نەورۆز جەژنەکا کەڤنار و دێرین و دیرۆکی یا گەلێ کوردە، ئەو رۆژ گەلەک رامانان ددەت، ژ وان رۆژا نوی، سەرساڵ، نوورۆژ و دەستپێکا بوھارێ، د وێ رۆژێ دا دەمژمێرێن رۆژێ و شەڤێ وەک ھەڤ دبن، نە رۆژ ژ شەڤێ درێژترە و نە ژی شەڤ ژ رۆژێ درێژترە، ھزارێن ساڵایە ئەڤ رۆژ تێ ساخ کرن وەکو ھێمایەکێ ئازادیێ و د سەردەمێ نوی دا بوویە سومبولا بەرخودان و شورش و رزگاری و ئازادیێ دژی ستەم و داگیرکاری و دوژمنان، ھەر ساڵ ل ئاکرێ ئیڤاری یا شەڤا ٢٠ سەر ٢١ێ ئادارێ، کەرنەڤاڵێ نەورۆزێ ل ئاکرێ ب مەشخەلێن ئاگری یێن ددەستێ گەنجێن ئاکرێ دا، کو بەرەڤ بلنداھییا کەلھا دێرینا ئاکرێ دبەن، دھێتە دەستپێکرن، و ھزاران یاری یێن ئاگرین و جوانکاریآ د ھێنە پەقاندن، و نەورۆز ب چەندین چاڵاکی یێن رەوشەنبیری و ھونەری ژی ھەر ساڵ دھێتە پێشوازیکرن .
ئاگر د ئەفسانەیێن کەڤنێن کوردان دا باس ھاتییە کرن کو ئەو رۆژە یا ئێکەم جار ئاگر ھاتییە ڤەدیتن، دوماھیک رۆژا زستانێ یە و ئێکەم رۆژا نەورۆزێ یە، وەکو رۆژەکا پیرۆز ھاتییە ناسکرن، لێ ب گشتی ئاگر د باوەرا کەڤنا کوردەواریێ دا ھێمایەکێ کوردانە، کەس نکولیێ ژ وێ ئێکێ ناکەت کو بەری ھاتنا ئیسلامێ کورد زەردەشتی بوون و ئاگر پەرست نەبوون، لێ ئاگر وەک ھێمایەکێ پیرۆز ھاتییە پاراستن، وەکو ئێک توخمێ پیرز ژ چار توخمیان کو ھەر سێ توخمێن "ئاخ، با و ئاڤ پیس و تێکەلی ھەڤ دبن و ھێزا کێشانا ئەردی وان رادکێشیت، لێ ئاگر نەک ھەر پیس و تێکھەل نابیت، بەلکو تشتێن پیس ژی پێ دھێنە پاک کرن، ئاگر زێدەباری کو توخمەکێ پاکژکەرەڤەیە، ھێزا ئەردی ژی نەک ھەر ناکێشیت بەرەڤ خۆ، بەلکو بەردەوام د ھەلکشینێدایە بەرەڤ ئاسمانی.
نەورۆز بوویە ھێڤێنێ ڤەھاندنا چەندین تێکستێن ھەلبەستێ لجەم ھەلبەستڤانێن کلاسیک و سەردەمێن کورد.
و نەورۆزێ جھێ خۆ د دل و خەیالا ھەموو ھەلبەستڤانێن کورد دا گرتییە، نەخاسمە ئەدەبیاتا کلاسیک، کو ھەلبەستڤانێن کورد د تێکستێن خۆدا نەورۆز ھەمبێز و نەمر کری یە ھەر وەک:-
"بابا تاھرێ ئوریانێ ھەمەدانی" بەری زێدەتر ژ ھزار ساڵان د دوو بەیتێن خۆ دا کەیف و شاھییا رۆژا گەھشتنا یارێ وەک کەیفا رۆژا نەورۆزێ دیار کریە و دبێژیت: جودا ئەز روویەت ئەی ماھێ دلەفرۆز/ نە رۆز ئەز شو شناسوم نە شو ئەز رۆز/ وسالەت گەر مەر ا گەردەد مویەسسەر/ ھەمێ رۆزەم شەوەد نەورۆز.
"مەلایێ جزیری" ژی د دیوانا خۆ دا ناڤێ نەورۆزێ دئینیت و وەک سەر ساڵا کوردان و چوونا تاریێ و ھاتنا رۆناھیێ باس دکەت و دبێژیت:
ئەڤ نارێ سیقالا دلە/ دام ل وێ قالا دلە/ نەورۆز سەرساڵا دلە/ وەقتێ ھلێتن ئەو سیراج.
سەرباری کو"جزیری" ناڤێ نەورۆزێ د ئینە، "ئەحمەدێ خانی" ئێکەم نڤیسەر و ھەلبەستڤانێ کوردە کو ب کوردی باسێ داب و نەریتێن نەورۆزێ دکەت دەما گووتی: بیلجووملە دچوونە دەر ژ مالان/ حەتتا د گەھیشتە پیر و کالان/ رۆژا کو د بوویە عیدێ نەورۆز/ تەعزیم ژ بۆمە دەما دل ئەڤرۆز.
"نالی" ژی لسەر نەورۆزێ وەھا دبێژیت: تەشریفی نەوبەھارە کە عالەم دەکا نوێ/ دڵ چونکە میسلی خونچەیە بۆیە دەپشکوێ، ھەر وەھا "مەولەوی" ژی دبێژیت: نیشانەی نەورۆز وادەی وەھارەن/ یا نەشئەی ئامای نامەی نیگارەن.
"حاجی قادرێ کۆیی" ژی لسەر نەورۆزێ دبێژیت: رۆژتە ئەی بایی نەورۆزی لەبن گران/ کانی پێی سڕ بوو چناریش دەستی چوو پەنجەی تەزی/ سونبولی زوڵف و گوڵی روخسار و سەروی قامەتی/ مانگی نیسان و گوڵان نەیدی لە نێو باخی و زەوی.
"پیرەمێرد"ێ ھەلەبەستڤان د ھەلەبەستەکا خۆ یا ب ناڤ و بانگ و ناڤدار دا دبێژیت: ئەم رۆژی سالی تازەیە نەورۆزە ھاتەوە/ جەژنێکی کۆنی کوردە بە خۆشی و بە ھاتەوە. ھەر وسان "گۆران" ژی وەھا روویێ خۆ دکەتە نەورۆزێ و دبێژیت: ئەی نەتەوەی کاوەی زنجیر بڕ/ رۆژی نەورۆز دای بە ھەوری زستان دڕ.
"جەگەر خوین"ژی د ھەلبەستا (کیمە ئەز) باسێ سەرپێھاتییا نەورۆزێ دکەت و کوشتنا زەھاکێ خوینمژ و کورد کوژ ب دەستێ کاوە یێ ئاسنگەر دکەت و دبێژیت: ئەو رۆژە نوورۆز/ زڤستان دچی/ ئەو رۆژێن نە خۆش/ پارێز دبی کورد/ ژ دێوێ زەرگەش/ وەسا دبێژی زەردەشتێ رێزان/ ئەھریمەن دشکە ھورمژ تێ مەیدانێ.
سەبری بۆتانی کو ھەڤدەمێ جەگەرخوینی یە باسێ نەورۆزێ دکەت و دبێت، نەورۆز نە تەنێ مرۆڤ، ھەر وەھا مەھێن ساڵێ، نەمازە نەورۆز و نیسان ژی دیلانێ دگرن، دەما د ھەلەبستا خۆ دا گووتێ: دنیا کەسک و شینە/ بھارە دەما ژینە/ ب دلشادی دکن دیلان/ نەمازە نەورۆز و نیسان.
ھەلبەستڤان"عەبدوڵا پەشێو" ژی بۆ نەورۆزا ساڵا ١٩٧٩ێ ھەلبەستەک نڤیساندییە، لێ ژ بەر رەوشا بەرخودانێ و شەڕ و پەڤچوونان و تەقینەوە و کوشتنێن ل پارچێن جودایێن کوردستانێ نھا ل ٢٠١٧ێ ھەی، تو ھەست دکەی کو ھەلبەستاڤانی نھا ئەڤ ھەلبەستە نڤیساندییە، "پەشێو" د بێژیت: ئەمساڵ بێ چیا نەورۆز ناکەم/ بێ بۆنی گیا نەورۆز ناکەم/ نەورۆز ناکەم گەر رەشبەڵەک تۆز نەکات و بەخۆم نەبمە سەرچۆپیگر.
ژ سترانبێژێن ب نەورۆزێ بەرھەمێن خۆ خەملاندین:
سترانا "حەسەن زیرەک"ی (ساڵی تازە یە نەورۆزە ھاتەوە) کو دھێتە ھژماردان ب ئێک ژ پڕ خوشترین و ب چێژترین سترانێن نەورۆزێ ل ھەر چار پارچێن کوردستانێ، و ھونەرمەند "شڤان پەروەر" و "شەھریبان" و گەلەک سترانبێژێن دی ھەلبەستا جەگەر خوین کرینە ستران.
ھونەرمەند و سترانبێژ"مریەم ئیبراھیم پور" ژی ھەلەبەستا "پەشێو" کرییە ستران، ھەر وەھا ھونەرمەندێن مینا ( ناسرێ رەزازی، نەجمەددینێ غولامی، تەحسین تەھا، سەعید کاباری (نەورۆزە دل و ژار و تو ئیرۆ پێ نزانی / رەف رەف کەچ و کوڕ داکەتنە شاھی و دیلانێ) ئەیازێ یوسڤی ، ئەدەوان زاخۆیی حەسەن شەریف، تیپا دھۆک یا موزیکێ، ھانی یا موجتەھیدی، چۆپی یا فەتاحی، سلبۆس و تاری، خێرویێ عەباسی، ئەحمەدێ کایا، کاوا، ھۆزان ئایدن، ئارامێ تیگران، خەلیل خەمگین، کاردەش تورکولەر، گروپا راستاک، کۆما بەرخودان، کۆما زەردەشتێ کال و کۆما دەنگێ ئازادیێ، و گەلەک ستران بێژێن دی سترانێن نەورۆزێ چێکرینە و وەشاندینە.
ھەر وەھا ھونەرمەند و ستران بێژێن ئاکرێ ژی د بەرھەمێن خۆ دا ستران لسەر نەورۆزێ تومار کرینە و د بەرھەمێن خۆ دا وەشاندینە، ئێکەم کەسێ ستران لسەر نەورۆزێ گووتی ھونەرمەند و ستران بێژێ مەزن و ب ناڤ و بانگ خودێ ژێ رازی "کەمال ئاکرەیی" بوویە
"ئەردەوان زاخویی" ژی دەما د سترانا خۆ دا گووتی: ئەڤروکە نەورۆز ھاتەڤە/کاوەی نەورۆزێ ھەستەڤە/مللەت ھەژار و بارگران/ کوچەر و حالێ پەریشان. کو تێکستا وێ ژلایێ ھەلبەستاڤانێ کورد و شورشگێر و پێشمەرگە (حیکمەت مەلا یاسین)ھات بوو نڤیسین ل ساڵێن ھەشتێیاندا، ھەر وەھا ھونەەرمەند "محەمەد تەھا ئاکرەیی" سترانەک بناڤێ (نەورۆز ھات نوی بووڤە سال/ جەژنا مللەتێن ئاری/بژکینن رۆژێن تاڵ/ دا رونبن شەڤێن تاری/ کەڤنە دیرۆکا مەیە/ کاوەی ستاند ب ھێزا ملا) کو تێکستا وێ ژی یا ھەلەبستڤان (ئەدھەم ئاکرەیی) یە، دیسان "کەمال رەمەزان ئاکرەیی" د ھەلبەستا "نەورۆزم ئەز" کو ل ساڵێن ھەشتێیاندا ڤەھاندییە و باسێ نەورۆزێ دکەت، دیسان پشتی سەرھەلدانێ گوھڕین و زێ>ەکرن لسەر وآ تێککستێ ھاتییە کرن و کو ئاماژە ب نەورۆزا ئاکرێ ددەت و ب پایتەختێ نەورۆزێ ئاکرێ دناسینیت.
ب ھیڤی یا وآ رۆژێ یاکو ئاکرآ ببیتە پایتەختێ نەورۆزێ ل کوردستانآ، و داخوازا نەورۆزەکا تژی ئاشتی .. ئارامی .. رزگاری و ئازادیێ بۆ کوردان و کوردستانیان دکەم و نەورۆزا مە کوردان و ھەموو گەلێن ئاری ھەر بەردەوام و پیرۆز بیت.