باشوورێ کوردستانێ بریارا دایە ل (٢٥ سیپتەمبەر٢٠١٧) رێفراندۆمێ ب ئارمانجا سەربەخوەبوونێ ئەنجام بدت ل سنورێن ھەرێما کوردستانێ، دگەل دەڤەرێن دی ژ ھەرێمێ ئەوێن ھاتین قۆتکرن ژ جۆگرافیا وێ لدەمێ بووری ژلایێ رژێما بەعسا دکتاتۆرا ل عیراقێ،دەڤەرێن بشتی شەرکرنا داعش دەۆلەتا ئسلامی و تیرۆرا جیھانی ب خوین وگیان ھاتینە رزگارکرن ژلایێ پێشمەرگەوگەللێ کوردستانێ ،بێ گۆمان ئەف رێفراندۆمە گاڤەک مەزنە لدەمەکی گۆنجایی بەرەف ئاڤاکرنا دەۆلەتا باشوور،ئاشکەرایە دێ راستەراستی گەف ومەترسێن ئاسایشی بت رەنگی سیاسی ولەشکەری وئابۆری ب ئاستێن دەرڤە ژلایێ حکۆمەتا سەنترالا بەغدا ب شیعە وسونە،کێمتر یان زێدەتر ژلایێ :تۆرکیا، ئیران، دیمەشق، دگەل بلۆکێ شیعی وسونی،ژبلی نەخشە وپلان وبەرژەوەندین وەلاتێن زلھێزێن جیھانی لدەمەکێ باش دبینن دی ھەلویستێن ئەرینی وەربگرن وپشتەڤانیێ بکن،بەرۆڤاژی بەرۆڤاژی، دیارە دەسپێکێن ئەڤان گەف ومەترسیان دەرکەفتینە،ھەر چوار وەلات ب رەنگەک گشتی نەدگەل ئەنجامکرنا رێفراندۆمێ،دیسان مەزنە وەلاتێن جیھانێ ب کێمتر دیاردکن:ئەم د خواستا کوردان دگەھن .
ھەمان دەم یانەچاڤەرێکری ل باشوور رێفراندۆم ژلایێ چەند پارت وبزاڤێن سیاسی وبەشەک ژ گەللی، ناھێت بەژراندن وپێ باش نینە دنووکەدا بھێتکرن ب ئاشکەرایی ھەلویستێ خوە دیاردکن ئەگەرێن وان گرێ دایی ماف وئازادیان،ئەرک وبەرپرسیارێن دەستھەلاتێ وکۆالەتیا خزمەتگۆزاریان رەنگە دھێن گوھداریکرن،بەلێ بەرامبەری پرسەک وەک ئەنجامدانا رێفراندۆمێ ب مەرەما سەربەخوەبوونێ نابت ئەف ھەلویستێ نەرینی ھەبت ،ھەر کورد وکوردستانیەکێ داکوکیێ بکت وھەلویست نەرینی ب ئاشکەرایی یان دژایەتی بھێتکرن،گۆمان دکوردایەتیا واندا دیاردبت !
بەلێ چەند باشوور نێزیک ئاڤاکرنا دەۆلەتێ ببت، گەف ومەترسی بۆ سەر ئاسایشا وێ دی تۆندتر بن ژلایێ نەتەوەیێن دیارکری ب رەنگی دیارکری، ئەڤرۆ باشوور ب پرۆژێ رێفراندۆمێ ، ئاکت وھەلویستێن ئەڤان نەتەوان ب ھەڤالبەندێن وان دچاڤەرێکری ، دڤێت باشوور ھزرا چارەسەرێن نێزیک و دوور کربت ب رەنگ و جۆرێ گەف و مەترسیان ،لڤێرە پرسیار: بۆچی ئەڤان نەتەوان مافێ کوردان پێ باش نینە ؟ لدەمێ ئەوان کار بۆ دابینکرنا ماف ودەۆلەتا خوە دکرن، کورد بووینە رێگر ؟ ھەمان پرسیار وئەگەرێ بەرسڤێ بۆ وەلاتێن زلھێزێن جیھانێ وئۆرگان وناڤەندێن ماف وئاسایشا نەتەوان، کۆ ل پشت پێکھینانا دەۆلەتان بووینە بۆ نەتەوێن دیارکری بەلکۆ لسەر کیستێ دەۆلەتا کوردان و داویێ کورد پاشڤەبرینە، رێفراندۆما ئەڤرۆ گاڤەک ئەف دەۆلەت وئۆرگان وناڤەند بێ ھەلویستیا خوە لدەمێ بووری دژی کوردان راستڤەکن،ب ئەرینی بھێن خزمەتا وان لدەمەکێ شۆرەش کرینە گەھشتینە قۆناغێن دۆماھیک سەرکەفتنا خوە، گرنگە بھیت گوتن ھەموو بارەدوخ دبەرژەوندا باشوور بەرەف ئەنجامدانا رێفراندۆمێ،نابت پارتێن کوردی ئەوێن بریارا ئەنجامدانا وێ داین بەرامبەر چەند بەرژەوەندودەستکەفتێن پارتایەتی دەست ژ ئەڤی پرۆژێ نەتەوەیی بەردن لسەر داخوازا ھەر لایەنەکی نافخوە وعیراقی وھەرێمێ وناڤدەۆلەتی،ب داخۆازا نەئەنجامدان یان پاشخستن یان ھەر سناریویەک دی بکن، ئەو گەلی ئامادەبوویە ژ سالا (١٩٦١) بەرخوەدان کری لژێر ھەموو رەنگان ب ترس و کوشتن وبرس ھەتاکۆ ٢٠١٤ سەرکەفتنا لسەر داعش، ئامادەیە راستەراستی بەربەستێن رێفراندۆمێ بت ! ، ئەگەر وبیانووێن لایەنێن دیارکری ب داخوازێن وان د رەوا نینن،باشوور دچارچوڤ وپشت بەستن ب دەستۆر ویاسایێن ل عیراقی ومافێن خوەچارەنڤیس وئارتیکەلین گرێ دایی ماف وئاسایش نەتەوە ومرۆڤان ، گاڤا رێفراندۆمێ دھاڤێژیت .
بەلێ باشوورێ کوردستانێ ب ئەنجامدانا رێفراندۆمێ ، بەرەف ئاڤاکرنا دەۆلەتی ئەڤە بخوە درەسەندا بەرەف ئاڤاکرنا نەتەوەسازیێ ب رەنگێ پاراستن وگەشەکرنا مەرجێن نەتەوە: زمان،مێژوو،جۆگرافیا، چاندوھۆنەر، بەرژەوەند،ھەمان دەم بکارھینانا ھێز وشیان ودەستھەلاتێ بۆ پێکڤەگرێدانا کۆمەلگەھی وسەقامگیری وئاسایشا سیاسی، ئابۆری،کۆمەلایەتی، لەشکەری ب رەھەندێن وانڤە، پرۆسە و ئەزموونا وێ باشە چاڤ ب شیان وھێزێن ھەنە ب مرۆڤێ و دەراڤێ دگەل گەف ومەترسێن ھەنە ب رەنگێن ستوونێن ئاسایشا نەتەوەیی ،رێفراندۆما باشوور دۆماھیک قۆناغا ئاڤاکرنا دەۆلەتێ، زۆر گرنگە ئەف سەرکەفتنا ل باشوور ھەیە ب رەنگێ : ئاسایشا کۆمەلایەتی ، ئاسایشا پێکھاتان ، ئاسایشا کەسی ، داکۆکی لێ بھێتکرن ب باشترین ، ب رەنگێ ببت ھێز وپشت بۆ وەلات،ئەڤ وەلات ھەست و ڤیانا ھاونەتەوە تێدا بھیت دیتن ،ھەر نەتەوە وئاینەک جۆگرافیا وسامان وئالا وسرۆد وسمبۆل وچارەنڤیسا ڤی وەلاتی ب مۆلکێ ھەڤبەشێ خوە بزانت وشانازیێ پێ بکت، ببن ژێدەروکارکەرێ پاراستنا وی وئامادەیا دانا مەزنترین قۆربانیان بدت، دیسان ئەڤ وەلات بنەمایێ وەلاتەک ئارام وسەقامگیر وسەرفەرازبت ،ب داھێنان وگرتنەبەرا سیستەمێ دیمۆکراسیەت ودەستھەلاتا باش وسەروەریا یاسایێ وگەرەنتیا مافێن مرۆڤی ودابینکرنا دادوەریا کۆمەلایەتی، وەلاتیبوون، کوالەتیا ژیان و خزمەتگۆزاری،ئازادیا میدیا،فرە سیاسیەت و ئۆپزسیون،بەرنامە داریژی و ستراتیژیت و میکانزمێن پێدڤی بۆ پاراستنا ستوونێن ئاسایشا دەۆلەتێ .