هەرێمی کوردستان لە چوارچێوەی ستراتیژیی نوێی یەکێتیی ئەوروپا بۆ عێراق
January 17, 2018
وتار و بیروڕا
لە پێشەکی دۆکیومێنتەکەدا یەکێتیی ئەوروپا داوا لە حکومەتی عێراق دەکات بۆ ئەوەی ئەو کارەساتانەی لە ماوەی چوار ساڵی ڕابردوو لە عێراق دا ڕوویاندا دووبارە نەبنەوە، پێویستە حکومەت هۆکاری سەرەکیی سەرهەڵدانی داعش چارەسەر بکات، بە پێچەوانەوە یەکێتیی خاک و ئاسایشی ولات و سیستەمی سیاسی و پەرەپێدانی ئابووری و هەوڵەکانی بۆ چاکسازی و ئاشتبوونەوە تووشی هەڵدێر دەبن.
وەک ڕوونکراوەتەوە، سێ ئامانجی سەرەکی هۆکاری ئامادەکردنی ئەم ستراتیژەن کە بریتین لە:
دەستنیشانکردنی ئەو تەحەدا سەرەکییانەی عێراق ڕووبەڕوویان دەبێتەوە:
عێراق لە داهاتوودا ڕووبەڕووی شەش تەحەدای سەرەکی دەبێتەوە کە بریتین لە تەحەداکانی بواری هاوکاری مرۆیی و حوکمڕانی و ئاساییکردنەوەی دۆخی ناوچە ئازادکراوەکان وەک تەحەدای یەکەم و تەحەداکانی بواری ئاسایش بەتایبەتی بەرەنگاربوونەوەی تێرۆریزم و کێشەکانی ناوخودی هێزە بەرگرییەکانی عێراق بەتایبەتی چۆنییەتی مامەڵەکردن لەگەڵ حەشدی شەعبی. تەحەدای سێیەم کە بەرۆکی عێراق دەگرێت تەحەدای سیاسین و جەخت دەکاتەوە کە (پاراستن و بەهێزکردنی یەکێتی و ئاسایش و پێشکەوتنی وڵات وەک هەمیشە گرنگن). لە هەمان کاتدا چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێم بە ئەولەویەتێکی گرنگ دادەنێت (دەستپێکردنەوەی پەیوەندییەکان بۆ دۆزینەوەی چارەسەری ئاشتییانە بۆ کێشە کۆن و نوێکان گرنگن بۆ سەقامگیریی درێژخایەنی عێراق. ئەولەویەتێکی گرنگ بریتییە لە یارمەتیدان تا پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان بخەینە سەر بناخەیەکی شیاو و سەقامگیر لە ڕێگای دایەلۆگی بنیاتنەرانە دەربارەی هەموو کێشە پەیوەندارەکان لەسەر ئاستی سیاسی و ئاسایش و ئابووری. پێویستە پرەنسیپی ڕێنیشاندەریش بۆ ئەم جۆرە دایەلۆگە بریتی بێت لە دوورکەوتنەوەی لایەنەکان لە کاری تاک لایەنە و هەوڵی جێبەجێکردنی تەواوی دەستوور)
تەحەدایەکی تری بەردەم عێراق بەپێی ستراتیژەکەی یەکێتیی ئەوروپا بریتییە لە کێشە ئابووری و داراییەکان. (GDP)ی عێراق لە 7,021 دۆلار لە ساڵی ٢٠١٣ دابەزیوە بۆ 4,533 دۆلار لە ساڵی ٢٠١٦ و ٢٥ % عێراقییەکان ئێستا لە خوار هێڵی هەژارییەوە دەژین .ئەمە لە کاتێکدایە کە عێراق پێویستی بە ١٥٠ ملیارد دۆلار هەیە بۆ ئاوەدانکردنەوەی وڵات. کێشەیەکی تر کە عێراق رووبەڕووی دەبێتەوە مەسەلەی کۆچکردنی خەڵک و ڕۆیشتنیانە بۆ ئەوروپا. لە ماوەی ساڵانی ٢٠١٤ و ٢٠١٦ زیاتر ١٣٥،٠٠٠ پەنابەری عێراقی گەیشتوونەتە ئەوروپا و ئەمەش تەحەدایەکە کە عێراق و یەکێتیی ئەوروپا دەبێ رووبەڕووی ببنەوە. تەحەدای شەشەم کە ئەم دۆکیومێنتە خستوویەتەڕوو بریتییە لە پەیوەندیی نێوان عێراق و دراوسێکانی.
دیاریکردنی بەرژەوەندییەکانی یەکێتیی ئەوروپا و ئامانجە ستراتیژییەکانی لەگەڵ عێراق:
ئامانجی دووەمی ئامادەکردنی ئەم ستراتیژە بریتییە لە دیاریکردنی بەرژەوەندییەکان و ئامانجە ستراتیژییەکان کە خۆیان لە چەندین ئامانج و بەرژەوەندیی هاوبەشدا دەبیینەوە. لە سەروو هەمویانەوە پاراستنی یەکێتی و سەروەری عێراق و بەهێزکردنی سیستەمی دیموکراسییە لە عێراق دا، سەرەڕای چەندین ئامانج و بەرژەوەندی هاوبەشی دیكە.
دەستنیشانکردنی ئەولەویەتی پلانەکانی یەکێتی ئەوروپا بۆ هاوکاری عێراق.
یەکێتیی ئەوروپا لە ماوەی داهاتوودا لە نۆ بواری جیاوازدا هاوکاریی عێراق دەکات بۆئەوەی بتوانێت ئەو ئامانج و بەرژەوەندییە هاوبەشانەی لە ستراتیژەکەدا دیاریکراون بهێنێتەدی. لە مەودایەکی کورتدا هاوکاریی مرۆیی بۆ ئاوارەکان لەو شوێنانەی کە ئێستا لێی دەژین. ئاساییکردنەوەی دۆخی ناوچە ئازادکراوەکان تا ئاوارەکان بتوانن بگەڕێنەوە شوێنەکانی خۆیان و باشترکردنی باری ئاسایش و بەهێزکردنی تواناکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی تێرۆریزم. ئەولەویەتێکی تری کارو پلانەکانی یەکێتی ئەوروپا لە چەند ساڵی داهاتوودا بریتی دەبێت لە چاکسازی لە سیستەمی سیاسی و حوکمڕانی و مافی مرۆڤ و ئاشتبوونەوەی گشتی. یەکێک لە ئەولەویەتە گرنگەکانی یەکێتی ئەوروپا بریتییە لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێم و لە خاڵی پێنجەمی ئەوەلیاتی کاری داهاتووی یەکێتییەکە ڕاستەوخۆ ئاماژە دراوە بە بایەخی یەکێتیی ئەوروپا بە چارەسەرکردنی کێشەکان:
چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ڕێگەی دایەلۆگی بنیاتنەرانە: سەرکەوتنی هەڵمەتی سەربازی لە موسڵ پەیوەندی زۆری بە هاوکاری باش و یەکێتی ئامانج هەبوو لە نێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێمی کوردستان. ئەم پەیوەندییە باشانە تووشی تەحەدا بوون بەهۆی بڕیاری تاکلایەنەی هەرێمی کوردستان بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی. پێویستە یەکێتی ئەوروپا بە تەواوی پابەند بێت بە یەکێتی عێراق و پێویستە هانی هەردوو لا بدات تا ئەم ڕۆحیەتەی هاوکاریی نێوانیان بژێنینەوە بۆ ئەوەی سیستەمی فیدراڵی عێراق بەهێز بکەن و چارەسەری خاڵە ناکۆکییە درێژخایەنەکان بکەن کە کۆسپیان بۆ پەیوەندییەکان دروستکردووە. دەبێ ئەم چارەسەرە کێشەکانی نەوت و بەشکردنی داهات و ئەو کێشانە بگرێتەوە کە لەسەر ناوچە کێشە لەسەرەکان سەریان هەڵداوە لە رێگەی پرۆسەی دایەلۆگی بنیاتنەرانە لە نێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەسەر بنەمای دەستووری عێراق و بەرپرسیارێتییەکانی هەردوو لا. یەکێتیی ئەوروپا لەو بڕوایەدایە کە دایەلۆگی بەردەوام لە بارەی هەموو کێشە چارەسەرنەکراوەکان گرنگە بۆ دۆزینەوەی چارەسەر لە چوارچێوەی دەستوور دا کە ببنە هۆی پێکهێنانی پەیوەندیی جێگیر کە جێگەی ڕەزامەندی هەردوو لا بن.
جگە لەمانە یەکێتیی ئەوروپا لە چەندین بواری تردا هاوکاری عێراق دەکات بۆ جێبەجێکردنی بەرژەوەندی و ئامانجە ستراتیژییە هاوبەشەکان.
ستراتیژی یەکێتیی ئەوروپا بەرامبەر عێراق و تێڕوانینی بۆ هەرێمی کوردستان بەتایبەتی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا جیاوازیی زۆری لە گەڵ ستراتیژی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکادا هەیە کە لە ١٨ی کانوونی یەکەم بە فەرمی ڕاگەیەندرا. ڕاستە هەردوو لا بەرژەوەندیی درێژخایەنیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و عێراق هەیە و هاوکارییەکانیان بۆ عێراق لەسەر بنەمای پاراستنی ئەو بەرژەوەندییانە دەبێت، بەڵام دیدی ئەم دوو لایەنە گرنگە بۆ ئاییندەی عێراق لە هەندێک ڕووەوە وەک یەک نییە. ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا سێ ئامانجی ستراتیژیی هەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە بریتین لەوەی ناوچەکە نەبێتە شوێنی مانەوە و بەهێزبوونی جیهادییە تێرۆریستەکان و ئێران و ڕووسیا نەبنە هێزی باڵادەست و ناردنی وزە لەم ناوچەیەوە بەردەوام بێت. یەکێتیی ئەوروپا لە کاتێکدا یەکێک لە ئامانجە ستراتیژییەکانی لە عێراقدا ڕێگرتنە لە سەرهەڵدانەوەی جیهادییە تێرۆریستەکان داوا لە عێراق دەکات لە گەڵ دراوسێکانی پەیوەندیی باش بێت و تەواوبوونی شەڕی داعش بکاتە دەرفەتێک بۆ بەهێزکردنی پەیوەندییەکان. جگە لە مەسەلەی تیرۆر کە ڕاستەوخۆ هەڕەشە لە ئاسایشی وڵاتانی ئەوروپا دەکات، سەقامگیریی لە عێراق و وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ ئەوروپا گرنگە بۆ کەمکردنەوەی لێشاوی کۆچ و بۆ وڵاتانی ئەندام لە یەکێتییەکەدا. یەکێتی ئەوروپا ڕوونتر و ڕاستەوخۆ باسی کێشەکانی هەرێم لەگەڵ بەغدا دەکات و چارەسەرکردنی ئەم کێشانە دەکاتە یەکێک لە ئامانجە ستراتیژییەکان. هەوڵەکانی فەرەنسا و ئەڵمانیا بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان و دەستپێشخەرییەکانیان لە بەرزترین ئاستدا بەڵگەی ئەوەن کە ئەوروپا زیاتر بایەخ بە هەرێمی کوردستان دەدات. ئەمەریکا و یەکێتیی ئەوروپا هاوڕان لەمەڕ پاراستنی یەکێتیی عێراق و هێشتنەوەی سەقامگیریی لە ناوچەکە، بەڵام هەردوو لاش جەخت لەسەر جێبەجێکردنی دەستووری عێراق دەکەنەوە. لەبەر ئەوەی ئەم ستراتیژەی یەکێتیی ئەوروپا تایبەتە بە عێراق و ئەوەی ئەمەریکا بۆ هەموو جیهانە، ڕەنگە بەراوردکردنی ئەم دوو دۆکیومێنتە لە ڕووی درێژە و وردەکارییەکان بەرامبەر عێراق و هەرێمی کوردستان لە جێی خۆیدا نەبێت. لە چوارچێوە گشتییەکەی ستراتیژی ئەمەریکا بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و عێراق دەکرێت هەرێمی کوردستانیش پێگەی گرنگی هەبێت، بەڵام پێگەو ڕۆڵی هەرێم ڕاشکاوانەتر باسکراوە لە ستراتیژی یەکێتیی ئەوروپا و دەکرێت لە هێنانەدی هەردوو ئامانجە بنەڕەتییەکە کە بەرەنگاربوونەوەی تێرۆریزم و کەمکردنەوەی ژمارەی ئەوانەیە بەرەو ئەوروپا کۆچ دەکەن کوردستان لە ئایندەشدا ڕۆڵی بەرچاو بگێڕێت.