ئەم ڤان ڕۆژان و ڤێ ھەیڤێ ب کارەساتەک نەخۆش و دیرۆکی دا دەرباز دبین، کە چەند بوویەرەکا دیرۆکییە وەسا ژی ژ لایەنێ جڤاکی و سایکۆلۆژیڤە ب گرنگ دھێتە ھژمارتن.
ھەمی تێگەھێن دەروونناسی د خالەکێ دا ھەڤدۆ دگرن و ئەو ژی خۆدێ مرۆڤە. چونکی مرۆڤ تەوەرێ سەرەکیێ ھەمی زانستێن مرۆڤییە. د سایکۆلۆژیێ دا تێگەھێن وەکی گرێ (complex) یێن دەروونی و ململانێ(conflict) نەدڤەشارتینە، بەلکۆ ژ ئالیێ زانایێن جۆداجۆدا یێن ھاتینە گەنگەشەکرن و بەلکۆ ھندەکێن وەکی لایەنگرێن قوتابخانا شرۆڤەکاری و ژ وان ژی یۆنگ بۆ ڕابردوویەکا دیرۆکی دزڤڕیتن. بگۆتنەک دیتر بۆ زانین و کفشکرنا ڕە و ڕیشالێن ھەر ململانێیەکێ و گرێ یەکا دەروونی تنێ زانینا ھندەک تشتێن نۆکە کێمە و تێرا ڤێ چەندێ ناکەتن، بەلکۆ ڕابردوویێن نێزیک و چەند سالی، وەکی فرۆید و ھندەکێن وەکی وی باوەری پێھەی، و بەلکۆ ژی ڕابردوویەکا دویر و چەندین سەد بەلکۆ ژی ھزار سالی ژی دەرگەھەکن بۆ تێگەھشتن ژ ئەگەرێن وان گرێ و ململانێیان.
دیرۆک گەواھییەک مەزنە کە مالباتا ئیمام عەلی (س) تەژی کەسێن دادپەروەرن کە گەلەک ژ وان پشتی ململانێ دگەل تیرۆرا سەردەمێ خۆ بوونە قۆربانیێن وێ دیاردێ، و حۆسێن (س) ( ٤-٦١ ک.) ئێکە ژ وان، کە بدەستێ ھندەک تیرۆریستان ھاتیە شەھیدکرن و وەک ئێک ژ تاوانێن نەخۆشێن تیرۆریستێ ل ھەمی جیھانێ دھێتەھژمارتن. ھەرچەندە ڤێ کارەساتێ ڕابردوویەکا کەڤن و چەند ھزار سالی ھەبی، بەلێ د بنەڕەتدا ململانێیا دەستھەلاتێ بی. ئەو دەستھەلاتا وی دڤیا، وەکی باب و باپیرێ خۆ ژپێخەمەت بەلاڤکرنا دادپەروەریێ و یەکسانیێ بکاربینیتن، و ئەوا تاخمێ دیتر دڤیا وێ بۆ کۆێلەکرنا خەلکێ و مەزنکرنا کۆچک و تەلار و زێدەکرنا سامانێ خۆ بکار بینیتن و تێدا بھایێن کرێتێن ئەرەبێن بیابانی، کو پشتی ھاتنا ئیسلامێ و لسەر دەستێ پێغەمبەرێ وێ (س) چ نرخ و بھایەک نەمابی، جارەک دیتر ساخ بکەن. ئەڤ ململانێیە تشتەک نوی نەبی بەلکۆ گەلەک کەڤن بی و د ماوێ چەند سەد سالێن بۆری ل وی تاخمی ببیە گرێ یێن دەروونی و تاوانێن مەزنێن وان بدرێژاھییا دیرۆکێ بەردەوام بین تانۆکە ژی ھندەک تاخمێن تیرۆریستی یێن وەکی ئەلقاعیدە و جۆندۆلئیسلام و ئەنسارۆلئیسلام و داعشۆک و ... ھتد،ژی ھەر بەردەوامییا وان گرێ یێن دەروونی نە و ھێشتان نەڤەمریاینە و بێگۆمان ژی دێ ڤەکێشن.
دیرۆک ڤەدگێڕیتن پشتی ئیبراھیمی و کۆڕیِ وی ئیسماعیلی (س) لسالێن نێزیکی ( ١٩٨٢ پ. ز.) خانیێ کەعبێ دروستکری و ئاڤەدانی ھاتیە دەڤەرێن ئەرەبی، سەخبێری و کاروبارێن گرێدای ب وی خانی بیە ئێک ژ کار و پیشەیێن گرنگ و جھێ شانازیێ بۆ خەلکێ دەڤەرێ. بێگۆمان ڤی ئاڤاھی ژبلی لایەنێ جڤاکی، گرنگییەکا تایبەت پەیدا کر و نەخاسمە وەک ژێدەرەکێ ئابووری و ھاتنا ھژمارەکا خەلکێ بۆ پەرستین و بازرگانیکرنێ. سەخبێرییا کەعبێ ب چەند دەستان ھاتیە گھۆڕین و ھەتا لدۆماھیکێ دگەھیتە ( قۆسەی کۆڕێ کلابی). پشتی دناڤبەرا نەڤیێن وی و لسەر ڤی کاری ململانێ و ھەڤڕکی دروست دبیتن و ھۆزێن دیتر دبنە دادڤان و بڕیار دھێتەدان ئەو ئەرک بھێنە دابەشکرن لسەر ھاشم و ئۆمەیەی. مێرخاسی و جامێری و دادپەروەرییا ھاشمی پشتی ماوەیەکی کەربەک مەزن لنک ئۆمەیەی پەیدا کر و ناڤبەرا وان ھندا دیتر نەخۆش دبیتن. د ھەڤڕکییا وان دا ژبەر کۆ ئۆمەیە د مەرجەکێ ھەڤڕکیێ دا ددۆڕینیتن نەچار دبیتن بۆ چەند سالان ژ مەدینێ و مەککەھێ بھێتە دویر ئێخستن. ئەڤە ئەو ڕۆژە کە گرێ یێن دەروونی یێن وی گەھشتنە گۆپیتکا خۆ و کارەساتێن نەخۆش بدویڤ خۆ دا ئینان. مالباتا ھاشمی لسەر خزمەتێن خۆ بەردەوام بین و پشتی ڕوویدانا ( ئەێحابێ فیلی) و شکەستنا سوپایێ ( ئەبرەھەی) ڕۆڵێ وان ھندا دیتر بەرچاڤ دبیتن. بێگۆمان ژی ئەڤ سەرکەفتن و دەستکەفتە و نەخاسمە ھاتنا ئایینێ ئیسلاما پیرۆز لسەر دەستێ کەسەکێ ژ مالباتا ھاشمی کارتێکرن لسەر لایەنێ دەروونیێ مالباتا ئۆمەیەی دکەتن و ھێدی ھێدی ئەو ململانێ و ھەڤڕکیێن خێزانی و جڤاکی و تایبەت دبنە گرێ یێن دەروونی یێن دژوار و کۆژەک و پشتی ھندێ بڕێکا پەروەردەیا خێزانی بۆ نڤشێن ئێک لدویڤ ئێک دھێتە ڤەگۆھاستن، و ل سەردەمێ چھار خەلیفەیان و نەخاسم یێ سێیەم دگەھیتە گۆپیتکەکا دیتر و لدۆماھیکێ ئەوی دکەتە قۆربانیێ خۆ ، و پاشی عەلی و کۆڕ و نەڤی و نەڤیچڕکێن وی ئێک لدویڤ ئێکی و لسەر دەستی َخەلیفە و والیێن جۆداجۆدایێن ئەمەوی و عەباسییان، وەکی چەوا زڤڕینک مرۆڤی دادعۆیریتن، داعویران و کۆشتن. ھاتنا ئیسلامێ لسەر دەستێ کەسەکی ھاشمی، کە ئەو ژی ژ پسمامێن ھاشمییان بوون، ب ئێک ژ کۆژەکترین گۆرزان دھێتە ھژمارتن کە ب بەژن و بالایێ بەنی ئۆمەیەیان دکەڤیتن و نەخاسمە ژی گرتنا مەککەھێ لسالا( ٨ ک. ) ئێکجار پۆرتا وان شکاند. وان ب نەچاری ئەو ئیسلاما ھەتا ھنگی ڕەت دکر، پەژراند و نەژدل ھاتنە دناڤدا. وان ھەمی کۆل و کۆڤان و قەھر و گرێ یێن خۆ یێن دەروونی دگەل خۆ ئیناندنە دناڤ ڤی ئایینێ نوی و پیرۆز دا و تێکەلی وێ کرن، و لدۆماھیکێ گەلەک ژ وان بھایێن کرێت و نەشرینێن بەرێ دناڤ وان دا ھەین و ئیسلامێ و محەمەدی(س) ب تووندی دژاتیا وان دکرن جارەک دیتر زڤڕاندن و سەر ژ نوی ساخ و بەلاڤکرن و ھەتاکۆ ژ کەربێن مالباتا ھاشمی شانازی پێڤە دکرن و بۆ بەلاڤکرنا وان ھەمی شێواز و جۆرێن پاداشتکرن و سزادانێ بکار ئیناندن.
کارەساتا عاشوورایێ وشەھیدبوونا حۆسێنێ کۆڕێ عەلیوەکی ئێک ژ کەسێن ئویجاخا ھاشم کۆڕێ عەبدمەنافی تنێ ئێک بوویە ژ ھەمی وان قۆربانیان، ئەوێن دیرۆکێ ھەمیشە بخۆڤە دیتین و بەرھەمێ کۆمەکا گرێ و ململانێیەکا کەڤن و دیرۆکی بووینە. تاخمەک ب جیھانەکا گرێ و نەساخی و ئازارێن دەروونی بزاڤێ دکەتن لسەر ملێن خەلکێ بەردەوامیێ ب ژیانا خۆ بدەن و کەسانەک دیتر بۆ پاراستنا ژیانا خەلکێ و بەلاڤکرنا دادپەروەریێ و بھایێن مرۆڤایانە قۆربانیێ ب ژیانا خۆ بدەن و ببنە ئەو نموونە ئەوێن دەروونناسێن مەزنێن وەکی ڤیکتۆر فرانکلی(٩٠٥-١٩٩٧) باوەرا وی ئەوە ڕامانا ژیانا خۆ د ژیانا خەلکا دیتر دا دبینن. سلاڤ ل حۆسێن (س) و ھەمی شەھید و قۆربانیێن تیرۆرێ و مرن و سەرشۆڕی بۆ تیرۆریستێن تەژی ململانێیێن نەجامێرانە و ترسنۆک و گرێ یێن دەروونی و نەخاسمە داعشۆکان.
*ئەڤ بابەتە ل ژمارا (١٩٧٧) ێ ڕۆژناما ئەڤرۆ ل ( ٢٤/١٠/٢٠١٦) ل لاپەڕێ(١٢) ھاتیە بەلاڤکرن.
*بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و پەروەردەیی/فاکۆلتییا پەروەردە/ زانینگەھا زاخۆ