ئامانجی سەرەكی شۆرٍشە یەك لەدوای یەكەكانی كورد رزگاربوون بوو لە ژێر زوڵم و ستەمی داگیركەران و رزگاربوون لە ژێر دەستی . بەڵام شۆرٍشی مەزنی ئەیلوول جگە لەوەی شۆرشێكی رزگاریخوازی گەلی كوردستان بوو لە هەمانكاتیشدا توانی رژێمی ئەو كاتەی عێراق ناچار بكات كە بەكردە و واقع دانا بەمافەرٍەواكانی گەلی كوردستان دانبێت ، ئەنجامەكەشی رێككەوتننامەی 11ی ئازار بوو كە تێیدا ئۆتۆنۆمی بۆ كورد بەدیهێنا . ئەم دانپینانە خوی لە خۆیدا گرنگ و ستراتیژی بوو ، چونكە تا ئەو كاتە هیچ كام لە رژێمە یەك لەدوای یەكەكانی ناوچەكە و بە تایبەت عێراق باوەری بە مافەرٍەواكانی كورد وەك نەتەوە و خاوەن خاك و كەلتوور نەبوو .
دەمهەوێت بڵێم گۆرانكارییەكانی ناوچەكە و هەڵوشانەوەی سایكس پێكو و شەرٍی داعش و سەركەوتنە كانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و دیپلۆماسی كورد لە سەر ئاستی ناوچەكە و جیهان هەموویان گرێدراویی یەكترن ، گەلی كورد بە خۆراگری خۆی و بوونی سەركردایەتی حەكمیانەی سەرۆك بارزانی توانیی نەك بوون و واقعیی مافەرەواكانی گەلی كوردستان بچەسپێنێت ، لە هەمانكاتیشدا ئێستا دەیهەوێت لە دوای ساڵی 1970 و چەسپاندنی ئوتۆنۆمی و دواتر لە دوای 1992 فیدرالی و ئێستاش پێداگرە و بە حەقی خۆی دەزانێت لە رێگەی گفتگۆ لەگەڵ وڵاتانی ناوچەكە و زڵهێزان و دۆستەكانی كورد ، سەربەخۆیی كوردستان وەك مافێكی رٍەوا بچەسپێنێت .

سەردانێكی چارەنووسساز بۆ بەغدای پایتەختی عێراق. لە دوای رێككەوتننامە 1970 ئەو كاتی شۆرش و حكومەتی ناوەند كە تێیدا دەستكەوتنی ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستانی لێكەوتنەوە . بانگهێشت فەرمی سەرۆك بارزانی بۆ بەغدا لە لایەن سەرۆك وەزیرانی عێراق " حەیدەر عیبادی ، بە پێچەوانەی گشت سەردانەكانی تر سەردانێكی دیپلۆماسی زۆر هەستیار و گرنگ لە ئەوەیش بریاردان چارەنووسی گەلی كورد و پرسی سەربەخۆیی كوردستان وەك مافێكی رٍەوا لەگەڵ كاربەدەستانی بەغدا و بەشداری سەركردایەتی سیاسی كوردستان وەك شاندێكی پایە بەرز هاورێ‌ لەگەڵ سەرۆكی هەرێمی كوردستان باس دەكرێت و چاوەرێ‌ دەكرێت ، گفتگۆی چرٍ وپر لەگەڵ حكومەتی فیدرالی بەغدا و لایەنەسیاسییەكانی تر ئەنجام بدرێت و تێیدا كورد ، پرسی جیابوونەوەی خۆی لە رێگەی ریفراندۆم یا بەشێوەی راستە و خۆ یەكلا بكاتەوە ..پێوستە بەغدا خۆی بۆ ئەو پێشهاتە نوێیە ئامادە بكات كە ناوچەكە گۆرانكاری بەسەر هاتوورە و کە ئەگەر هەرێمی کوردستان و خەڵکی کوردستان بەوستی خۆیان داوای جیابوونەوە لە عێراق بکەن، دەبێت ڕێز لەو ویستە بیگرێت، بۆیە باشترە هەرێمی کوردستان، دراوسێیەکی باشی عێراق بێت، نەک لەگەڵ عێراقێکدابێت کە دواجار هەردوولا بەیەکەوە نەکرێن و ئایندەشیان ناڕوون بێت، بۆیە گرنگە لەم سەردانەی بارزانی بۆ بەغدا پرسی ڕیفراندۆم و سەربەخۆی کوردستان باسبکرێت کە هۆکاری چوونی حزبە جیاوازەکانیش لەناو شاندەکە پەیوەندی بەو پرسەوە هەبێت.دوای هەڵگیرسانی شۆرٍشی مەزنی ئەیلوول ، سەركردایەتی شۆرش توانی بە بە پێداگری و سەركەوتنی یەك لە دوای یەكەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان توانی چۆك بە حكومەتی بەغدا دابنێت و دان بە بوونی مافەرەواكانی گەلی كورد كە دەیان ساڵ بوو نكۆڵی دەكرا دابنێت ، بەم پێیەش ،سەردانی شاندی كوردستان بە سەرۆكایەتی هێژا سەرۆك مسعود بارزانی ، بە تایبەت دوای 46 ساڵ لە دانپێنانی ئۆتۆنۆمی بۆ گەلی كوردستان بە سەردانێكی چارەنووسساز هەژمار دەكرێت ..
ئەو واقیعە لە دوای رێككەوتننامەی 1970 وئۆتۆنۆمی بو كورد بوونی مسۆگەر بوو و هەروەها لە لەماوەی راپەرٍینە شكۆدارەكەی ساڵی 1991-2003 گەلی كوردستان سیستەمی فیدرالی چەسپاند ، بەفەرمی لەلایەن هاوپەیمانان و دەوڵەتی عێراقەوە دانی پێنرا ، هەروەها لە ساڵی 2014شەوە بارودۆخێكی تازە هاتۆتە پێشەوە و قارەمانیەتی پێشمەرگە واقیعێكی تازەی دروستكردووە، كە پێویستە لەسەر بنەمای ئەو واقیعە تازەیە بە پلەی یەكەم پێوەندییەكانی نێوان هەرێم و عێراقی دوای داعش رێكبخرێتەوە و بە پلەی دووەمیش ئەو دەسەڵاتە سەروەرییانەی كە ئێستا كوردستان وەك ئەمری واقیع لەسەر ئاستی پێشمەرگە و دەرەوە و دارایی پیادەیان دەكات، لە سەر ئاستی نێودەوڵەتی خاوەن پێگەیەكی بەهێزی دیپلۆماسی ، سەربازی و ئێستاش ئابووری و بەرەوسەربەخۆیی هەنگاویی ناوە. بۆیە ئیستا بوونی كورد ، گەرٍاندنەوەی خاكە داگیراوەكەی داوی چەندین ساڵ نكۆڵی كردو دانپێنانی نێودەوڵەتی وەك خاوەن ماف و گفتگۆ لەگەڵ حكومەتی بەغدا بە مەبەستی بریاردان لە سەر چارەنووسی گەلی كوردستان بە تایبەت پرسی سەربەخۆیی كوردستان ، كۆتایی هاتنە بەنكۆڵی كردنی داگیركەرانی كوردستان لە مافەرٍەواكانی .