تێرۆرێ ب ھەمی ڕەنگێن خۆ ڤە و نەخاسمە یا کۆ سنوورێ خۆ ئینایە دەڤەرا کوردستانێ، ب تێگەھێن شاش خۆ یا خاپاندی و دڤێتن تشتەکی بسەلمینیتن کە ئەو بخۆ ژی بناسێن وێ بدروستاھی نزانیتن، بەلێ پا ڕژدییا وێ لسەر باوەرێن خۆ یێن شاش، تشتەکی و ڕاستیەکێ دگەھینیتن و ئەو ژی تام و چێژوەرگرتنەکە ئەو ب مکۆرییا خۆ لسەر وێ دیاردا نەمرۆڤایانە و ھەمی ساخلەت و بھایێن وێ یێن کرێت و دژی ئایینی، و ژ ڤێ نەزانیێ چێژەکێ وەردگریتن و ئەو ژی ڕەنگەکێ تام وەرگرتنێ یە ژ خۆئێشاندنێ و ژانێن ژ وێ ڕەفتارێ دگەھیتە جەستە و کەساتیا تیرۆریستی، یاکۆ ساختە و دەستکرد ( وەھمییە)، نەک ڕاستەقینە وەک ئەو تاما ل خوارێ دھێتە بەحسکرن.
ئەڤ تام و چێژە لبەر چاڤێن دەروونناسیێ نە تشتەک ڤەشارتییە. سایکۆلۆژیایا ژ مێژە و نەخاسمە د بیاڤێ سێکسۆلۆژیێ دا ئەڤی تێگەھێ تاما خۆئێشاندنێ دنیاسیتن و زانایێن بسپۆر وێ د تێگەھەکێ زانستی بناڤێ تام وەرگرتن ژ ژانێ یان ئەلگۆفیلیا (algophilia)، ددەنە نیاسین و مەبەست ژێ ئانکۆ دەمێ کەسەک تام و چێژ ( لەززەتێ ) ژ ئێشاندن و ئێش و ژانا خۆ وەردگریتن. دیارە ئەڤ ھەستەوەرە دێ ھنگی بۆ خواندەڤانی بسانەھیتر بیتن ھەکەر ئەم نموونەیەکا زیندی بۆ وان کەسێن ئەزموونا جۆتبوونێ و ھەڤژینیێ ھەی پترتر تێدگەھن، بینین. دیارە پرۆسێسا سێکسی، وەک پشکەک ژ یاسایێن سروشتی و ژیانێ و ب ئارمانجا بەردەوامییا بوونا مرۆڤی و ( گیانەوەران ) پشکەک جۆدانەکرییە ژ بوونا وان، لێ ژپێخەمەت ب ڕەوالەت و دووبارە و ڕۆتینیکرن و بێتامکرنا وێ یەزدانێ مەزن ھندەک بھاراتێن کرینە دناڤدا دا مرۆڤ درەنگتر ژێ تێر و بێزار ببیتن و ئێک ژ وان ژی تام و چێژوەرگرتنا ھەر دوو ڕەگەزانە ژ خۆئێشاندنێ د پرۆسێسا سێکسی دا. دیارە مەبەست ئەوە دبینین کە ژن و زەلام د پرۆسێسا جۆتببونێ دا دگەھنە ھندەک قۆناغێن بزاڤی کە ئاستێ خۆ ئێشاندنێ وەک پشکەک ژ کریارا سێکسی بلندتر دبیتن و چەند ئەڤ ئاستە بلندتر ببیتن تامەک پتر یا د وێ پرۆسێسێ دا ھەی. دیارە ھەکەر ھندەک کەس و لایەن، گەلەک جاران وێ پرۆسێسا سروشتی ب تشتەک لاوەکی و بێ ڕامان یان ژی گیانەوەری ( شەھوانی و حەیوانی ) ددەنە نیاسین، پشکەکە ژ نەزانین و تێنەگەھشتن ژ ئارمانج و ( حکمەتا ) ئافراندنا مرۆڤاتیێ، چونکی ھەکەر وەسا بایە دیارە یەزادنێ مەزن دا گۆڕاوەک ( بەدیل) دیتر ل شوینا وێ دەینیتن. ژ لایەک دیترڤە بەلاڤکرنا کەلتوور و مێنتالیتەیا ھەست ب گۆنەھباریێ یە دناڤ مرۆڤایەتیدا کە بارەکێ گرانێ سایکۆلۆژی لسەر مرۆڤان دروست دکەتن و وی نەچار دکەتن ھەر دەم وەسا ھزر بکەتن یێ گۆنەھبارە و تشت و کارەک خراب یێ کری و ل جیھانا دیتر ھێتە سزا دان و چیتە دۆزەخێ. ھەر ژن و زەلامەک د کریارا سێکسی دا مەزنترین بزاڤان دکەتن ھەم چێژەکێ بگەھینیتە خۆ و ھەم ژی ھەتا بشێتن ھند یان گەلەک تامێ ژی بگەھینینتە یێ/یا بەرامبەر. ھەر ژنەکا ئاسایی و دەرووندروست بۆ ڤێ چێژێ حەز ژ زەلامەکێ بھێزتر دا ل دەمێ حنچکا پترترین ژانێ بگەھینیتە وێ چونکی تاما وێ ھند زێدەتر دبیتن دەمێ بھێزتر و ب ژانتر بن. و ب ھەمان ڕەنگ ژی زەلام د ئافرەتێ دا ھند وی تشتی وەسا دبینیتن دەمێ کە ڕەفتار و کریار و دەنگ و سەروبەرێ ئافرەتێ و پەریشانییا وێ یا سێکسی و د دەمێ وێ پرۆسێسێ دا وی بئێشنیتن و ھند ژی ب زێدەبوونا وێ ژانێ زەلام تام و چێژەکا مەزنتر وەردگریتن و بدەستخۆڤە دئینیتن. مەزنترین بەلگە بۆ ڤێ گۆتنێ ژی ئەو دەنگێن تایبەتێن وانن کە لدەمێ وێ پرۆسێسێ ژ خۆ دەردئێخن و بۆ ھەر دوو لایەنان مەزنترین ژێدەرێن تام وەرگرتنێ نە. ئەو تاما ئەو دەنگ زەلامی وەسا تێدگەھینن وی پترترین ھێزا سێکسی یا دگەل ژنێ بکار ئیناندی و چێژ دایە وێ و بۆ ژنێ ژی ئەو دەنگ ژ زەلامی وێ چەندێ دگەھینیتن ژنێ ب جەستێ پترترین ئێش و چێژ گەھاندیە زەلامی. لەوما د ھزرا ژن و زەلامەکێ کۆ دڤێتن بەرامبەرێ خۆ ھەلبژێریتن ئێکەم و دۆماھیک پیڤەرێ وێ زالمترین ژن یان زەلامە، یێ/یا کۆ بشێتن پترترین ھەستا خۆئێشاندنێ بگەھینیتە وان. یا گرێدای ب زەلامی ڤە د ھزرا ژنێ ڕۆھنترە و جەستە و ھێز و زەڤلەک پشکەکا سروشتییا پێڤەرێ ژنێ یە بۆ زەلامی و شونیکا تشت و ساخلەتێن دیتر دھێن، و بۆ ژنێ ژی، وەک بابۆکالێن مە دبێژن:"حیزێ مێرێ خۆ بە و دزێ مالباتا خۆ"، و پشکا ئێکەم ژ ڤێ گۆتنێ گرێدایە ب بابەتێ چێژا خۆئێشاندنی، کە نیشانددەتن ئەڤ چەندە لنک ژنێ و بۆ زەلامی خۆ د وێ چەندێ دا دبینیتن کە ژن چەند دشێتن ژ لایەنێ سێکسیڤە چێژێ بگەھینیتە زەلامێ خۆ. بدیتنا سایکۆلۆژیایێ ئەو دەنگێن ژن و زەلام د پرۆسێسا سێکسی ژ خۆ دەردئێخن و جۆرەکن ژ ژان و ئێشانێ و خۆئێشاندنی، ژ بلی کۆ پشکەکا جۆدانەبوویە ژ وێ پرۆسێسا سروشتی، ھند ژی خۆشترین مۆسیقا جیھانی و ھەڤپشکە دناڤبەرا مرۆڤانە، و جوانترین سەمفۆنیایا سروشتێ یە. ئەڤە ب لایەنێ کێمیڤە بۆ ژن و زەلامەکێ کۆ بڕێکەکا دروست و یاسایی و ( شەرعی ) پەیوەندییەکا سێکسی ئەنجام ددەن، نەک ئەوێن تنێ ل تامەکا کاتی و نەیا ڕۆحی-سروشتی دگەڕھن. ئەڤە ب مەرجەکی ڤیان و ھەستا بەرپرسیارەتیێ بەرامبەر یا/یێ بەرامبەر و بھا و پیرۆزیێن وی یێن ب ڕامان و ھەژی و گۆنجای دگەل وی کاودانی لنک ھەر دوو ئالیێن پرۆسێسا جۆتبوونێ و سێکسی دا ھەبیتن و پەیوەندییەکا ھەوانتەیی و کۆلانکی و دەمەکی و ھەلپەرەستانە نەبیتن. ھنگی ئەوێ چیّژێ ڕامانەکا ڕاستەقینە نینە. ژ لایەک دیترڤە ژی و جھێ داخێیە و دبیتن بابۆکالێن مە ژبەر قەرەبالغی و مەزنبوونا مالباتا کوردەوارییا بەرێ تاڕادەیەکێ ژ ڤێ تامێ و چێژا وی دەنگی و سەمفۆنیایا سێکسی بێبەھر بووینە.
دیارە تێرۆرێ ژی دڤێتن د ھندەک ڕەفتاران لدویڤ یاسایێن سروشتێ بچیتن و خۆ ڤێ خۆئێشاندنا تێر چێژ و تام ب مفا بئێخیتن لێ وەک گەلەک ژ ڕەفتارێن خۆ یێن خەلەت د وێ ژی دا شکەستنێ دئینیتن و نەک نەشێتن وەک پرۆسێسا سێکسییا سروشتی، چێژێ بگەھینیتە خۆ و بەرامبەری، بەلکۆ ژی ھەتاکۆ د ب تام ئێخستناندنا خۆئێشاندنێ ژی ھندی ھەمی تشتێ خۆ شاشە و سەرکەفتی نەبوویە. وان نەک تنێ وەکی ژنەکێ یان زەلامەکی ب خۆئێشاندنێ تام نەدایە خۆ و یێ/یا بەرامبەرێ خۆ، بەلکۆ ب مێنتالیتە ( ئەقل ) و ھزر کرن و ڕەفتار و کریار و گۆتار و بڕیارێن خۆ یێن بێ ڕامان و ژ ژێدەرێن شاش و دویر ژ بنەمایێن مرۆڤدۆستانە و سروشتی و ئاسایی، بەرامبەر و ئەڤ جیھانە گەلەک ئێشاندن و تام و چێژوەرگرتن ژ ژیانێ ژی لبەر وان بەرزە کر. تیرۆرێ تنێ مرۆڤاتییا ئێشاندی.
*بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و پەروەردەیی/فاکۆلتییا پەروەردە/ زانینگەھا زاخۆ