هەموو شارەزایانی ناوخۆ و بیانی لەسەر ئەوە كۆكن كە عێراق رۆژ لە دوای رۆژ بەرەو داخزان دەچێت، چونكە پێشڕەوییەكانی سوپای عێراق و دەركردنی داعش لە زۆربەی ناوچەكان ئەمە لەو راستیەمان دوورناخاتەوە كە تا دێت ئەو وڵاتە رووەو توندڕەویی و تائیفی شیعەگەری دەڕوات. ئەم بۆچوونە بە روونی لە حەشدی شەعبی و گروپە چەكدارەكانی تری شیعەدا بە ئاشكرا دیارە، بەتایبەتی گەر بێتو حەشدی شەعبی لە ئۆپەراسیۆنی موسڵدا سەركەوتوو بن كە من پێم وایە سەركەوتوو دەبن، چونكە ئەمە بە ویستی ئەمەریكایە هیچ نەبێت لە حاڵی حازردا. شیعەگەری و حەشدی شەعبی بەم سەركەوتنە جۆرێك لە متمانە بە نەفسی خۆیان بۆ پەیدا بووە، شیعەكان ئێستاكە بەهەمان شێوەی ئێمە كە سەیری پێشمەرگە دەكەین دەڕواننە گروپە چەكدارەكانیان بگرە زیاتریش، چونكە بە فەتوای سیستانی دامەزراوەو دەستی ئێرانیشی لە پشتەو بە گڕوتینی تائیفییەوە شەڕ دەكات هەربۆیە شتێكی ئاساییە لە ناو شیعەكاندا كەس باسی سوپای عێراق ناكات لە شارەكانی خوارووی عێراق و بگرە لە بەغداو بەشێك لە شارەكانی سەرو عێراقیش بەشێوەیەك بڵاوبوونەتەوە كە ئاڵاو دروشمەكانیان بۆنی تائیفی و توندڕەویی لێدێت، كاتێكیش باس لە حەشدی شەعبی دەكەین باسی سوپایەكی پرۆفیشناڵ و مولتەزم ناكەین بەڵكو حەشدی شەعبی گروپێكی میلیشیاتی عەقائیدی مەزهەبی باس دەكەین، ئەمەش بەرامبەر سوپای عێراق زۆر جیاوازی هەیە، چونكە هەرچی حەشدی شەعبی یا حەشدی شیعە هەیە شیعەگەرییان كردووە بە ئایدیۆلۆژی بۆیە چەندین نەتەوەو تائیفەی دیكە هەیە لەناو ئەم حەشدە توندڕەوە كۆبووەتەوە كە چاوەڕێی ئەوە دەكەن بەتێكشكاندنی داعش وەكو پاڵەوانێكی مەزهەبی رزگاریخواز بۆ هەموو عێراقییەكان سەیر بكرێت و زیاتر هانبدرێت بۆ ئەوەی ویستی فراوانخوازی و لەناوبردنی نەیارەكانی كار بكات. لەم تێڕوانینەوە بێگومانم لەوەی دوای موسڵ شیعە دەسەڵاتیان سنووردار نەكرێت پەلاماری كوردستانیش دەدەن نەك تەنیا بۆ ویستی تەماعكارانەیان لە كەركوك و دیالەو دەشتی نەینەواو ئەو ناوچانەی كورد لە دوای ئۆپەراسیۆنی داعش ئازادیكردووەو بەبەشێك لە خاكی نیشتمانی كوردستان دادەنرێت، بەڵكو بۆ ناو هەولێرو سلێمانیش، سروشتی شیعە چ وەكو مەزهەب یاخود وەكو سیاسەت هیچ پابەندبوونێكیان نییە بە گرێبەست و رێكەوتن و بەڵێن و پەیمان بەپێچەوانەی سوننەوە كە تارادەیەك ئەوان پابەندیان بەرێكەوتن و پەیمانەكان هەیە. ئەوەی ئەم بۆچوونە بەهێز دەكات ستراتیژییەتی ئێرانە بۆ ئەم ناوچانە كە لە كەس شاراوە نییە ویستی تەماعكارانەی لە سەرانسەری خاكی عێراق و كوردستانیشدا هەیە بەتایبەتی خاكی كوردستان كە بە پردی بەستنەوە تێپەڕبوونی میلیشیاتەكانی دادەنرێت لەنێوان وڵاتەكەی و سوریا ئەمەش ستراتیژییەتی 50 ساڵانەی ئێرانە لە تەواوی عێراق و ناوچەكە كە ویستی هەیمەنەو كۆنتڕۆڵكردن و جیۆپۆلۆتیكی لە خاكی كوردستان و عێراق هەیە، هەروەكو چۆن ئێستا داگیركردنی ناراستەوخۆی لەزۆر وڵات و ناوچەدا هەیە هەرواش نابێت هەرگیز سیاسەتمەدارو رۆشنبیرو كەسایەتیەكانی كوردستان بەتایبەتی شاری سلێمانی لەو باوەڕەدا بن كە شیعە لەدوای موسڵ و تێكشكاندنی داعش لەعێراق دابنیشن و ویستی فراوانخوازی دیكەیان نەبێت ئەوەتا ئێستا بەئاشكرا دەڵێن لە دوای موسڵ دەچین بۆ سوریا لە واقیعیشدا لەوێ بوونیان هەیە باشە ئەی لە دوای سوریا روو لە كوێ دەكەن، لەبەرامبەریشدا سوننە هەروا دەستەوەستان دانانیشێت بەڵكو شەڕەكە خەستتر دەبێتەوە بەتایبەتی دوای كوشتن و وێرانكردنی ماڵ و كۆچپێكردنی عەرە لەسەر زێدی خۆیان و هەیمەنەتی شیعە لە تەواوی خاكی سوننە بەهێز بكەن و مۆركێكی شیعەیی پێوە دیار بێت، مێژووی شەڕی نێوان شیعەو سوننە پێمان دەڵێت بێ كۆتاییە، بەڵام بەپێی قۆناغەكان و رووداوەكان لە هەڵكشان و داكشاندایە، ئەمجار كوردیش لەو پرشگە ئاگرە بێ بەش نابێت بەتایبەتی دوای هەڕەشەكانی ئێران كە گروپە شیعەكان بەرامبەر گەلی كورد توندتر دەكات و ئاماژەیەكە بۆ زیاتر ئاڵۆزكردن و بارگرژی لەگەڵ كورددا لەمەشدا سوود لە دووبەرەكی دەبینن و ئەوەتا لە ناوچەكانی سلێمانی جۆرێك لە زەمینە بۆ شیعەگەریی دروست كراوە بەخێرهاتنیان دەكرێت و نەرمیان لەگەڵ دەنوێنن و زۆربەی جاریش بەپێی ویست و خواستی ئەوان لێدوانەكان دەدرێت، هەربۆیە بمانەوێت و نەمانەوێت هەیمەنەتی ئێران لەناوچەی سلێمانی زۆرە هەربۆیە ئاسانتر لەم ناوچانە دەتوانرێت گەرای خۆیان دابنێن و كاری خۆیان بكەن. هێماكانی دەركەوتنی شەڕی بە وەكالەتیش لە تەواوی ناوچەكەو رۆژهەڵاتی ناوەراست و عێراق و بگرە كوردستانیش زەنگێكی مەترسیدارە بۆ ئێمەی كوردیش جێگای داخیشە ئێستا بۆشاییەك لەم ناوچانەی كوردستان دروست بووەو وەكو سوننەتی ژیانیش باشترین هەلە بۆ ویستی فراوانخوازی میلیشیاتی مەزهەبی كە بە بەردەوام لە جووڵەو گەشەدایە، چونكە راوەستان لەناو میلیشیاتی مەزهەبی واتا خۆخواردنەوەو توانەوەو پێكدادانی هەموو باڵ و لایەنەكانی، ئەم میلیشیاتە شیعيانە فەلسەفەیان نییە تەنیا خۆ سەرقاڵبوون بەشەڕو وێرانی و تۆڵەسەندنەوە كە وای لێدەكات خۆی نەخواتەوەو ببێتە پاڵەوان و قەبە دەركەوێت، ئەگەر سەیری شێوازو درووستكردنی حەشدی شەعبی بكەین لە هاوشێوەی پاسدارانی ئێران وایە میلیشیاتێكی عەقائدی ئالتەش كە لە ئێراندا هەیەو لە عێراقدا سوپا رۆڵێكی لاواز و لاوەكی هەیە ئالتەش تەنیا ناوێكی لۆژیكی ماوەتەوە ئەوەی هەیە سوپای پاسدارانە.
ئەو پرسیارەی پێویستە وەڵام بدرێتەوە و گرنگە بۆ دڵسۆزانی نەتەوەكەمان ئەوەیە چۆن بتوانین رووبەڕووی ئەگەرە بەهێزەكانی گڕوتینی عەقائیدی و مەزهەبی گروپە چەكدارەكان ببینەوە كە وڵاتێكی گەورەی ناوچەكە پاڵپشتی لێدەكات، چونكە ئێستاكە مەترسی ئەم میلیشیات و گروپانە بۆ سەر گەلی كوردستان لە گڕوتینی داعش كەمتر نییە. پێش هەموو شتێك دەبێت سیاسەتمەدارانی كورد گەمەكەرێكی باش بن بەتایبەتی لە پاڵپشتی و هاوكاریكردنی هێزەكانی ناتۆ لەسەروویانەوە ئەمەریكاو بەریتانیاو توركیاو سعودیە، چونكە عەبادی بێ دەسەڵاتە لەژێر فشاری ئێران و میلیشیاتەكان و شەقامی شیعە، بگرە مەجبوورە ملكەچ بێت بۆ ویست و داخوازییەكانی ئەوان، كە تا داگیركردنی تەواوی خاكی كوردستان راناوەستێت، ئەوان بڕوایان بە فیدڕاڵیەت و هەرێمی كوردستان نییە، پێكەوەژیان و مانەوە لەسەر ئەم خاكە دەبێت لەژێر هەژموون و كۆنتڕۆڵی ئێران و میلیشیاتە شیعەكاندا بێت بەهاوشێوەی كوردستانی رۆژهەڵات، لە زۆربەی لێدوانەكانیشیاندا هەر دەڵێن (شمال- ناڵێن ئیقلیم كوردستان)، راستە لەناو ماڵی شیعەش لەتبوون هەیە لەنێوان (عەبادی - مالیكی، سەدر-مالیكی، سەدر- حەكیم)، بەڵام لە دژایەتیكردنی كوردستاندا كۆكن و لەت لەت نین، نەك ئەمە لە دژی ئەمەریكا بەڵكو ئێران ناهێڵێت ئەم ناكۆكیانە لەسەر حسابی ویستی تەماعكارانەو راگرتنی دژایەتیكردنی كوردستان بێت، ئەوان بەپێی مەزهەبی خۆیان تابعی مەرجەعن واتا مەرجەع چی بڵێت هەروا دەكەن لەوانەیە سیاسییەكان بۆچوونیان جیاواز بێت، بەڵام خەڵكی بەگشتی بەدوای مەرجەع دەكەوێت كە لە عێراقدا سیستانی یە رەنگە لەمەرجەعیشدا لەگەڵ ئێران ناكۆكی هەبێت بەڵام وەكو ستراتیژییەت نا. بڕوا بكەن دژایەتیكردنی كوردستان لەلایەن شیعەوە تەنیا لەسەر ئاستی مەزهەب و سیاسییەكان نییە بەڵكو ویست و خواستی شەقامی شیعەو هەموو عەرەبیشە ئەمە مێژوویەكی دوورو درێژی هەیەو ئێستاكەش مەسەلەی یەكپارچەیی عێراق و ئێرەیی بەهەرێمی كوردستانی چووەتە سەر، ئەوان هەرگیز رۆژێك لە رۆژان لەو باوەڕەدا نەبوون كورد بگاتە ئەم رۆژە كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و جیهانی پێشكەوتوو پارێزگاری لێبكات لەسەردەمی سەدام و بە درێژایی حوكمڕانی عێراق كورد وەكو خەڵكێكی شاخاویی و دواكەوتوو سەیر كراوە بڕوایان نەبوو رۆژێك دێت هاوبەش و توانای خۆبەڕێوەبردنی هەیە.
بەشێوەیەكی گشتی هەموو كوردستان بەگشتی دژی ئەوەن جارێكی تر یەك بست لەو خاكەی كوردستان كە ئازادكراوە جارێكی تر بگەڕێتەوە ژێر هەژموون و دەسەڵاتی حكومەتی مەركەزی، هەر سەركردەو سەركردایەتی و پارتێك تەنیا بیر لەوە بكاتەوە بچێتەوە ژێر باوەشی حكومەتی مەركەزی و بستێك لەخاكی كوردستان تەسلیمی عەرەبی سوننە یا شیعە بكاتەوە بەر نەفرەتی مێژوو دەكەوێت، هەروەكو چۆن لە فەلەستین سەركردایەتی ئەو وڵاتە حەز دەكات قودس بدات بە ئیسرائیل و ئاوارە دەركراوەكان نەگەڕێنەوە، بەڵام ناوێرن ئەمە بكەن لە ترسی بە نەعلەتكردنی میللەت، بەپێچەوانەوە ئازایەتی و پاڵەوانێتی بۆ ئەو كەس و سەركردەو پارتەیە كە ناهێڵێت جارێكی تر خاكی كوردستان داگیربكرێت پارێزەری خاكی كوردستان باڵەوانی ناو مێژووە و هەموو سیاسیەتانیش هەوڵی ئەوە دەدەن زۆرجار لە ترسی خەڵك نایانەوێت بە ئاشكرا تەسلیمی بەغدا بن، لەلایەكی ترەوە پێم وانییە سەركردایەتی پێشمەرگە و هەموو پێشمەرگەیەكیش قبوڵی بكات هەروا ئاسان بچێتەوە ژێر هەژموون و دەسەڵاتی عێراق و لەو شوێنانە بكشێتەوە كە بەخوێنی شەهیدا ئازاد كراوە، ئەمڕۆ سەركردایەتی سیاسی دەبێت حساب بۆ سەركردایەتی پێشمەرگە بكات كە سیاسەتمەدارەكان ناتوانن كۆمەڵێك سازشی سیاسی و پەرلەمانتارەكان قبووڵ بكەن ئینجا ئەو سەركردایەتییە یا پێشمەرگەیە یەكێتی بێت یا پارتی یا هەر حزبێكی تر لە بەها نەتەوەیی و دەستكەوتەكان سازش ناكات ئەوان هاوڕێكانیان گیانیان فیدا كردووە ئیتر چۆن سازش دەكەن، ئەگەر حزبەكانیان سازش بكات رەنگە لەسەر دەستی سەركردە سەربازییەكان دووچاری كودەتا بن، جارێكی تر شەڕی ناوخۆ لەسەر دەستی پێشمەرگە دروست نابێت كە دەرئەنجامەكەی تێكشكاندنی پێشمەرگەو میللەتی كورد بوو، هەربۆیە ئەوان ئێستا خاوەنی دەستكەوتی گەورەو مەزنن بوونەتە پاڵەوانی نەك تەنیا شەڕی دژی داعش بەڵكو ناوێك لە ریزی سوپا پێشكەوتووەكانی ناتۆن هەربۆیە سیاسییەكان ناچارن سەرەڕای ناكۆكی و لێكتر دووری نێوانیان لەداهاتوودا بەتایبەتی دوای شەڕی موسڵ دانوستان و گفتوگۆكانیان دەست پێبكەنەوەو بگەنە یەكتر، بەڵام ناتوانن سیاسەتمەدارەكان لەدژی یەكتر خۆیان و پێشمەرگە تەسلیمی دوژمنە تەقلیدیەكان بكەن یا بكەونە ژێر هەژموونی حزب و گروپی چەكداری تائیفییەوە.