ـ بێکاری وەک دیاردە ، کو هەر دکەڤندا هەتا نها دناڤ جڤاکێن مرۆڤایەتیێدا هەبویە . دناڤ هەر جڤاکەکێدا کێم و زۆر ئەڤ دیاردە دهێتە دیتن . بێکاری ب ئێک دیارترین گرفتێن ئابوری و جڤاکیێن تاک و حکومەتێ دهێتە دانان کو کێشە و گرفتێن جودا جودا ژێ دروست دبن . هەر ژبەر هندێ پتریا وەلاتێن هەڤجەرخ ب بەردەوامی بزاڤ و ڤەکۆلینان لسەر بێکاریێ و ئەگەرێن وێ دکەن و هەول ددەن ئەڤێ دیاردێ کێمتر لێ بکەن و بگەهیننە نزمترین ئاست .
گەنجێن باشورێ کوردستانێ کو پتریا جڤاکی پێک دهینن ، مەزنترین قوربانیا دەستێ قەیرانا دارایی بوون ل ماوێ بوریدا . گەنج کو ب مەزنترین سەرمایەیا ڤەشارتی دهێتە دانان و ژێدەرێ گوهوڕینێن جڤاکی و سیاسی و ئابوریا هەر جڤاکەکیە ، ل چەند سالێن بوری و نها دا ژ ئەگەرێ نەڕەخشاندنا دەرفەتەکا گونجای کو بشێن رۆلێ خوە ببینن د ناڤەندێن کاریدا بوینە قوربانی . ژبەر هندێ بەردەوام داخوازا وان ئەو بویە کو دەرفەتێن کاری بهێنە رەخساندن ، هەتا ئەو بشێن شیانێن خوە بئێخە د خزمەتا جڤاکیدا . بۆ دەستکەفتنا کاری ل هەروەلاتەکیدا دوو ئەگەر رۆلێ خوە دبینن :
یا ئیکێ : هەبوونا باوەرنامە و ئەزموون و شارەزاییا کەسی . هەر ل زانینا زمانی ، کارپێکرنا ئامێران ، شارەزایی ل بەرنامەیێن سەرەکیێن کۆمپیوتەری ، شیانا ئاخفتنێ و هەبونا سیڤیەکێ باش .
یا دووێ : رۆلێ حکومەتێ ل دابینکرنا دەرفەتێن کاری . کو ئەڤ هەردوو خالە ئێک دگرن و چ ژوان بێی یێ دی نەشێت دەرفەتەکێ ئێکسان و دادپەروەر بۆ تاکێن جڤاکی دروست بکەت .
بەرهەم ئینان داینەمۆیا ئابوریە ل هەر جڤاکەکیدا . ئانکو هندی مە کەسێن شارەزا و ژێهاتی هەبن ، بەرهەم و داهات دێ زێدەتر بیت و ئەڤەژی دبیتە ئەگەرێ وەڕاڕا ئابوری . ئەگەر ئەم بپرسین دبێژنە کێ بێکار ؟ بێکار : ئەو کەسە کو لدویڤ کاری دگەڕیێت شیانێن کاری هەنە یێ رازیە ب وێ نرخێ ل بازاڕی هەی کاربکەت ؛ لێ کار بدەست وی ناکەڤیت . ئانکو نەشێین بێژینە هەرکەسەکی بێکار . چونکی ئەو کەسێ دبێژنێ بێکار پێدڤیە یێ ئامادەبیت بۆ کارکرنێ و لدویڤ کاریژی بگەڕیێت . چەندین فاکتەر هەنە کو دبنە ئەگەرێ بلند بونا رێژەیا بێکاریێ ، ژوانا : ۱ـ زێدەبونا رێژەیا خەلکی . ۲ـ پێشکەفتنا بلەز و بکار ئینانا تەکنەلۆژیایێ . ۳ـ زێدەبونا رێژەیا کرێکارێن بیانی . ٤ـ کێم بونا داهاتێن ئابوری .... هتاد . لدویڤ ئەو راپۆرتێن ل ڤان دوماهیان بەلاڤ بوین رێژەیا بێکاریێ ل هەرێما کوردستانێ گەهشتیە ۱٥٪ ێ . هەلبەت ئەڤەژی جهێ مەترسیێ یە .
ب دیتنا مە حکومەتا هەرێما کوردستانێ دێ شێت ئەڤێ ڕێژێ کێم بکەت و کار لسەر بکەت . هەر وەکی چاوا ل چەند سالێن بوری زێدەباری هەبونا قەیرانا دارایی لێ ب هەڤکاری دگەل کەرتێ تایبەت بزاڤێن حکومەتێ ژبۆ رەخساندنا دەرفەتێن کاری بەردەوام بویە . ئەڤ سالەژی وەک هەردوو سالێن بوری نێچیرڤان بارزانی سەرۆکێ هەرێما کوردستانێ سێیەمین پێشانگەها روانگە بۆ دەرفەتێن کاری ڤەکر . خوەیایە پێشانگەها روانگە بۆ دەرفەتێن کاری بزاڤا رەخساندن و دەستەبەرکرنا دەرفەتێن کاری بۆ گەنجان و کارخوازان درەخسینیت . هەر دڤێ پێشانگەهێ دا نێچیرڤان بارزانی سەرۆکێ هەرێما کوردستانێ گوتارەک پێشکەشکر و ڕاگەهاند : " جهێ خۆشحالیێ یە بۆ ئەڤ سالە ۱٥۰ کۆمپانیان بەشداری د روانگە فورەسدا کریە . هەروەسا جهێ خۆشحالیێ یە کو (۱۷۰۰) دەرفەتێن کاری هاتینە ڤەدیتن . هەروەسا نها کوردستان بەرەڤ ئایندەیەکێ باشتر پێنگاڤان دهاڤێژیت . پشت راستم دێ دەرفەتێن کاری بۆ گەنجان زێدەتر بیت و کارخواز و خودان کار لڤێرە دگەهنە هەڤدو و هەردوو ئالی سودمەند دبن " . ب دیتنا نێچیرڤان بارزانی هەبونا پێشانگەهێن هۆسا گرنگن . چونکی کار ، هیڤی و ژیان و دەسپێکا ئەزمونەکا نوی بۆ کەسەک و خێزانەکێ دەستەبەر دکەت . کار گرێدایی پرسێن نیشتیمانی یە و حەژێکرنێ بۆ ئاخ و وەلاتی بهێزتر دکەت و هێزا بەرگریێ و روبڕوبوونا تەحەددایان دناخێ مرۆڤی دچینیت و باوەڕی بخۆ بوون و خەونێن مەزن دروست دکەت . هەلبەت ئەزمونێن وەلاتێن پێشکەفتی سەلماندییە کو رەخساندنا دەرفەتێن کاری نە تنێ ئەرکێ حکومەتێ یە ؛ بەلکو کەرتێن گشتی و تایبەت و جڤاکێن مەدەنی دشێن پێکڤە هەڤکاربن هەتا پتریا دەرفەتێن کاری دابین بکەن و پێدڤیە ل هەرێما کوردستانێ ئەڤ هەرسێ کەرتە باشتر پێکڤە هەڤکاربن و پلان و میکانیزمێن هەڤبەش دناڤبەرا واندا هەبیت ، هەتا ب باشترین شێوە بەشداریێ د راستڤەکرنا دۆخێ بێکاریێدا بکەن .