یەكێك لە زاراوە تازەكانی دنیای سیاسەت لە سەردەمی ئیستادا هاتنە كایەی «هەندەسەی سیاسی»یە، كە زاراوەیەكی نوێیە و ناوەندی ئەكادیمیی سیاسیی جیهانی نوێ بەكاری دەهێنێت بۆ دروستكردنی هەیكەلییەت و نەخشە و داڕشتنی بنەماكانی دەوڵەت بۆ باشترین و گونجاوترین كەشوهەوای شیاو بۆ ژیانی سیاسیی كۆمەڵگە و نۆژەنكردنەوەی دەوڵەت كە خۆی لە سەردەمی ئێستای جیهانگیری (عەولمە)دا لە كارێكی زانستی سیاسیی نوێدا دەبینێتەوە.
مەبەست لە هەندەسەی سیاسی چییە؟ هەندەسەی سیاسی بە یەكێك لە بابەتە تازەكانی زانستی سیاسیی گشتی و دراساتی بەراوردی نوێ ئەژمار دەكرێت. كە زانستی دروستكردنی دەوڵەتە، واتا (زانستی بەڕێوەبردنی كاروباری دەوڵەت، كە تیایدا پلانی سەرتاسەریی دەسەڵات و كۆمەڵگە و دروستكردن و داڕشتنی بەرنامەی دامودەزگا گشتی و تایبەتییەكانی دەوڵەت دادەڕێژێت) كە دەبێتە هۆكاری گواستنەوەی دەوڵەت لە بارودۆخێكی دواكەوتوو بەرەو بارودۆخێكی پێشكەوتوو. دەكرێت بە كورتی بڵێین: هەندەسەی سیاسی، واتا زانستی هەستانەوە و داڕشتنی كاری زانستی و زانستە سیاسییەكانە، كار لەسەر داهاتوو و پێشكەوتنی وڵات دەكات، لە رێگەی دەسەڵاتدارانی حوكمڕانییەوە كە دەتوانن داڕشتنی ستراتیژی و پلانی درێژخایەنی خۆیانی تیا پیادە بكەن، تاكو كۆمەڵگەیەكی سەردەمییانە بەرەوە كومەڵگەیەكی بەرزتر و پێشكەوتووتر ببەن.
گرنگیی هەندەسەی سیاسی، خۆی لە داڕشتنی بەردی بناغەی دەوڵەتێكی سەردەمییانە و كاری زانستیی دەوڵەتدا دەبینێتەوە لە كاتی دروستبوون، یان تازەكردنەوەی دەسەڵاتدا كە پێویستە كاری زانستی بۆ بەرنامەكان بكرێت، بەڵام زۆر جار سەركردەكان دەكەونە هەڵەوە، كە دەكرێت ناوی بنێین: «هەڵەی دروستبوون و هەڵەی مامەڵەی سیاسی» لە دەرئەنجامی كەڵەكەبوونی دیموكراتیكی سەرنەكەوتووی شێواو، دەسەڵاتێكی كەمئەندام و نەزۆك و بە گەندەڵیی سیاسی و ئیداری و ماڵی ئالوودەبوو، كە وادەكات لە رووە گشتی و نێودەوڵەتییەكەیەوە سەبارەت بە بنەما سەرەكییەكانی دەوڵەت و یاسا، بازنەی سیاسیی ئەكادیمی جیهانی پێشبینیی نەرێنییان بۆ داهاتووی ئەو جۆرە حكومەتە هەبێت.
ئەو جۆرە حكومەت و حوكمڕانییانە كەموكووڕیی زۆریان هەیە، كە زۆر جار لە رووە دیموكراتییەكەی لە خولەكانی هەڵبژاردن و ئازادیی راگەیاندن و ئازادیی كاری حزبی و.. هتد دەردەكەون. ئەوانە لە لایەك، لە لایەكی دیكەشەوە كەموكووڕیی لە بواری لەدایكبوونی پارتە سیاسییەكان و جێبەجێكردنی پشكپشكێنەی ناوخۆیی و ململانێی نێوان لایەنە سیاسییەكان لە ماف و پشكی هەڵبژاردنەكان، هەروەها تێكەڵكردنی كوێرانەی سیستمی دیموكراتی، خەساری زۆر گەورەن كە زیان بە دەوڵەتسازی و بەرەوپێشبردنی دەوڵەت دەگەیەنن.
مەبەست لە تێكەڵكردنی كوێرانەی سیستمی دیموكراتی، ئەوەیە هاووڵاتی خاوەن را و بڕیار بێت لە دروستكردنی دەسەڵاتی سیاسیدا، بەڵام دەسەڵات پەنا بۆ شێوازی تەوافوق و هاوبەشیی سیاسییەكان ببات، تەنانەت لەگەڵ نەیارانی، كە لە ئەنجامدا هەر ئەوانە هەوڵی شكستی پرۆسەی سیاسی و داڕمانی دامودەزگای دەوڵەت دەدەن و لە رێگەی دەستوەردانی حزبی و واستەكاری، حوكمڕانی تووشی گرفتی گەورەی نەبوونی كەسی شیاو لە شوێنی شیاو و بوونی كەسی ناشارەزا لە ئیدارە و بەڕێوەبردن دەكەن. لێرەدا هەندەسەی سیاسیی دەوڵەتمەداران وادەكات، جارێكی دی چاوپێداخشاندنەوە و داڕشتنەوەی نوێ بكات، بۆ هەستانەوە و دروستكردنەوەی دەوڵەت بە شێوازێكی نوێ و سەردەمییانە، لە سەر بنەمای كاری زانستی و هەندەسی، كە هاووڵاتیان تیایدا لە سەر بنەمای دیموكراتی و سەروەریی یاسا، ببنە خاوەن دامودەزگا و زانستی تازەی ئەوتۆ كە دەوڵەتێكی جێگیر دروست بێت، لە چوارچێوەی دەستوورێكی داڕێژدراوی كارا و تێكەڵ بە بەهاكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، هەتا حكومەتی بەتوانا و بەهێز و چالاك و خەمخۆر و خاوەن ئیرادە بۆ هەستانەوەی دەوڵەت و نوێبوونەوە و پێدانی متمانە بە هاووڵاتیان لە بەرنامە و كارەكانیدا گۆڕانكاریی ریشەیی بكات.
هەندەسەی سیاسی، زۆرێك لە لقە جیاوازەكان دەگرێتەوە، لەوانە: هەندەسەی دەستووری، هەندەسەی یاسایی، هەندەسەی هەڵبژاردنەكان، هەندەسەی پارتی سیاسی، هەندەسەی پەروەردەیی، هەندەسەی راگەیاندن و.. هتد، بەڵام گرنگترین نەخشەڕێگەی هەندەسەی سیاسی بۆ داڕشتنەوەی نوێی دەوڵەتی تازە، ئەوەیە كە چاكسازی، نەهێشتنی گەندەڵی و كەموكووڕییەكانی گشت جومگەكانی بەڕێوەبردن لەخۆ بگرێت. بۆ ئەوەش پێویستی بە دروستكردنی دامەزراوەی كارای هەمەلایەن بۆ چاودێری و بەدواداچوونی چاكسازییەكان هەیە، كە زۆر گرنگە كەسانی بەتوانا و دڵسۆز و پسپۆڕ لە بواری هەندەسەی سیاسی بە هەموو لقە جیاوازەكانیەوە بەو ئەركە راسپێردرێن، نەك كەسانی چاوچنۆك و بەرژەوەندیخوازی كەسی و حزبی، كە بەرژەوەندیی خۆیان رەچاو بكەن و تەنیا بۆ لایەنێك و چینێكی دیاریكراو كار بكەن.