قەیرانی ئێستای عێراق بۆتە تونێلێكی تاریك و مەترسیدار، چونكە لەدوای ئەوەوە دێت كە گوایە هەر سێ پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق شیعە – زۆرینە، سوننەو كورد لەسەر ئەوە كۆك بوون ئەم دەوڵەتە لەسەر بنەمای شەراكەتی راستەقینە بەڕێوەبەرن و بۆ ئەمەیش دەستوورێكیان پەسەند كردووە كە وردەكارییە یاساییەكانی ئەم بنەمایەی تێدایە. بەڵام كورد و عەرەبی سوننە گەیشتوونەتە ئەو بڕوایە كە تیمی حوكمڕان لە عەرەبی شیعە نەك هەر پابەند نەبووە بە دەستوورەوە بەڵكو ئەو رێككەوتنانەیشی پشتگوێ خستووە كە بە هۆیەوە حكومەتی پپێدراوە و هەموو رێكارەكانی جێبەجێكردنی شەراكەتیان تێدا بووە بۆ پێكهێنانی پەیكەری حكومەت.ئەو هەڵانەی رێكارین، چ تیمی حوكمڕان لە عەرەبی شیعە كردبیان، یان نوێنەرە سیاسییەكانی عەرەبی سوننە كردبیان، یان حكومەتی هەرێم كردبێتی، چارەسەركردنیان ئاسانە و دەكرێ بە چەند بڕیارێكی ریكارییانەی لە شێوەی خۆیان هەڵوەشێنرێنەوە و جیگرەوەیان بۆ بدۆزرێنەوە كە دەستووری بن و ناكۆك نەبن لەگەڵ سستمی رێكخستنەوەی عێراق لەسەر بنەمای فیدراڵی و دابەشكردنی دەسەڵات و سەروەت و سامان. لە بنەڕەت و پێكهاتەی فرەیی دەوڵەتی عێراق و بنەماكانی حوكمڕانی و ماف و ئەركەكانی هەر یەكێك لە پێكهاتەكانی، ئەوانەیان چارەسەركردنیان ئاسان نییە، چونكە بۆ ئەمەیان هەر لە بناغەوە پێویستە عێراقییەكان عەقلییەتی پیاچوونەوەی رەخنەییان هەبێ بە عەقلییەتیاندا. سیستمی تەوافوقی سیاسی كە ئەمڕۆ ئۆباڵی زۆربەی كێشەكانی دەخرێتە پاڵ و كۆی كارەساتەكانی عێراق بۆ پیادەكردنی ئەم بنەمایە دەگێڕێتەوە، بەر لەوەی شكستی پرۆسەیەك بێت وەك سیستمی ئیدارەدان، شكستی ئەو سیاسیانەیە كە لەبەرگی ڕاستەقینەی خۆی دایانماڵی و پڕاوپڕی بەرگی خۆیان دورییان، لەواقیعدا ناشیرینكردنی ئەم مۆدیلە سیاسیە و لكاندنی ناوی پشكێنەی تائیفی پێوەی، لەسڕینی دەستی چەور و خۆ دزینەوەی نوخبەی فەرمانڕەوا لەبەرپرسیارێتی شتێكی تر نیە، تاكە ڕاستی لەم بابەتەدا ئەوەیە تەنها پۆست و ئیمتیازاتەكان لەژێر ناوی نەتەوەو تائیفەدا وەرگیراون و بەشكراون، دەنا لەسەر زەمینی واقیع تاكە بەهرەمەندی ئەم دەستكەوتانە حزبە هەژموندارەكان بون و لەناو ئەوانیشدا گروپ و دەستەی دیاریكراو پشكی شێریان بردوە، بۆیە دادوەرترین ناو كە شایستەی ئەم شێوازەبێت لەتەوافوق و شەراكەت، تەوافوقی حزبیە نەك پێكهاتنی نەتەوە وتائیفەكان.
ئەگەر دۆزی كورد وەك نمونە وەربگرین، بەدرێژایی ململانێكانی لەگەڵ دەسەڵاتدارە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق، كێشەی مافە نەتەوەییەكان و خاك و بەشداری ڕاستەقینەی لەبڕیاڕی سیاسی هەبوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەی لەدوای 2003وە، چەندین پۆستی هەستیاری لەدەوڵەتی عێراق گرتۆتەدەست و یەكێك بوە لەیاریزانە سەرەكییەكانی بنیاتنانەوەی عێراقی نوێ، ئەمڕۆ و دوای 15 ساڵ جگە لەچارەسەرنەكردنی ئەوكێشانە دەیان كێشەی كەڵەكەبوی تریش هاتونەتە سەر كێشەكانی، بەجۆرێك لەئێستادا خەون و خەمی گەورەی خەڵكی كوردستان لەنەتەوەو خاك و بەشداریی سیاسیەوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی بەغداوە بچوكبۆتەوە بۆ دابینكردنی موچەی مانگانەی فەرمانبەران كە سادەترین مافە لەبەرامبەر ئەركێكدا ئەدائی دەكات، كرێی كارێكە بێ چەندوچون و زەوتكردن و منەتكاری دەبێت وەریبگرێت. پرسیار ئەوەیە دەكرێ خەباتی و بەرخۆدان دەیان ساڵەی گەلی كورد لەگەڵ رژێمە یەك لەدوای یەكەكانی بەغدا لە پێناو مووچە وپۆست بووە لە بەغدا یا گەڕاندنەوەی مافەزەوتكراوەكان و خاك ...