ناسەقامگیریی سیاسی دیاردەیەكی تایبەت نییە بە سەردەمێكی دیاریكراو، یان وڵاتێك و چەند وڵاتێك. بە درێژایی مێژووی مرۆڤایەتی جۆرە جیاوازەكانی دەسەڵات رووبەڕووی كێشەی ناسەقامگیریی سیاسی بوونەتەوە. زەمینەی كۆمەڵایەتی و ئابووری كاریگەرییان لەسەر رێژە و ئاستی ناسەقامگیریی سیاسی هەبووە. لەوانەیە هەندێ رووداو، یان هۆكارگەلێك لە كۆمەڵگەیەك ببنە هۆی ناسەقامگیرییەكی زۆر، بەڵام هەمان هۆكار، یان رووداو رەنگە لە كۆمەڵگەیەكیتر رادەیەكی كەمتری ناسەقامگیری لێبكەوێتەوە، یان هەر نەبێتە هۆی ناسەقامگیری.
سەقامگیریی سیاسی كلیلی گەشەسەندن و بەرەوپێشچوونی هەر كۆمەڵگەیەكە. بە بێ بوونی ئاسایش و ئارامی و فەزایەكی سیاسیی جێگیر، هیچ كۆمەڵگەیەك ناتوانێت گۆڕانكاری ئەرێنی بەخۆیەوە ببینێت. بەشێكی زۆری كۆمەڵگە گەشەنەسەندووەكان بە هۆی ناسەقامگیریی سیاسی لە حاڵەتی هەژاری و دواكەوتووییدا دەمێننەوە. بۆیە دەبینین هەموو جۆرەكانی دەسەڵاتی سیاسی لە هەوڵی پاراستن، یان بەدەستهێنانی سەقامگیریی سیاسیدان، چ بۆ پاراستنی بەرژوەندییەكانی ئەو دەسەڵاتە بێت، یان باش بەڕێوەبردنی كۆمەڵگەكە. سەقامگیریی سیاسی بنەمای پاراستنی ئەمنییەت و لە دواییدا پێشكەوتنی سیاسی و پێشكەوتنی كۆی كۆمەڵگەكە دەبێت.
ئەو كۆمەڵگەیانەی بە قۆناغەكانی ناسەقامگیریدا تێدەپەڕن، نەك تەنیا لە پێشكەوتن دەوەستن و خوشگوزەرانی كۆمەڵایەتی لەدەست دەدەن، بەڵكو زۆربەی ئەو دەسكەوتانەی بە درێژایی مێژووی كۆمەڵگەكە دەستیان كەوتووە، دەكەونە ژێر هەڕەشە، یان لە ناو دەچن. ناسەقامگیریی درێژخایەنی سیاسی، كۆمەڵگە بەرەو داڕووخان و گەڕانەوە بۆ دواوە دەبات.
چەمكی ناسەقامگیریی سیاسی چەمكێكی ئاڵۆز و فراوانە. پێناسەكان بەپێی جیاوازی تیۆر و ئاراستە فكرییەكانی تیۆروانانی ئەو بوارە جیاوازە. دێڤید ساندێرز كە پسپۆڕە لە بواری ناسەقامگیری سیاسی، لە كتێبەكەی بە ناوی (مۆدیلەكانی ناسەقامگیریی سیاسی)، باس لەوە دەكات كە ناكرێت سیستەمە سیاسییە جێگیرەكان بە سیستەمی وەستاو و بێ گۆڕانكاری سەیر بكەین. زۆربەی زانایانی زانستە سیاسییەكان كۆكن لەسەر ئەو راستیەی كە سەقامگیریی سیاسی بە مانای نەبوونی توانای گۆڕانی كۆمەڵایەتی و سیاسی نایەت. ئەو جۆرە سەقامگیرییە كە ساندێرز باسی دەكات بە سەقامگیری دیموكراتیك و ئەكتیڤ ناودەبرێت كە خۆی لە بەرامبەر سەقامگیریی وەستاو، یان تۆتالیتاردا دەبینێتەوە.
بە بۆچوونی ریچاردسۆن ناسەقامگیری ئەو بارودۆخەیە كە تا گەیشتن بە خاڵی رووخان و گۆڕانی سیستەمێك بەردەوام دەبێت. بە هەمان شێوە ناسەقامگیری بەو ویست و حەزە هەژمار دەكرێت كە لە هەوڵی رووخانی سیستەمێكی سیاسیدایە و ئاستی ئەو ناسەقامگیرییە بە دەرچوونی سیستەم لە حاڵەتی هاوسەنگی و رێژەكەشی بە دەستپێكردنی توندوتیژیی سیاسی لە سیستەمێكدا دیاری دەكرێت.
بەگشتی چەمكی ناسەقامگیری بەمانای نەمانی بنەما و رێسا و هەماهەنگی نێوان بەشەكانی سیستەمێك دێت. بەهەمان شێوە گوزارشت لە ناڕەزایەتی هاووڵاتیان لە بەرامبەر دەسەڵات دەكات. كەواتە ناسەقامگیریی سیاسی دەربڕی ئەو بارودۆخەیە كە تێیدا دەسەڵاتی سیاسی بڕیار و بەرنامەی سیاسی خۆی دەخاتەڕوو، لەبەرامبەردا هاووڵاتیان بەدەربڕینی رێگا جیاوازەكانی ناڕەزایی ئاشتیخوازانە، یان توندوتیژانە، بە مەبەستی گۆڕینی بارودۆخەكە گوشار دەخەنە سەر دەسەڵاتی سیاسی. هەر بۆیە ناسەقامگیری سیاسی بریتییە لە نەبوونی بەردەوامی لە سیستەم، یان دەسەڵاتێكی سیاسیی چەسپاو. هەروەها دەرخەری بارودۆخێكە كە تێیدا میكانیزمەكان و شێوەكانی چارەسەری ململانێیە سیاسییەكان و بەدەستهێانی تەوافوقی سیاسی بێ ئەنجام دەبێت، یان بەتەواوی بێكاریگەر دەبێت.
دیاردەی ناسەقامگیریی سیاسی لە هەر كۆمەڵگەیەكدا دوو رەهەندی ناوخۆیی و دەرەكی هەیە. رەنگە لەبەر ئەوەش نەتوانین ناسەقامگیری سیاسی لە هەرێم بە دیاردەیەكی تەواو ناوخۆیی وەسف بكەین. هەرێمی كوردستان لە رووی جوگرافییەوە بەشێكە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەو ناوچەیەی كە بۆ نزیكەی سەدەیەكە بەردەوام لە بارودۆخی ناسەقامگیریدایە، لە شەڕ و ململانێ و كۆدتا و لە ناوچوونی رژێمەكان. بەم دواییانەش شەپۆلی بەهاری عەرەبی، كە بە ئومێدی گۆڕینی سیستەمە نادیموكراسییەكان لە وڵاتانی عەرەبی دەستی پێكرد، نەك تەنیا ئامانجی خۆی نەپێكا، بەڵكو هۆكاری ناسەقامگیرییەكی بەردەوامی ئەو وڵاتانە بووە بە درێژایی ئەو ساڵانە. جێگیرنەبوونی سیستەمی سیاسی، گۆڕینی خێرای حكومەتەكان، شەڕەكان و ناڕەزایەتی خەڵك، دەرهاوێشتەكانی ناسەقامگیریی سیاسین لەو وڵاتانە. یەكێك لە دەرئەنجامەكانی ناسەقامگیری و پشێویی سیاسی سەرهەڵدان و گەشەسەندنی تیرۆرە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ناسەقامگیریی سیاسی لە سووریا لە ئەنجامی ئەو هەوڵانەی كە بە مەبەستی گۆڕینی رژێمی ئەسەد و بەرپاكردنی دیموكراسی درا، دەرئەنجامی پێچەوانەی لێكەوتەوە. پەرەسەندنی گروپی تیرۆریستی داعش لە سووریا و چەكەرەكردنی بۆ ناو خاكی عێراق، نەمانی سنووری نێودەوڵەتی لە نێوان ئەو دوو وڵاتە بە كردەیی و رووبەڕووبوونەوەی هەرێمی كوردستان بەرامبەر شەڕی داعش، دەرئەنجامە خراپەكانی ئەو گۆڕانكارییە خێرایانە و گەمەی نێودەوڵەتی بووە لە ناوچەكەدا.
بەهەمان شێوە دەبینن دوو دراوسێی تری بەهێزی هەرێمی كوردستان، توركیا و ئێران لە بارودۆخێكی ناسەقامگیردان. بارودۆخی ناوخۆیی ئەو وڵاتانە و هاوسەنگ نەبوونی پێوەندییە دەرەكییەكانیان، تەدەخولاتیان لە كاروباری وڵاتانی دراوسێ و ناوچەیی خستوونیەتە بارودۆخێكی ناسەقامگیر، كە زۆربەی كات بە دروستكردنی قەیران بۆ وڵاتانی درواسێ هەوڵی چارەسەركردنی قەیرانە نێوخۆییەكان، یان كپ كردنی دەنگی ناڕەزایی ناوخۆیی دەدەن. لە بارودۆخێكی ناوچەیی ئاوادا ناوچەیەكی وەكو هەرێمی كوردستان ناتوانێت بەدوور بێت لەو قەیرانانە، یان نەكەوێتە ژێر كاریگەرییان.
هەموو ئەو ئاڵۆزییەی لە شێوازی حوكم و بەڕێوەبردنی عێراق بەرچاو دەكەوێت، ئاماژەن بۆ ئەوەی كە هەوڵەكانی رۆژئاوا بۆ نەهێشتنی دەسەڵاتێكی دیكتاتۆر نەك تەنیا دیموكراسی نەهێنا ئاراوە، بەڵكو هەموو ئەو ناڕەزایەتی و دووبەرەكییەی كە پێشتر لە ژێر ناوی دەوڵەتی عێراق لە لایەن پێكهاتە جیاوازەكانی شیعە و سوننە و كورد كپ كرابوون، بەدەرخست. دوای تێپەڕبوونی زیاتر لە دەیەیەك، رۆژ بەرۆژ بارودۆخی سیاسیی عێراق ناسەقامگیرتر و گرفتە ئابوورییەكان و نەتوانینی بەیەكەوە ژیان قووڵتر دەبێتەوە.
كاتێك ئێمە بمانەوێت لە دیاردەی ناسەقامگیری لە هەرێمی كوردستان تێ بگەین، ناتوانین هەموو ئەو فاكتەرە دەرەكییانە كە راستەوخۆ كاردەكەنە سەر داهاتووی كوردستان لەبەرچاو نەگرین. بۆیە دەبینین رەهەندە ناوخۆییەكانی ناسەقامگیری لە هەرێمی كوردستان راستەوخۆ بەستراونەتەوە بە تەدەخولاتی دەرەكی.
رەهەندی ناوخۆیی ناسەقامگیری لەهەرێمی كوردستان كۆمەڵێك فاكتەر لەخۆ دەگرێت. فاكتەری یەكەم نەبوونی دەوڵەتی كوردییە. بوونی دەوڵەت وەكو چوارچێوەیەك بۆ دانپیانان لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و پاراستنی كۆمەڵگە لە تەدەخولاتی دەرەكی هەنگاوی یەكەمی پاراستنی ئەمنییەت و سەقامگیری كۆمەڵگەكە دەبێت. لە ماوەی چەند ساڵی حوكمڕانیی كورد بە ئاشكرا هەست بەوە دەكرێت كە چۆن وڵاتانی دراوسێ و بیانی لە ئەنجامی نەبوونی دەوڵەت و بەكارهێنانی گەمەكەرە ناوخۆییەكان كاریگەرییان لەسەر سەرهەڵدانی توندترین ناكۆكییەكان و كێشە ناوخۆییەكان هەبووە.
سیستەمی سیاسی و شێوازی حوكمڕانی هۆكارێكی تری ناسەقامگیری بووە لە كوردستان. تا ئێستاش هێڵە گشتییەكانی دەسەڵاتی كوردی و حكومەت، بەرامبەر بابەتگەلێكی وەكو سیاسەتی دەرەكی، هاوهەڵوێستی بەرامبەر بەغداد، فەلسەفەیەكی دیاریكراو لە شێوازی بەڕێوەبردنی كۆمەڵگە، پرسی ژنان و گەنجان، باری ئابووری و سەرچاوەكانی داهاتی نەتەوەیی، شێوازی دروستبوونی حكومەت و ئەركی هەریەكە لە دەسەڵاتی یاسادانان و كارگێری و دادەوری دیار نییە.
نەبوونی یاسای تایبەت بە رێكخستنی پێوەندییە دەرەكییەكان لە رێگەی دامەزراوە پەیوەستدارەكان و رێگری لە دروستكردنی پێوەندی لایەن و حزبەكان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و دەرەوە كە لە كۆتاییدا كاریگەری لەسەر كۆی پرۆسەی سیاسی لە هەرێمدا هەبووە، بە یەكێك لە گرفتەكانیتر هەژمار دەكرێت. هەبوونی یاسایەك كە چوارچێوەی پێوەندی و رێككەوتنی لابەلای حزبە كوردستانییەكان رێك بخات، هەنگاوێكی زۆر گرنگ دەبێت. ئەمە بە مانای رێگریكردنی یاساییە لە تەدەخولاتی دەرەكی بە بەكارهێنانی گەمەكەرە سەرەكییەكان لە هەرێم كە تا ئێستاش حزبە سیاسیەكانن.
داڕشتن و هەبوونی سیاسەتێكی گونجاو لە كاركردن و بەڕێوەبردنی كۆمەڵگە، كە بتوانێت لە ئاست داخوازی پێویستییەكانی هاووڵاتیاندا بێت، لە دونیای ئەمڕۆدا ماكێكی دیاریكاری حكومەت و دەسەڵاتە سەركەوتووەكانە. نوێبوونەوە و گۆڕانكاری لە هۆكارەكانی پێوەندیكردن، بەجیهانیبوون و رووخانی رژێمی بەعس و كرانەوەی عێراق و هەرێم بەسەر پێشكەوتنەكانی رۆژئاوادا، هەرێمی خستە نێو شەپۆلی گۆڕانكارییەكان كە ئەوانیش بە بەرنامە نەبوون. بۆیە كۆمەڵگەی كوردستان لە دیاریكردنی ئەرك و پێكهاتەی بونیادە كۆمەڵایەتی، ئابووری و سیاسییەكان بێتوانا بووە. ئەمەش دەرخەری هەبوونی كۆمەڵێك قەیرانە كە لەسەرەتاوە قەبارە و شێوازی لای ئێمە دیار نەبووە، بۆیە لاشمان گرنگ نەبووە بە دوای چارەسەریدا بگەڕێین.
لە كایەی سیاسیدا ئەو قەیرانانە روونتر خۆیان دەنوێنن. سەڕەرای ئەزموونی زیاتر لە دوو دەیەی هەرێم، زەینییەتی سیاسیی كۆمەڵگەی سیاسیی هەرێم گۆڕانكارییەكی وای بەخۆوە نەدیوە و سەرەڕای هەموو پێشكەوتنەكان هەر لە قاوغی شێوازە تەقلیدییەكەی خۆیدا ماوەتەوە.
زەینییەتی سیاسیی كورد بە درێژایی سەدەی رابردوو زەینییەتێكی شۆڕشگێڕی بووە بە مەبەستی گەیشتن بە سەربەخۆیی، بەڵام دوای دروستبوونی هەرێمی كوردستان و خۆبەڕێوەبردن نەتوانرا ئەو زەینییەتە لەگەڵ زەینییەتی خۆبەڕیوەبردن و رێكخستنی كۆمەڵگەی كوردستان تێكەڵ بكرێت، یان بگۆڕدرێت. ئەم كێشەیە بە جوانی لە نەبوونی سیاسەتی كۆمەڵایەتی دیاریكراو و ئاراستەكراو، نەبوونی فەلسەفەیەكی سیاسیی گونجاو خۆی دەردەخات. دەبینین بەرنامەكانی حكومەتی هەرێم بەرنامەی كورت خایەنن. لەگەڵ گۆڕینی هەر كابینەیەك هەر وەزیرێك، ترس و دڵەڕاوكێ دروست دەبێت كە بەرنامەكانی كابینەی پێشوو، یان وەزیری پێشوو تا چەند جێبەجێ دەكرێت، یان بەرنامەی نوێ دەخرێتەڕوو. بێگومان ئەو دیاردەیە لەرزۆكیی سیاسەتی حكومەتی هەرێم و رەهەندێكی ناسەقامگیری سیاسیی هەرێممان نیشان دەدات.
لایەنێكیتر كە لە ئێستادا و لە داهاتوودا هۆكارێكی سەرەكیی ناسەقامگیریی سیاسی دەبێت، جیاوازی و فرەنەتەوەییە لە هەرێمی كوردستاندا. نەتەوەی كورد سەرەڕای هەموو ئەو غەدرەی لێیكراوە و مافی خوراوە، بەڵام بە بەراورد لەگەڵ نەتەوە هاوسێكانی زۆر مرۆڤدۆستتر و لێبووردەبووە. جیاوازی نەتەوەیی و ئایینی لە هەرێمی كوردستان تا ئێستاش هۆكاری كێشە و توندوتیژی نەبووە لەسەر ئاستی كۆمەڵگەدا. هەرچەند ئەو سیفەتە وێنایەكی جوانی بە كۆمەڵگەی كوردستان بەخشیوە بەڵام لە ڕووی كرداری و لە سیاسەتی حكومەتی هەرێم و دامەزراوە سیاسییەكان ئەو بابەتە بە روونی و وەكو پێویست نەخشەی بۆ نەكێشراوە. ئاماژەمان پێدا لە هەرێمی كوردستاندا بە گشتی چوارچێوەیەكی دیاریكراو بۆ بەڕێوەبردنی كارەكان بە روونی دیار نییە، بەڵام ئەو بابەتە زیاتر كاردەكاتە سەر نەتەوە بچووكەكان و ئایینەكانیتر لە هەرێمدا و و لەبەر هەستكردنیان بە بێبەشی رێژەیی لە ماف و پێیویستییەكانیان زیاتر دەكەونە ژێر كاریگەری گوشار و خواستی دەرەكی و ناوچەیی و دەشی لە داهاتوودا ببنە یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكانی ناسەقامگیری لە هەرێمی كوردستان.
سیاسەتی ئابووریی هەرێمی كوردستان، كە دەتوانین بڵێین شتێكی دیاریكراو بەو ناوە بوونی نییە، دووبارە یەكێك لە فاكتەرە سەرەكییە ناوخۆییەكانی ناسەقامگیریی سیاسییە. هەر لە سەرەتای دروستبوونی هەرێم، دەسەڵاتی كوردی بەرچاوڕوونی و بەرنامەیەكی دیاریكراوی نەبووە بۆ بووژانەوەی ژێرخانی ئابووری. هەرچەند لە ناوبردنی ژێرخانی ئابووری لە لایەن رژێمی بەعسەوە هۆكاری سەرەكیی داڕمانی ئابووری بووە لەهەرێمدا، بەڵام دوای ١٩٩٢، بە بەرنامە و كردەیی پلانی گونجاو بۆ بونیادنانەوەی ژێرخانی ئابووری لەئارادا نەبووە. نەبوونی بەرهەمی خۆماڵی پێویست و پشتبەستنی تەواومان بە بەرهەمی دەرەكی، یەكێك لە بەرچاوترین مەترسییەكانە لەسەر ئەمنییەت و سەقامگیریی هەرێمی كوردستان. ئەمە هۆكارێكە كە لە داهاتوودا لە پرسی سەربەخۆیی و پاراستنی شیرازەی كۆمەڵگە كاریگەرییەكی زۆری دەبێت. یان دەسەڵاتی كوردی دەبێت لەو قۆناغەی كەبەرەو دەوڵەتبوون دەچین، لە بڕیارە چارەنووسسازەكان ئەو بابەتە بەهەند وەربگرێت، یان جێگرەوەی ئەمە بدۆزێتەوە كە دووبارە زەحمەتە.
داهاتی گومرگ و خاڵە سنوورییەكان لە دوای ١٩٩٢ و درەنگتر نەوت سەرچاوەی سەرەكیی داهاتی هەرێم بووە. پەرەدان بە گەندەڵی و بڵاوبوونەوەی لەهەموو ئاستەكانی ئاسۆیی و ستوونی، وایكردووە كە دیاردەی گەندەڵی وەكو بەهایەك جێپێی لەنێو هەموو دامەزراوەكان قایم ببێت و ببێتە بەشێك لە كەلتووری كۆمەڵگەكەمان. هانتیگتۆن كاتێك بارودۆخی سیاسی لە وڵاتە گەشەسەندووەكان شیدەكاتەوە، باس لەوە دەكات كە هەندێ جار رێژەیەكی كەمی گەندەڵی یارمەتیدەر دەبێت بۆ پاراستن و بەردەوامیدان بە سەقامگیریی سیاسی، ئەمەش كاتێك كە دەسەڵات بۆ رازیكردنی لایەنە جیاوازەكان بە كاری دێنێت. بەڵام لە هەمان كات ئەوە بەو مانایە نییە كە گەندەڵی چارەسەری كۆتایی بێت. چونكە هەمان ئەو گەندەڵییە ئەگەر بە رێژە و قەبارە زیادبكات، لە كۆتاییدا لە جیاتی ئەوەی كە یارمەتیدەری سەقامگیریی سیاسی بێت، هۆكاری توندوتیژی و ناسەقامگیری دەبێت.
لە لایەكیتر نەبوونی فەلسەفەیەكی دیاریكراو لە سیاسەتی حكومەتی هەرێم وایكردووە كە بەلایەنی كەم دوای ٢٠٠٣ و بووژانەوەی ئابووری لە هەرێم بێبەرنامەیی بە خەرجكردن و خێرا دەوڵەمەند بوون و بەرزبوونەوەی چاوەڕوانی هاووڵاتیان بە شێوەیەكی خێرا و بەردەوام وەكو پرەنسیپێك سەیر بكرێت. بەرزبوونەوەی ئەم چاوەڕوانییانە لە ئێستادا كە حكومەتی هەرێم لە توانایدا نییە پڕیان بكاتەوە، هۆكارێكیتری ناسەقامگیریی سیاسی دەبن. بوونی گەندەڵی بە كەلتووری كۆمەڵگە و دەوڵەمەندبوونی خێرای كەسەكان بەتایبەت ئەوانەی خاوەن پۆستن لە حكومەت و حزب، بارودۆخێكی وای دروست كردووە كە هەمیشە هاووڵاتیان خۆیان بە كەسانێك بەراورد بكەن كە لەوان خێراتر و زووتر دەستكەوتی زیاتریان هەبووە. ئەمە وایكردووە بابەتی هەستكردن بە مەغدووری، كە بە پێی تیۆری (تێد رۆبێرت گێر) بە بێبەشی رێژەیی، نەك راستەقینە ناودەبرێت، ببێتە حاڵەتێكی سایكۆلۆژیی هاووڵاتیان و جۆرێك لە ناڕەزامەندی شاراوە، یان پەنگخواردوو دروست بكات. سەرەڕای ئەمە هەر كاتێك لە كۆمەڵگەیەكدا بۆ ماوەیەكی درێژخایەن چاوەڕوانییەكان لە ئاست توانایی بەدەستهێنانیاندا دەبن، وەكو ئەو بارودۆخەی دوای ٢٠٠٣ و رووخانی رژێمی بەعس لە هەریمی كوردستان دروستبوو بە رژانی پارەیەكی زۆر وەكو داهاتی هەرێم و دواتریش لەسەر ئاستی تاكەكەسی، بەردەوام هۆكار بووە بۆ ئەوەی ئاستی چاوەڕوانی هاووڵاتیان بەرزببێتەوە. هەرچەند خودی كێشەكە لەوە نییە كە هاووڵاتیان چاوەڕوانییان بەرز بێت و داوای ژیانی خۆشگوزەران بكەن. بەڵكو كێشەكە لەو قۆناغەوە دەست پێدەكات كە حكومەت لە ناكاو لە ئەنجامی سەرهەڵدانی شەڕی داعش، تێكچوونی پێوەندی لەگەڵ بەغداد، دابەزینی نرخی نەوت و لەوان گرنگتر بەهەدەردانی سامانی گشتی لە رێگەی گەندەڵییەوە نەتوانێت نەك لە ئاست ئەو چاوەڕوانییەدا بێت، بەڵكو بژێوی خەڵكیشی پێ دابین نەكرێت. بەمەش هاوسەنگییەكە تێكدەچێت و لە ئەنجامی تێكچوونی ئەو هاوسەنگییە هەستكردن بە بێبەشی رێژەیی زیاد دەكات. ئەمەش لە دواییدا هۆكاری دروستبوونی ناڕەزایەتییەكی گشتییە كە لە زەینییەتی تاكەكان پەنگ دەخواتەوە و بە تێپەڕبوونی كات قووڵدەبێتەوە و لەگەڵ دەركەوتنی هەر دەرفەتێك لە شێوەی كرداری توندوتیژانە، یان نارازامەندی دەردەكەون.
ئێستا هەرێمی كوردستان بە بارودۆخێكی ناسەقامگیردا تێدەپەڕێت. دەرئەنجامی كەڵەكەبوونی چەند ساڵەی قەیرانەكان، سیستەمی ئابووری، كۆمەڵایەتی و سیاسی بەرەو ناسەقامگیری زۆرتر هەنگاو دەنێن. ئەگەر نەتوانرێ ئیحتوای ئەو دیاردانە بكرێت و قەیرانە ناوخۆییەكان چارەسەر بكرێت، بێگومان رەهەندی دەرەكی و ناسەقامگیری زیاتر بارودۆخی هەرێم بەرەو شڵەژان و لێكترازان دەبات.