەکێ و بو چەرخەکی لدویف وی رولێ ژیانێ یێ رۆشەنبیر پێ رادبیت د وی گەلی و جڤاکی دا، ئانکو رولێ دگێریت د رویدانێن وی سەردەمی دا و بوچونێن تایبەتمەند و ڤەکولەران لدور ڤێ توێژێ - رۆشەنبیر – ی د جودانە و گەلەک چەمک لدور خەسلەتێن کو وێ توێژێ ژ ئێکا دویتر جودا دکەت پەیدابوون.
پێناسا رۆشەنبیری ھەر مایە جھێ پرسگرێکان د گەلەک زمانێن جودا دا، رۆشنبیر وەک چەمک د بنەڕەتدا ب وان کەسێن ل فەرەنسا داخوازا مافێن سیاسی دکری دھاتە گوتن، لێ ل ئەوروپا روژھەلات، ب تایبەت ل رۆسیا چەمکێ ئەنتلجنسیا، کو ھێما بوو بۆ وان کەسێن رەخنە ل دەستھەڵاتێ دگرتن و رولەکێ سەرەکی د بزاڤێن شوڕشگێری دا گێڕا، ئەڤجا ئەڤ چەمکە چوو دناڤ رێکخراوێن رادیکال و چەپخواز ژی دا، ب ئاوایەکێ گشتی زانستێن جڤاکی وەھا پێناسەیا رۆشەنبیری دکەت : کو ئەو کەسن یێن خوەدی زانین، بوچوونێن وان ژ تێرامان و زانینێ و ب شێوەیەکێ راستەوخۆ ژ ئیدراکا ھەستی سەر دگرن، و رۆشەنبیر لدویف بۆچوونا زانایان ئەو کەسێن ئەکادیمی و خویندەوارن، لێ ئەڤ چەمکە تەنھا ئەکادیمی و خویندەواران و ب تێڕامانا خۆ لپەی پیڤەرێن ئەکادیمی دەستنیشان ناکەت, بەلکو ئەو کەسێن رۆشەنبیری و زانست ب رێک و جورێن جودا جوداڤە ژی ب دەست ئێخستی، ھەڤپێچی وان کرن، و ھەر کەسەک دھێتە ھژمارتن رۆشنبیر ب ھەمبەر وێ زانینا وەردگریت و وی ئاستێ ئاڤاکری لسەر پەیوەندی یا ھزرێ و ھشمەندیێ، لێ ویکیپیدیا یا ھەمبەرکری چاڵاکیێن وێ توێژێ دیار دکەت و گرێدەت ب شیانێن وان یێن ھشمەندیێ کو ھەمان رامانە یا کو فەرھەنگا زانستێن سیاسی بۆچووی و گەلەک دید و گۆتن یێن گەلەک کەسایەتی یێن سیاسی و ھزری و ئەدەبی ھەنە د پێناسەکرنا رۆشەنبیری دا ، دکارین ب کورتی ببێژین، کو "رۆشەنبیر ئەوە یێ د بنەڕەت دا پشتدانیێ لسەر ئەقلی و ھزرێ نە لسەر سوزێ دکەتن، و د کەڤیتە کار و کریارا ھزر و داھێنانێ د بیاڤێن زانست و ئەدەبی و ھونەری دا، ژ جیاتی کارێن دەستی، و ئەو یێ سەربخۆیە ژبۆ رۆشەنبیریێ و زانینێ، و خۆ ژ بۆ ڤەکولین و خواندنێ تەرخان دکەت و دھێتە ھەژمار ژ گرنگترین دەستەبژێرێن گرنگ و کاریگەر د دەولەتێن پاشکەفتی یێن ئابووری دا .
ل دوماھیێ دکارین بێژین کو دڤێت "رۆشەنبیر ویژدانا زیندی یا دەسەھەڵاتێ و زمانحالێ ھەڤوەلاتیێ سادە بیت، و ل بەرامبەر ژی، ژ مافێن وی یە د ژیانەکا خوش و بەختەوەر دا بیت، یا کو تێدا بکاریت رۆشەنبیری یا خۆ د بەرژەوەندا جڤاکی دا تەرخان بکەت، ھەیا کو ببیتە ھێما و بھایەک د جڤاکی دا، و نابیت رۆشەنبیر ببیتە پاشکو د داھێنانێ دا ھەر چەند سەرباری کو رۆشەنبیر ژی ھەیاما چەندین ساڵان د بێ بەش و ھەژاربوون، لێ ئەڤە وێ ھندێ ناگەھینیت کو گوتارێن پاریێ ژیانێ و پارەخرکرنێ بھێنە نڤیساندن، خۆ و خەلکی ب سەردا ببەتن!.