د سەروبەندێ بدۆماھیکھاتنا جەنگێ داعشێ ( ئەوا ھندەک ژ شەرما خۆ دبێژن فلمەکێ ساختەیە و بخۆ نەوەسایە، و بەلگە ژی پەیدابوونا جۆرەکێ دیترێ ھاوکۆفێن وانە بناڤێ حەشدا شەعبی، و نەیا بەرئاقلە ئەڤ ھەمی فلمێن ساختە ئێک لدویڤ ئێک بھێن دروستکرن، بەلکۆ ئەڤە زادەی مێنتالیتە و عەقلێ وەلات و تاخمێن دەمارگیرێن دەڤەرێ یە و کوردستان قۆربانیێ وان تاخمانە)، ماوەک بەری نۆکە ھندەک دەیک، دەیکێن گەنجێن سەرداچۆیێن وەلاتەکێ بندەست بناڤێ چێچێن (чечен) یان ئەو لنک خەلکێ ژ ھەمیا پترتر دھێت نیاسین ب شیشان و عەرەبییە، ل وەلاتێن دەڤەرێ ل کۆڕ و کچێن خۆ دگەڕھان، یێن دناڤ رێزێن رێکخراوەکا خوینمێژا تیرۆریستییا داعشێ دا و ھزر دھێتەکرین نەھاتینە کۆشتن. ئەڤ کارێ وان دەیکا نەیا سەیرە بەلکۆ ئاساییە و جەگەرگۆشەبوون زەحمەتە و یێ نەدیتی نزانیت. ئەی گەنج و لاوێن چێچێنی ئەڤە مافێ دەیکێن ھەوەیە، ھەتاکۆ ھوین تیرۆریست و سەرژێکەر ژی بن بەلێ ھوین زارۆکێن وانن و بۆ وان دەیکا جەگەرن و ئەو نەشێن دەستان ژ ھەوە بەردەن.
باشە ما ھوین نزانن جەرگێ وان دەیکا ل دوو جھان و دوو جاران یێ سۆتییە. جارەکێ ئەو زۆردارییا داگیرکەرێن زۆردار و بێ دلۆڤانێن سیاسەتا رۆسی ل وان کرین و تاوانێن وان ل لدژی دەیک و بابێن ھەوە مەزنترین تاوانێن مرۆڤاتیێنە، و گۆھێن عەردی و عەسمانی و چیایێن قەفقاسێ چ جاران دەنگێ سەرژێکرنا گەنجان، و پارچەپارچەبوونا جەستێ قەھرەمانێن وەلاتێ ھەوە یێن ب ھەسپێن شەھمۆز ڤە ھاتیەنگرێدان و ژێکھاتینەچەلقاندن، و یان ئەوێن ساخ لبن تانکێن لەشەکەری ھاتینە پەرچقاندن، یان قێریێن کچ و ژن و خویشکێن ھەوە یێن کۆ لسەردەستێ سەربازێن دڕندێن لەشەکەرێ سۆر ھاتینەکرێتکرن، ژبیرناکەن و وەک ڤیدیۆیەکێ د بۆشاھییا عەسمانی و د بیردانکا فیزیکییا وێ ھاتینەپاراستن، ھەتا رۆژا وات تێتن و لسەر بێگۆنەھییا وان مرۆڤان و تاوانبارییا جوینێ دن ببنە چاڤدێر و گەواھی، و چ جاران ژناڤ ناچن.
بەلێ پا ب مخابنیڤە ھەوە ئەو رۆژێن ژبیرکرین، چونکی ھەکەر وەسا نەبایە و وە ژبیرنەکربایە ھوین نەدھاتن و ھەمان ئەو تاوان دژی خەلکا دیتر نەدکرن. چەند سالەک تێرخوارن و ڤەخوارنا لبن دەستھلاتا سیاسییا نوی و نەخاسمە سەرۆککۆمارێ چێچێنێ، ئەو رۆژ نەھێلانە لبیرا ھەوە. کار گەھشتە ھندێ ھوین گەنجێن چێچێنی ب گۆتنکێن راگەھاندنا وەلاتێن وەھابی و وەھابی پەروەر بھێنەبسەردابرن و پۆل پۆل پشتا خۆ بدەنە وان دەیباب و خویشک و برایان، و بناڤێ ئایینی بێن ل کوردستانێ و دەڤەرێ ھەمان وی تشتێ کرێت دگەل مە دا بکەن ئەوێ دگەل وە ھاتیەکرن. راستی گەلەک شەرمە و بێعارییە. مخابن بۆ ھەوە. ھوین بسانەھی ژ بھایێ مرۆڤبوونێ ھاتین شویشتن.
ب ھزاران کورد و خەلکا دیتر ژ رۆژئاڤایێ کوردستانا من و بگرە ھەتا خانەقینا وێ بدەستێن چەپەلێن ھەوە ھاتنە سەرژێکرن و کرێتکرن و کۆشتن و سۆتن و بەرزەکرن. ھزاران گەنج ل سپایکەر ھەوە بێ گۆنەە و وەکی پەزی ڤەکۆشتن و تام ژ دیتن و بێھنکرنا خوینێ و گۆشتی َمرۆڤان و کەلەخێ وان سەربڕییان وەردگرت، بێی ھندێ بیرا ھەوە ل دەیبابێن وە بخۆ بێتن. ھوین بینە ئەگەر لدویڤ ھەوە و ب ھێجەتا ھەوە تاخمەک دیترێ وەکی ھەوە و ھەڤڕکێ وە یێن شێعە، بێن و ھەمان کارەساتان دووبارە بکەن، وەلا چیە دا داعشێ ژناڤ ببەین. راستی چەندی بۆ بێشەرمییا وە و وان بێتە گۆتن ھەر کێمە.
ھوین لنک دلەکی خۆ ب پەیرەوێ وی محەمەدێ ئەمین (س) ددەنە زانین یێ کۆشتنا مرۆڤەکێ بێتاوان لھەمبەر و وەکی کۆشتنا تەڤ جیھانێ دزانیتن. ھەوە چەوا شەرم ژ وی مرۆڤێ مەزن و شانازییا وی نەکر؟ ئەو پەیامبەرێ زانایێ بۆ نەھێلانا ڤێ حەزا بێ وێنە دناڤ ( قەومێ جاھلێ ) خۆ و ژ نەچاری رابی ب دەیناندنا قۆربانیکرنا گیانەوەران، بەلکۆ مرۆڤێن وی نەتەوەیێ پاشکەفتی و دڕندە بدیتنا کارەساتا قۆربانیکرنا گیانەوەران لخۆ بزڤڕن و د ژیانا مرۆڤان و بھایێ مرۆڤبوونێ بگەھن و دەست ژ کۆشتن و سەرژێکرنا ئێکدیتر بەردەن.
بێگۆمان ئەو یەزدانێ محەمەدێ ئەمێن باوەری پێ ھەی ھەمان ئەو خۆدایە ئەوێ مووسایێ خۆدان پەرتووکا تەوراتێ، و ... و ئەشعیا و ...(سلاڤ ل ھەمیا بن) ھنارتین، و ئەو ئەشعیایێ جۆھی و ژ دویندەھا بەنی ئیسرائیلییان دناڤ خەلکێ خۆ دا دگەڕھا و پەیاما یەزدانی بەلاڤدکر:" خەلکینۆ ! خۆدا دفەرمووتن ئەڤە چنە ھوین ڤان ھەمی قۆربانییا بۆ من دکەن؟ من ئەڤ قۆربانییە ژ وە نەڤێن. ئەز یێ تێر ( و بێزار ) بیم. ئەز ( ھێدی) گۆھێ خۆ نادەم داخازیێن ھەوە ( و وان دەستێن بۆ دۆعایێ ھاتینەبلنکردن)، چونکی دەستێت ھەوە بخوینن. ھەڕن خۆ پاقژ بکەن. ھزرێن خراب ژ مەژیێ خۆ بھاڤێژن. خرابییا بھێلن. قەنجییا بکن. راستیێ بێژن و مافێ خەڵکێ بدەن. پشتەڤانێن مرۆڤێن ستەملێکری بن. مافێ سێوی نەخۆن. پشتەڤانیێ ل بیژنان بکەن. ھنگی وەرن و داخوازییا ژ من بکەن ..."
باشە ھەکەر ھەمی پەیامبەرێن دەروون پاقژ ھنارتیێ یەزدانێ مەزن و دلۆڤان بن، ئانکۆ بێگۆمان پەیامبەرێ ھەوە ژی ھەمان ئەو ھزروبیرێن ئەشعیای ھەبووینە و بەلگە ژی ب ھزاران جاران د قۆرئانێ ئەو ھزر دووبارە بووینە، بەلێ پا ئەوێن ھوین فێری سەربڕینا کوردان کرین، ھەر ئەون ئەوێن، پشتی وەغەرا داویێ یا وی پەیامبەرێ مەزن و دلۆڤان، دەمێ داگیرکرنا کوردستانێ و وەکی ھەوە و گەلەکێن دیتر، فەرموودە و رەفتارێن وان پەیامبەران ژبیر و بنپێکرین، و وان ھزاران گەنج و قەھرەمانێن وەلاتێ من یێ کۆ تنێ تاوانا وان بەرگریکرن ژ ئاخ و وەلات و نامیسا خۆ بی، سەرژێکرن و وەکی پەزی قەلپدانە عەردی و روویبارێن خوینێ ژێ چێکرن.
ئەو سەرکردێن دڕندە و شۆڤینی و دەمارگیر، ئەوێن ھوین پەروەردەکرین، نەڤیا قۆرئانا پاقژ نیشانی ھەوە بدەن بەلکۆ ھندەک پەرتووک کرنە د مەژیێ ھەوە دا دا ھوین بەرۆڤاژی پەیاما پیرۆزا محەمەدێ ئەمین (س) و قۆرئانێ و پەیامبەر و پەرتووکێن پێشی وان رەفتار بکەن و ببنە دڕندێن ھۆڤ و سەربڕ و بێ دلۆڤان و ببنە ئالاڤەکێ دەستێ بازرگانێن مرۆڤی و ئایینی.
ھوین بناڤێ ئایینی ھاتنەخاپاندن و دەزگەھێن سیخۆڕی ل ھەمی جیھانێ ھوین ڕاکێشان و ھاژۆتنە وەلاتێ من، یێ سەد جار داگیر و ستەملێکری، و بینە خۆدانێ ئەفسانەیا سەرژێکرنا مرۆڤان، و ھەوە روویێ گەلەکێن بەری خۆ سپی کر. گەلەک ژ ھەوە ئەون یێن ب سەدان گەنجێن وەلاتێ من ژی ل ڤان ھەمی سالان ل چێچێن و کوردستانێ و دەڤەرێ و ئەفغانستانێ و جیھانێ خاپاندین و فێری وێ پەروەردێ کرین و دناڤ رێکخراوێن تیرۆریستیێن وەک جۆندۆلنەئیسلام و ئەنسارەلنەئیسلام و ...ھتد، جھێن وان ڤەکرین و پاشی داینە کۆشتن و قۆربانیکرن و ل وان جھان ژ کیستێ دیبابێن وان کرین و داینە کۆشتن و ھەکەر ھندەک ژی مابن و نۆکە خۆ د "کەڤلێ مھێ" و ناڤ پارتێن جۆدا ڤەشارتی و بەلکۆ پلە و پایە ژی ھەبن و چاڤەڕێی یێن مەزنتر ژی بن و ب زمانەکێ لووس و رۆھندکێن تیمساحی خۆ دلسۆز نیشان ددەن، د راستیدا ھەمان باوەرێن تووندھاژۆیێن وەکی ھەوە یێن ھەین چونکی پەروەردەکریێن قوتابخانا دەمارگیرییا وەک ھەوەنە و ل بلندترین پۆستێن کوردستانێ ژی بن نۆکەرییا خۆ بۆ وان لایەنێن تیرۆریستی ب ئاغاتییا کوردان نادەن و ل ھیڤییا رۆژێن خۆنە. ئەوانا ھێدی لسەردەمێن بەری نۆکە وانەیێن خۆ یێن ل بارەگایێن دەمارگیریێ وەرگرتین و یێ " گرتی ب شیری بەر نادەت ب پیری"!
ئەی گەنجێن چێچێنێ! ھەوە چیایێن سەرکێشێن قەفقاسییا و رویبارێن زەلال و کانیێن تەزی و دەریایەکێ جوانێ وەک قەزوینا زەنگین، و ئاخا بابوکالان یا تژی خێر و زێڕ، و ژ ھەمییا ژی کمباختر وەلاتەکێ کەڤنار و شارستانی، و پاشی ژی دەیبابێن پیر و پەککەفتی و ھەژار، و پاشی ژی کچێن شۆخ و شەنگێن وەلاتێ خۆ بۆ روسێن زۆردار و بێ نامیس ھێلاین، و ھزاران ژ وان کچ و ژنێن جوان و بەرکەفتی، ژبەر نەداریێ و بێ زەلامینیێ، و بۆ پەیداکرنا پارییەکێ نانی ل وەلاتێ وە و ل باژێڕێن رۆسیایێ و ئەورۆپا و وەلاتێک زەنگینێن عەربی کڕین و فرۆتن و لەشەفرۆشی پێدھێتەکرن، و ھوین ل شوینا ھندێ ئارامیێ بپارێزن و ل وان دەیباب و خویشک وبرا و ژنان ببنە خۆدان، و وەکی مرۆڤەکێ خۆدان بەرپرسیار بەرامبەری وان بۆ وان کارەکی بکەن و و وەلاتێ خۆ ئاڤەدان بکەن و ل ھیڤییا رۆژەکا گەشا نێزیک بمینن دا وەکی وەلاتێن دیترێن دەوروبەری خۆ تاجیکستان و ئۆزبەکستان و ... ل وی ملی َدەریایێ قەزوین و ئازەربایجان و ئەرمەنستان و گۆرجستان و ... لڤی ملی، ھوین و گەلەک وەلاتێن دیترێن وەکی ھەوە ل دەڤەرێ ( ئەنگۆشییا، داغستان، ئۆسیتییایا ئالانییان و ... ھتد) سەرخۆبوونا خۆ وەربگرن و ژ زۆردارێن داگیرکەرێ وەلاتێ خۆ رزگار ببن و ئەو رۆژ نەدویرن، بناڤێ ئایینی دھێنە خەلەتاندن، و نزانن ھەر ئەوێن ھەوە ب وی ناڤی بەسەردادبەن د کۆچک و تەلارێن زێڕین دا پێ لسەر پێ د رۆنشتینە و پالدای، و کچ و خویشکێن ھەوە بۆ لەشفرۆشیێ و ب بھایێن مەزن ژ بازرگانێن مرۆڤی و دەزگەھێن سیخۆڕی دکڕن، و ھوین بۆ باوەرێن وان خۆ کۆم کۆم ب کۆشت ددەن و دبنە سەربڕ و تیرۆریست. لدەمەکێ جھێ گەنجێن بەرکەفتی و نەتەوەێن ژیرێن وەکی ھەوە باشترین زانینگەھن، نەک بێن و خۆ ل سینگێ پێشمەرگێن قەھرەمان و ب ئەزموون بدەن و پاشی وەکی سەگی بھێنە سەکتاندن و ژ کیستێ خۆ بچن. بلا ل بیرا ھەوە بیت و ژ بیر نەکەن ھێزێن گەلەک مەزنتر و زۆردارتر نەشیایە خۆ لبەر ھێز و دەست و باسکێن پوان بگریت ڤێجا گەڕا ھندەک ڕویتەکێن وەکی ھەوە و یێ تنێ تایا شەڕی ھاتیێ و بۆ وان تشتان ھاتینە شەڕی یێن ھوین بخۆ ژی باش نزانن چینە.
راستی دلێ مە دمینیتە ب گەنجاتییا ھەوە، و وان دەیکێن ھەژار و دلۆڤان و دلسۆتی، کۆ بۆ مەزنکرنا ھەوە ل وی وەلاتێ سار و سەقەم و قەڕەسە، و بۆ تێرکرنا زکێ ھەوە سال بۆ سال دناڤ زەڤی و کێلگەھێن تژی دار و بەر دا، شەڤ و رۆژا ناسناکەن و کار دکەن و زەحمەتێ دکێشن. دلێ مە بۆ وان کچ و خویشکان دکۆزریت ل شوینا ھوین ببنە زەلامەکێ ھەتاھەتایی، ئەو ھەر چەند رۆژان و ھەیڤان ل ھۆتێل و کابارێت و باژێڕێن گەشتیاری و یان ل مالا کەسەکێ بیانی و نە زەلامێ وان یێ راستین، وەکی دێھلکەکێ مێھڤانێ لەشفرۆشیێنە. جەرگێ مە بۆ ھەوە گەنجان دسۆژیت کۆ ھوین ل شوینا ل زانینگەھان بخوینن ل کۆلانێن مۆسکۆ و ئەورۆپایێ تژی چانتێن ھەوە پەرتووکێن زانستی بن، تژی چەقۆ و خەنجەرن، و ھوین جاران ژی بۆ رێکخراوێن تیرۆریستیێن وەکی ئەلقاعیدە و تالیبان و داعش و ... ھتد، دەرمانێن، ھۆشبەر و سەرخۆشکەر دفرۆشن و بەلاڤدکەن یان ژی ل کوردستانێ و جیھانێ خۆ دپەقینن. دلێ مە دمینیتە ب مە بخۆڤە، کۆ ھوین وەسا ھاتین تێگەھاندن کافرین و ئاگرپەرێست و مەجووسی و ... ھتد، لدەمەکی لڤی وەلاتێ پیرۆزێ پیرۆزییا خۆ ژ قۆرئانا ھەوە وەرگرتی و ل دۆرماندۆری چیایێ جۆدی، ھەر رۆژ پێنج جاران دەنگێ بانگی دھێتن، و ھەکەر ھندەک تێدا نەمۆسلمان بن، بەلێ ئەڤ چەند ھزار سالە وان باوەرییا ب یەزدانەکێ مەزن و ئێکانە ھەی، و ژبلی ڤان ھەمی تشتان و ھێجەتێن ھەوە، ئەو مرۆڤن، و پاداشت و یان سزادانا وان ژبەر باوەری و ئایینێ وان ل جیھانا دیتر ژی ھەر کارێ وی یەزدانێ دادپەروەرە، ئەوێ د قۆرئانێ و ل گەلەک جھان دان ب ھندێ ددەتن " مرۆڤێن ب رەنگ و زمان و گەلێن نەوەک ئێک ئافراندین و ...."، نەک یا تە یێ کۆ توو ژی بەندەیەکی وەک ھەر بەندە و مرۆڤەک دیتر.
رۆژا ھندێ یا ھاتی گەنجێن مۆسلمانێن چێچێن و ئەنگۆشییا و داغستان و ... ھتد، بخۆدا بچن، بەلکۆ ئەو ناڤێ رەشێ ب سەھم و ترسناکێ بۆ خۆ پەیدا و چێکری، بخێرا ھەستکرن ب بەرپرسیارەتیێ بەرامبەر ب دەیباب و خویشک و برا و نیشتمانێ خۆ وی ناڤی سپی بکەن، و بەرامبەر ب مە کوردستانیان ژی دلۆڤانیێ ب دەیباب و زارۆکێن مە ببەن و دلێ تژی برینێ مە بریندارتر نەکەن، و جارەک دیتر دەستێن دەیکێن خۆ بگرن و بزڤڕنە وەلاتێ خۆ ب خەلکێ و باوەرێن درەوین نەھێنە خاپاندن. کوردستانێ و چێچێن و جیھانێ ھند خەمێت مەزنێن ھەین ھەتا ب تشتۆکێن بەرنەکفتی د مەژیێ پاشکەفتیێ ھەوە دا بھێتە شەپلاندن.
*ئەڤ بابەتە ل رۆژناما ئەڤرۆ ل رێکەفتی (٢٨/٢/٢٠١٨) ھاتیەبەلاڤکرن.
*پرۆفیسۆرێ ە. /بسپۆرێ زانستێن سایکۆلۆژی و پەروەردەیی/فاکۆلتییا پەروەردە/ زانینگەھا زاخۆ