بارزانی،وەک ھەر کورد وکوردستانیەک ل باشوورێ کوردستانێ لدەمەکێ دبینت ھەف نەتەوە ونشتیمانێن وی دھێن قرکرن ژلایێ ئەقلێ ئەرەبی ل ئیراقێ، دبت پێشمەرگە وپێشمەرگایەتیێ دکەت،دژیێ (١٦) سالی بەشداردبت دشۆرەشا ئیلونێ یا لەشکەری، ئەوا بابێ وی(مستەفا بارزانی)ل سالا(١٩٦١)رابەرایەتی کری ھەتاکۆ سالا(١٩٧٥) پشتی ھەموو ریکێن ئاشتیێ سەرنەگرتین ب مەرەما داکۆکیکرن ل ماف وئاسایشا کورد وکوردستانیان،دەرئەنجامێن وێ (مافێ ئەتونومی) سالا(١٩٧٠) کۆ(بارزانی )رۆلەک باش گێرا وئەندامێ شاندێ دان وستاندنێ دگەل رژێما ئیراقێ ،دکونگرەیا (٨) پا پارتا وی(p.d.k) سالا (١٩٧١) دھێت ھەلبژارتن ئەندامێ پولت برۆیێ پاشان بادەک وئەرکا پاراستن وزانیاریا شۆرەشێ پێ دھێت دان، پشتی ژناڤبرنا مافێ دیار وشکەستە پێھینانا شۆرەشێ سالا(١٩٧٥)ب کۆمپلویەک ناڤدەولەتی دناڤبەرا ئیراق-ئیران ب پالپشتیا ناڤدەولەتی، (بارزانی) ب راسپاردا بابێ خوە دگەل برایێ خوە یێ مەزن (ئدریس بارزانی) دووبارە ب ئەرکێ پێکھینانا شۆرەشێ رادبن،سەرکردایەتیا بەروەختا((P.D.K پێکدھینن، ل ٢٦ گۆلانا ١٩٧٦،شۆرەشا دوویێ بناڤێ گولان دھێت راگەھاندن،سالا (١٩٧٩)رزگاردبت ژھەولەکا کوشتنێ ل وەلاتێ (نەمسا) یاکۆ رژێما سەدامێ دکتاتۆر ئەنجام دایی لدژی وی، دکونگرەیا(٩) پارتا وی ھەمان سال دھێت ھەلبژارتن وەک سەرۆک پارت ھەتاکوو نووکە ئەڤ پۆست ھەیە،دناڤبەرا(١٩٨٠– ١٩٨٨) ئێک ژ سەرکردەێن دیر وبەرچاڤ ب پێکھینانا ھیزا باشوور وشۆرەشێ دکت و رادبت ھەتاکۆ بەرەیێ کوردستانی درۆست پێکدھینن دناڤبەرا بەشەک مەزن ژ پارت وبزاڤێن کوردوکوردستانێ ب مەرەما خزمەتکرنا ئاسایشا باشوور،سەرکردایەتیا داستانا خۆاکورک دکەت دژی رژێما(سەدام) پێگەە وھێزوسەرکەفتنا شۆرەشا باشوور داکۆکیی لێکر،دەرئەنجامێن وێ لدۆماھیێ سەرکردایەتیا بەرەیێ کوردستانی بریارادا سەرھلدانێ بکن سالا(١٩٩١)کۆ ب ناوچا ئارام ژلایێ کۆمەلگەھێ ناڤدەۆلەتی بدۆماھیک ھات، دیسان ئەندامێ شاندێ دان وستاندنێ وی دەمی دگەل رژێما سەدام حوسینێ دکتاتۆر،دگەل بەرەیێ کوردستانی بریارا ئەنجامدنا ھەلبژارتنان وپێکھینانا حکۆمەتێ دا ل سالا (١٩٩٢)،کار ھاتکرن بۆ دامەزراندنا ستونێن ئاسایشا باشوور ودەولەتێ ،ھەمان سال سەرکێشیا کونگرەیێ سەلاحەدین یێ ئۆپۆزسیونێ دژی رژێما بەعس کر،بەلێ موخابن دقوناغا کارکرنا وی شەرێ براکوژیێ روویدا دناڤبەرا پتریا پارت وبزاڤێن باشوور،ژ ئەوان پارتا وی،بەلێ سالا (١٩٩٨) دۆماھیک پێ ھات ،پاشان خۆرتتر وباشتر سەرکێشیا شۆرەشا باشوور کر.
بارزانی ٢٠٠٣ بۆ ٢٠٠٥
بارزانی باشتر ئەرکا خۆرتکرنا ئاسایشا باشوورێ کوردستانی گرت دئەڤی ماوەیێ دا،کارکر دووبار ئاشتیا کۆمەلایەتی دناڤبەرا ئەندامێن کۆمەلگەھێ باشوور بھێت دیتن،راگەھاند کورد کوژی ھێلا سوورە لسەر ئاستێ کوردستانا مەزن،داکوکیکر فورمەکی جوانێ دەستھەلاتێ وپێکھینانا حکۆمەتێن ئێکگرتی وتەکنۆکرات وتایبەتمەند،سەروەریا یاسایێ ،دام ودەزگەھی، مافێن مرۆڤ، ئازادی، سەربەخوەیا میدیا ،لسەر ئاستێ دەرڤە دگەل خورتکرنا وپێشڤەبرنا سیاسەت ودیبلۆماسیەت ب سیاسی،لەشکەری،ئابۆری،کۆمەلایەتی چ دگەل وان ھەموو ئوپزسیون وئانتی رژێمێن بەعس ب سونە وشیعە باوەری ب دیمۆکراسیەتێ ھەنە یان وەلاتێن دەردۆر وکۆمەلگەھێ ناڤدەولەتی، تایبەت سالا (٢٠٠٣) سەرکێشیا ھەفپەیمانیا سیاسی ولەشکەری کر دگەل وەلاتێ ئێکگرتێن ئەمریکی ئەوێن دگەل کۆمەلگەھێ ناڤدەولەتی رژیما بەعس ل(ئیراقی) ژناڤبری،دیسان ئێک ژئەندام وسەرۆکێن ئەنجوومەنێ بەروەخت یێ دەستھەلاتا ئیراقێ،ھەمان دەم دگەل ھەف خەبات وسەرۆک کۆمارا ئیراقا فیدرال(جەلال تەلەبانی١٩٣٣-٢٠١٧) بەشداریکرن د دارشتن وئاڤاکرنا دەولەتا ئیراقا نوو،ئیراقا فیدارلی ودیموکراسی،نڤێسین وبەژراندنا دەستوورێ ئیراقێ کر سالا(٢٠٠٥)کۆبەشەک مەزن ژمافێن باشوور: سیاسی،لەشکەری ،ئابۆری، کۆمەلایەتی دستووری ویاسایکرن،ئەڤە سەرکەفتنەک دی بۆ دھێت ھژمارتن ،ئەڤە دگەل ئاسایشا باشوور ئاستێ نافخوە ئارامیەک بخوە ڤە دیت لسەر خوە ھات ئاڤاکرن ب گافێن باش .
بارزانی ٢٠٠٥ بۆ ٢٠١٣
ل خزیرانا ٢٠٠٥وەک ئێکەم سەرۆک ددیرۆکا کوردان دا ب ھەلبژارتنان دناڤا پەرلەمانێ کوردستانێ دا ھات ھەلبژارتن،پاشان دووبارە وەک ئێکەم سەرۆک ب ھەلبژارتێن راستەوخوە ژلایێ گەل دھەلبژارتنێن تەموزا ٢٠٠٩ ب رێژا(٧٠%) ژدەنگان،لسەر ئاستێ ناڤخوە دپشت پیکھینانا کابینەێن ئێکگرتی یێن حکۆمەتان بوویە(٥،٦،٧)، کارکرن بۆ خورتکرنا ستونێن ئاسایشا نەتەوەیی ب ھەری باشترین ب رەنگێ قوناغا (٢٠٠٣ بۆ ٢٠٠٥) باشترژی ،تایبەت ستونا ئابۆری وئاڤاکرنا ژیرخانا باشوور،ئاسایشا سیاسی ودیپلۆماسی وھەڤپەیمانی، دگەل رەنگ وفۆرمێ حکومەتا باش،ب بەشداریی وسەروەریا یاسایێ ولێپرسین ،مافین مرۆڤ،سەرەرایی تیبینیان بەلێ ھەرێما کوردستانێ نمووەک جوان ل رۆژھەلاتا ناڤەراست و جیھانا ئیسلامی ،لسەر ئاستێ ئیراقێ خزمەتەک بێ وێنە دا ئیراقا نووی ژبنگەھینەک باوەری ب پێکڤەژیان ومرۆڤاتی ودیمۆکراسیەت، ژ وان خزمەتان راگرتنا بەلانسێ دناڤبەرا شەرێ ئاینی دناڤبەرا شیعە وسونەیان ،پێکھینانا حکۆمەتێن ئیراقێ ژھەموو روویان سیاسی،ئابۆری،لەشکەری ،کارگیری ،لسەر ئاستێ جیھانێ ل ئەڤان سالان بۆ جارا ئێکێ د میژوویا نەتەوەیێ کورد وەک سەرۆکەک دانپێدانکری ھات پێشوازیکرن ژلایێ سەرۆکێ وەلاتێ ئێکگرتێن ئەمریکی (جورج بوش)،سەرۆک وەزیریێن برێتانیا (تونی بلێر)، پاپایێ فاتیکان،شاھنشینی سعودیە ،ئوردن،کویت،تۆرکیا ،ئیران، دگەل ڤەخواندن وبەشداریکرن دچەندین کونفرانسێن ناڤدەولەتی: سیاسی، لەشکەری ، ئابۆری، کۆمەلایەتی، ب ئۆرگانێن ئێکەتیا ئەورەپی، داڤوس، میونشن،دگەل وەرگرتنا چەندین خەلاتێن ناڤدەولەتی یێن ئاشتیێ و پێکڤەژیانێ .
بارزانی ٢٠١٣ بۆ ٢٠١٧
ب دوو بریاران ئێک ژپەرلمان ، دوو ژ جڤاتا شۆرا درێژە ب ماوەیێ سەرۆکاتیا ھەرێمێ ھاتکرن ژبەر رەوشا سیاسی و ئابۆری و لەشکەریا نالبارا باشوور کەفتی تێدا،دیارە (بارزانی) رازیبوویە بمینت سەرۆک ھەر ژبەر ئەڤێ مەرەمێ، باشوور راستە راستە گەف ومەترسین ئاسایشی ھات ب سێ ئاستان ،ئاستێ نافخوە چەند پارتێن بەشدار دحکۆمەتان یان پێشتر ئۆپزسوینەک نا تەندرۆست کۆ سەرکێشا پرۆژەیێ ھەلوەشاندنا حکۆمەت وسەرۆکاتی ھەرێم وگەلەگ یاسایێن دی گرێ دایی فۆرمێ دەولەتداریێ، زڤراندنا رەشنڤیسی دستووری باشوور ...ھتد کاروکریارین ھاتنکرن ب مەرەما خزمەتکرن بۆ ئاسایشا باشووریان، لڤیرە ھەلبەت رەخنە ولاوزای وکێماسی ھەنە لێ ناگەھن ئاستی پارت وبزاڤ ببن بەشەک ژ گەف ومەترسیان، دووبارە ئاسایشا کۆمەلاتی وپێکھاتان ل باشوور بەرەف نەمانێ بچت!،ئاستێ دوویێ ئیراق حکۆمەتا بەغدا ب ئاشکەرایێ راگەھاندنا شەری دگەل باشوور کر ب رەنگێ سیاسی ،ئابۆری،ئاستێ سیێ جیھانی ھەیڤا (٨-٢٠١٤) ریکخراوا تیرۆری بناڤی (داعش) ھات سەر سنورێ باشوور بۆ گەفەک :لەشکەری تۆند ب رەنگەکێ ئاسایشا باشوور تێکدا ب ھەموو جۆگرافیا وێ، بەلی باشوور دووبارە خوە رێکخست ب پالپشتیا ناڤدەولەتی شیا ئاسایشا خوە دووبارە بزڤرینت،قۆربانین مەزن ھاتن دان سەرۆسامانی، دئەڤی دەمی دا باشوور بو وێستگەھێ مەزنە وەلاتێن جیھانێ : ئەمریکا،فەرەنسا،ئەلمانیا ،بریتانیا ، روسیا، کەنەدا ،دگەل وەلاتێن جیھانا ئەرەبی وئیسلامی ژبەر ئەوی رۆلێ مەزنێ باشوور دیتی دشکەست پێھینانا داعش لسەر ئەردی ،دیسان باشوور پەناگەھەک ئارامیێ ژیانێ بۆ ھەموو قۆربانێن شەرێ تیرۆرێ ل سوریا وئیراقی، باشوور ب سەرکەفتیانە ئەڤ قۆناغە دەربازکر سەرەرایی بەربەست وکێشەێن: سیاسی، لەشکەری،ئابۆری،ئاسایشی ،بارزانی کۆ داعش بەرەف دۆماھیک بەرامبەر بەغدا ب ئەقلێ عەرەبیێ شیعی بەرەف دیتن وھزرکرن وفەرھەنگا برایێ خوە یێ سونە دچت ، دووبارە کوشتنا کۆم و کێمیابارن وئەنفال وخرابکرنا ژێدەرێن ژیانێ،شەرکرن وقرکرنا کوردان ب میتود وکارتێن:سیاسی،ئابۆری، لەشکەری، دۆماھیک جار سەرکێشی ورابەراتیا پرۆژێ ریفراندۆمێ کر ل ٢٥ -٧-٢٠١٧ ،ریفراندۆم ئەنجامکر ل ھەموو جۆگرافیا کوردستانا باشوور، ئەنجام ٩٢% ژ گەلێ باشوور ب کورد وکوردستانیان بریار لسەر چارەنڤیسی خوە دان ئەوژی : سەربەخوەیی ودەۆلەتبوون ،ئەڤە لدەمکێ ھەولا نەئەجامکرنا وێ ھاتکرن ژلایێ کۆمەلگەھێ ناڤدەولەتی ووەلاتێن ھەڤسنۆروئانتی کورد، سەرکەفتنا ریفراندۆمێ بۆ (سەرۆک بارزانی) دزڤرت نمرە ئێک، نە ئادەبوونا وی درێژکرنا ماوەیێ سەرۆکاتیێ بۆ ھندێ پرۆسەیا دیمۆکراسیێ سەربگرت ل باشوور وساخلەم بمینت، دۆماھیک پەیاما ڤێدیویا ٢٩-١٠-٢٠١٧ بەلاڤکر بۆ ھەموو لایەکێ دیارکر : کورد دێ بەردەوامیێ ب کاروانێ ئاسایشا خوە بدن ،خوە رادەست ناکن وئامادەنە قۆربانیێ بدن ،ب موخابنیڤە ئاماژە ب خیانەتێ کر ئەوا ھاتی کرن ل ١٦-١٠-٢٠١٧ بۆ ئەگەر ئاسایشا باشوور بەرەف قوناغەکا دی بچت تایبەت ژ دەستدانا ناوچەێن کوردستانی،لسەر دەستێ حکۆمەتا بەغدا ب بیانویا جێبەجێکرنا یاسایێ ب بالێ لەشکەریێ شیعی وحەشدا شەعبی ب چەکێ ئەمریکی وچەکدارێن ئیرانی ب سۆپایێ پاسداران ب رابەراتیا قاسم سولیمانی ،ھەمان دەم نەھاتنا پێشا کۆمەلگەھێ ناڤدەولەتی بۆ ئەڤێ قۆناغێ چ پێشوازی یان پیرۆزباھیێ ب ریفراندۆما سەربەخوەیێ ،ھەلبەت پەیاما وی پربوو ژ داکۆکیکرن ل ماف وبەرژەوەند وپیرۆزێن نەتەوە گرێ دایی مەرجێن نەتەوە ، دووبارە کارکرن بۆ ئاسایشا باشوور ب فەرھەنگا کوردایەتی ،ئەوژی ئەندامەکی وێ ،ئەڤێ کارەک مەزن دڤیت ب ئاستێن ستوونێن ئاسایشا نەتەوەیی ب ھەموو رەھەند وبادەکێن وان،دووبارە کارکرن ونەخشە ودارێژ ولیدەروسەرکردەیێن نووی ، ھەتاکۆ دەولەتبوونێ بھێت ئاڤاکرن یاکۆ شەنگەستا وێ رێفراندۆما ھاتیکرن ب رابراتیا( بارزانی) .
بارزانی پێشمەرگە بۆ پێشمەرگە
بەرامبەر ئەڤێ خزمەتا وی دبێژن: بارزانی سەرکردەیێ ئێکێ یێ مێژوویا نووییا نەتەوەیی کورد دئەڤان (٥٠) سالێن بووری دا، خزمەتەک ب فەرھەنگا پێشمەرگە وپێشمەرگایەتی پێشکەش ب نەتەوە، مرۆڤایەتیێ کریە، ھەرتم کار وکریارێن وێ ژبۆنا پاراستن وداکۆکیکرن ل ئاسایشا وان، لدەمەکێ بەردەوام راستە راستی گەف ومەترسێن ئاسایشی ھات ب ئاستێن نافخوە، دەرڤە، جیھانی، بەلێ کاروانێ خزمەتا خوە ب ریفراندۆمێ بدۆماھیک ئینا یا کۆ بێ گۆمان دەولەتا باشوور دێ لسەر بھیت ئاڤاکرن، سەبارەت ئەو رەخنەێن دھێنکرن ژلایێ دلسوزێن نەتەوە ونشتیمانی ھەتاکۆ رادەیەک(بارزانی) وەک سەرۆک کێم تەرخەم بوویە وەک پێدڤی دەستھەلات و شیانین خوە بکارنەھینان لدەمەکی وەک پێدڤی یاکۆ کۆ دۆپاتی لێکری ،ب پێکھینان و دەربازرکرنا دستورەکێ بۆ باشوور،سەروەریی وجێبجێکرنا یاسایێ ولێپرسینا کەسێن گەندەل ،پێکھینان حکومەتێن ئێکگرتی ودام ودەزگەھان، لەشکەر وھێزین ئاسایش وزانیارێن، ئاستێ خواندنێ ،خزمەتگۆزاریان پێشکێش ب وەلاتیان دھێن کرن، موچە ومافێن وان، ھوشیاری وژناڤبرنا گەف ومەترسین ئاسایشی ب سیاسی ولەشکەری، نوویبوونا سیاسی وکارگیری ب فورمێ گەنجان ولیدەرێن نووی،سەرەرایی ھەولێن وی بەلێ کارێ مەزن وجێبەجێکرن مەزنتر دڤیا ئەڤەژی نەھاتکرن وەک پێدڤی!، وەک دیار ھەر کەسەک پەیوەندیداری نەھات پێش،ئاشکەرابوو ھەردەم خوەدان بەرنامە وستراتیژ ودارێژ بوویە بتر ژ جارەکێ رێفۆرما ھەموولایەنی راگەھاند، بەلێ کارێ پیدڤی نەھاتکرن وحکۆمەت ودام ودەزگەھین دی ل ھەرێمێ ب کەسێن ئێکی بەشداری بەرنامەین وی نەبوون،ھۆسا ب (موخابنی ولێبورین) ئەف کێم تەرخەمی لسەر (بارزانی) ھاتینە ھژمارتن،چ وەک سەرۆک یان سەرۆکێ پارتا ئێکی ل باشوور ،دیسان گرنگە بێژن: بارزانی رولەک باش گێرایە بۆ کارکرنا ئاسایشا کوردان: رۆژھەلات ورۆژئاڤا وباکۆر، دئەڤان سالانێن خزمەتا خوەدا تایبەت سەرۆکایەتی ھەولدایە ب باشترین ب رێکێن ئاشتیانە خزمەتا ئاسایشا کوردان بکت ل ئەڤان ھەرسێ پارچان دگەل سەرۆک ومەزنە بەرپرسین وان وەلاتان، دگەل پشتەڤانی وھاریکاریا دی جۆگرافی وسامانی، نووکەژی بریارا وی وەک پێشمەرگە بەردەوامیێ ب کاروانێ خزمەتا خوە بدت، داکوکیێ ل جێبەجێکرنا گوتنا وی کۆ فەرموویێ: لژێر ئالا کوردستان ھاتیمە ژدایککرن، ئامادەمە ل ژێر ئەوێ ئالایێ گیانێ خوە بدم .
سەرۆک، سپاس بۆ ئەرک وخزمەتا تە ،خیانەت ل تەژی ھاتکرن وەک ل پتریا سەرکردێن نەتەوە ھاتیکرن ! .