ب درێژاهیا دیرۆکێ مرۆڤ لسەر رویێ ئەردی لهەر جهەکێ هەین و ژیابن و کاودانێن ژیانا وان هەرچاوابیت ، خودانێ هەر رەوشت و تیتال و زمان و ئاینەکێ بن ، پێدڤی هەڤدوو بوینە .ئانکو مرۆڤ ئەو بونەوەرە کو نەشێت تنێ و بێی دەوروبەرێ خۆ بژیت و هەردەم پێدڤی ب پێکڤەژیانێ هەیە.
خویایە ل هەمی جیهانێ مرۆڤ ل هەر وەلات و جهـ و دەڤەرەکێ بژین ، پەیرەوا ئەوێ کەلتورێ یان ئەوێ ئاینێ دکەت کو دناڤ پتریا تاکێن جڤاکیدا وەک بیروباوەڕەکێ پیرۆز لێ دنێڕن .
هەرێما کوردستانێ هەر دکەڤندا خودان کەلتورێ پێکڤەژیانێ بویە . هەرێما کوردستانێ ژ هەفت نەتەوەیێن جودا پێک دهێت . کو ژلایێ یاسایێ و کەلتورێڤە چ گرفتێن مەزن دناڤبەرا واندا نینە. حکومەتا هەرێما کوردستانێ ب سەرۆکایەتیا رێزدار نێچیرڤان بارزانی هەردەم گرنگی ب پرۆسا پێکڤەژیانێ دایە و بزاڤکریە کو هەمی نەتەوە و ئاینێن جودا ، کوردستانێ ب ئاخ و وەلاتێ خوە بزانن . پێخەمەت ڤێ چەندێ حکومەتا هەرێمێ بزاڤکریە کو ب کردار ئەڤێ چەندێ بسەلمینیت . وەزارەتا ئەوقاف و کاروبارێت ئاینی یا حکومەتا هەرێما کوردستانێ ب مەبەستا زێدەتر مکۆمکرنا گیانێ لێبورینێ و پێکڤەژیانا ئاینی ل هەرێما کوردستانێ ، لدویڤ فەرمانەکا وزاری ب ژمارە ( ۱۹۱۰ ) لە رێکەفتی ( ۲۰۱۷/۷/۹ ) بڕیاردا ب ڤەکرنا ( رێڤەبەریا پێکڤەژیانێن ئاینی ) و ئەمیر عوسمان وەک رێڤەبەرێ پێکڤەژیانا ئاینی هاتە دەست نیشانکرن .
ل ماددەیا ( ٥ ) ێ ل رەشنڤیسا دەستورێ هەرێما کوردستانێدا هاتیە کو گەلێن هەرێما کوردستانێ پێکهاتینە ژ ( کورد ، تورکمان ، عەرەب ، کلدان ، سریان ، ئاشوری ، ئەرمەن و هاولاتیێن دن یێن هەرێما کوردستانێ . ئانکو پێکهاتەیێن نەوەیی و لایەنگرێن ئاینێن دن ل هەرێما کوردستانێ ب کەمینە نەهاتینە ئەژماردن .
دەربارەی پرۆسا پەروەردە و فێرکرنێ .ل وەلاتێن دەورووبەر خواندن ب زمانێ دایکێ بۆ نەتەوەیێن لجەم وان کەمینە قەدەغەیە کو ئەڤە پێشێلکرنا مافێ مرۆڤییە. لێ ل هەرێما کوردستانێ هیچ تاکەکێ نەتەوە و ئاینێن دن نەهاتینە ناچارکرن کو ب کوردی بخوینیت . بەلکو ب دەهان قوتابخانە ب زمانێ نەتەویێن دن دناڤ هەرێما کوردستانێ و دەڤەرێن کوردستانیێن دەرڤەی هەرێمێ دخوینن . هەلبەت ئەگەر ئەم ل کاودانێن عیراقێ و وەلاتێن دەوروبەر بنێڕین ژلایێ ئازادیا پێکڤەژیانێ پێکهاتەیێن ئاینی و نەتەوەیی ، هەرێما کوردستانێ ل رێزبەندییا پێشیێ دایە . و ل دونیایا دەرڤە ئەڤە وەک خالەکا بهێز بۆ حکومەتا هەرێمێ دهێتە دیتن .
ب گشتی ئەگەر ل وەلاتێن دەوروبەر بنێڕین بۆمە دیاردبیت کو وەلاتەک نینە کێشە و گرفت دگەل نەتەوەو ئاینێن جودا نەبیت. ئەگەر ئەم عیراقێ وەک نمونە وەرگرین . دنوترین فەتوایا خوە ( مەهدی ئەلسومەیدعی ) موفتیێ عیراقێ فەتوایەک ل دژی بەشداریا بوسلمانان د ئاهەنگا سەرێ سالێ دا و ب جەژنا کافران بناڤکر .هەلبەت ئەڤە جارا ئێکێ نینە پێکهاتەیێن ئاینی ل عیراقێ روبڕویێ ڤان فەتوایا دبن.
وەزارەتا ئەوقافا حکومەتا هەرێمێ د بەیانامەکێدا بەرسڤا فەتوایا موفتیێ عیراقێدا و راگەهاند بتوندی ل دژی ئەڤێ فەتوایێ رادوەستین و ئەڤ جۆرە بۆچونێن خەلەت مینا بۆچونێن گروپا داعشێ نە . هەروەسا وەزارەتا ئەوقافا هەرێمێ داخوازدکەت رێکارێن یاسایی ل هەمبەر بهێنە وەرگرتن ، و ئەڤ جۆرە فەتوایێن نە زانستی و نە شەرعی جڤاکی لبەر ئێک هەلدوەشینن و دبنە ئەگەرێ دروست بونا شەڕێ تایفی ل عیراقێ .
ب دیتنا مە رێکخراوا تیرۆرستیا داعشێ ژ ئەنجامێ هەڕفینا ئەزموونا پێکڤەژیانێ ژدایک بوو . وەک خویایە پشتی ژناڤ چونا دەسهەلاتداریا داعشێ ، هێشتا ئاسەوارێن وێ دناڤ جڤاکیدا ماینە و بۆشاییەکا مەزن ئێخستە دناڤبەرا پێکهاتە و نەتەوەیێن عیراقێ کو هۆسا ب ساناهی ئەڤ بۆ شاییە ناهێتە پڕڤەکرن .
کەواتە ئەڤ کەلتورێ پێکڤەژیانێ دناڤ کورداندا ب رۆژەک و دوو رۆژان دروست نەبویە ، بەلکو پەیوەندی ب دیرۆکا کوردانڤە هەیە ، کو دسەلمینیت کوردان ئاشتی و پێکڤەژیان کریە پیشەیا خوە بۆ بەرەڤ پێشبرنا جڤاکی و دوور کەفتینە ژ توندوتیژیێ . دێ شێین بێژین ئەڤ ئەزمونا ل ل هەرێما کوردستانێ هەیی وەک چرایەکێ روناکە دناڤ تاریاتیا رۆژهەلاتا ناڤەراست دا .
ل هەرێما کوردستانێ سالانە لژێر چاڤدێریا حکومەتێ کۆنفرانسا پێکڤەژیانێ بڕێڤەدچیت . ل دوماهیک کۆنفرانسا پێکڤەژیانێ ل سالا بوریدا ، نێچیرڤان بارزانی سەرۆکێ حکومەتا هەرێمێ هیڤی خواست کو جڤاتا نێڤدەولەتێ د پرۆسەیا پێکڤەژیانێ زێدەتر هەڤکارێ هەرێما کوردستانێ بیت . پێخەمەت سڤک کرنا ئەو بارێ گران کو کەفتە سەر ملێ حکومەتا هەرێمێ ب تایبەت پشتی زێدەبونا ئاوارە و پەنابەران . سەرۆک وەزیرێن هەرێما کوردستانێ بەحسێ مێژویا دورودرێژ و کەلتورێ پێکڤەژیانێ دناڤبەرا نەتەوە و ئاینێن جودا دناڤ جڤاکێ کوردیدا کر ، و جەخت ل هندێ کر کو خەلکێ کوردستانێ ب هەمی پێکهاتەیانڤە شانازیێ ب کەلتورێ پێکڤەژیانێ دکەت . و حکومەتا هەرێما کوردستانێ دێ بەردەوام بیت لسەر پاراستن و بهێزکرنا ئەوێ کەلتورێ .
رێزدار نێچیرڤان بارزانی جەخت ل هندێ کر کو دێ بزاڤێ کەن ئەڤ کەلتورێ ب شێوەیەکێ باشتر دناڤ دەستورێ داهاتی یا هەرێما کوردستانێ رەنگڤەبدەت و جێگیربیت .