فاكتەرێن ب هێز یێن حوكمرانیا هەرێما كوردستانێ بۆ دەرباز بون ژ قوناغا فیدرالیەتێ
نەجات محەمەد نهێلی
پێكڤەژیان و یەكتر قەبول كرنا هەمی پێكهاتێن كوردستانی بێ جیاوازیێن ئایینی ونەتەوەیی ب سایەی سیاسەتا جەنابێ سەروك بارزانی كو بەردەوام پشتەڤان و داكوكی كەرەكی سەرسەخت بویە ژ بو بەرجستەكرنا ماف وئازادیێن سیاسی وئایینی و نەتەوەیی بریكێن یاسایی ێین هەمی پێكهاتان كو ب ئازادانە مومارسا مافێن خو بكەن و كارانە رولێ خو دناڤەندێن بریاردانێ دا بینن وەكو هاوبەشێن سەرەكی دەستهەڵاتێ دا ئەڤرو باشورێ كوردستانێ بویە نمونا پێكڤەژیان و یەكتر قەبولكرنێ هەر ئەڤە بو فاكتەرەكێ ب هێز ل دەمێ روبەروبونا مە دگەل مەزنترین رێكخراوا تیرۆرستی كومەلگەه نێڤدەولەتی و نەتەوەیێن ئێكگرتی و ئێكەتیا ئەوروپی هاتییە سەرخەتێ و ئامادەیا خو دەربری بو پشتەڤانیكرنا مادی و مەعنەوییا هەرێما كوردستانێ و پاراستنا هەرێمێ ژ هەر جۆرە مەترسییەكێ.
سەقامگیریا سیاسی و ئەمنی ل باشورێ كوردستانێ هەر ژ دەسپێكا دامەزراندنا پەرلەمان و حكومەتا هەرێما كوردستانێ سەرەرای هەمی جیاوازی و ناكوكیێن سیاسی تاكو سالا 2003 ژ ناڤچونا رژێما فاشیا حكومەتا عیراقی و ل هەمان سالا تاكو سالا 2015 لسەر ئاستێ نێڤدەولەتی هەرێمایەتی و نافخویی ئێك هەلوێستی و ئێك گوتارا سیاسی كو دەنگ لسەر پرسێن نیشتیمانی و نەتەوایەتی دگەل حكومەتا ناڤەندی و چەسپاندنا مافێن میللەتی مە ژ هەمی روویەكی ڤە ل دستورێ هەمیشەیی عیراقا فیدرال داكو ئەڤ رامانا وێ چەندێیە سەركردایەتیا سیاسی زور بەرپرسانە و هەستیارانە سەرەدەری دگەل هەر پێشهاتە و پێلانەكا نە چاڤەرێ كری كرییە ئەو ژ لایێ وەلاتێن هەرێمایەتی بەرامبەر پێشڤەچونا ئەزمونا هەرێما كوردستانی هاتە كرین لێ ب مخابنی ڤە ساڵا 2015 لایەنەكێ سیاسی كو بزوێنەرێ سەرەكی بویە بو تێكدانا سەقامگێریا سیاسی ل كوردستانێ ب سەرپەرشتیا وەلاتەكێ هەرێمێ پێلانەكی هاتە داریشتن بو لەكەداركرنا پروسا سیاسی و دیموكراسی ل باشورێ كوردستانێ بێ بەرچاڤ وەرگرتنا بارودوخێ سیاسی و ئەمنی و ئابوری یێ هاوڵاتیێن كوردستانێ كو ل وی دەمی میللەتێ مە شەرێ مەزنترین رێكخراوا تیرورستی یا داعش ب سەرپەرشتیا سەروك بارزانی سەروكێ هەرێما كوردستانێ كر هاتنا دوو ملیون ئاوارە و پەنابەران ژ پێناڤێ بەرژەوەندێن بەرتەسكێن خوێین حزبایەتی و جێبەجێ كرنا ئەجندایین دەرەكی كو ب تەنها ب دروشما كار سەر هەست و سوزێن هاولاتییان دكەت بێ هیچ ئەنجامەكێ كرداری هەبیت ژ بو تێكدانا ئەمنی و ئاسایشی دلەراوكی دناڤ هاولاتیان دا تاكو كار گەهشتییە وی رادەیی دەستكەفت و پیروزیێن میللەتی مە كرنە ئارمانجا سیاسەتا خو یا شاش و ئێخستنە ژێر پرسیارێ، بیركریە كو ب هەبونا پیگەهێ ب هێز ێی پارتی دیموكراتی كوردستانی مەحالە ئەجندایەك پیچەوانە بەرژەوەندێین نەتەوایەتی ل كوردستانی بهێنە جێبەجێكرن.
راگەهاندنا ئازاد و جیاوازیێن سیاسی و فرە حیزبی ئەڤروكە سەدان دەزگایێن راگەهاندنێ بینراو و بیستراو رۆژنامە و گوڤار و نامیللەكە یێن ئەهلی و حیزبی زور ب ئازادانە دەربرینێ ژ كەتوارێ روژانە یێ كوردستانێ دكەن و پەیاما خو ئاراستەی رەئیا گشتی یا كوردستانێ دكەن كو ئەڤە دەرئەنجامێ باوەری بونا پارتی دیموكراتی كوردستانە ب فرەحزبایەتی و روژنامەگەریا ئازاد و زەمینەسازی بو دانا مولەت ب حزبێن سیاسی كو ب ئازادانە مومارسا ماف و ئەجندایین خو یێن سیاسی ل باشورێ كوردستانێ بكەن.
هەبونا ئەمن و ئاسایشا كوردستانێ جهێ شانازیا هەر تاكەكییە ڤی وەلاتی هەم خەلكێ كوردستانێ دلنیایانە و ئازادانە هەست بهەبونا ماف و ئازادیێن خو دكەت و ژیانا خو روژانە دەرباز دكەت و هەم ژی بویە فاكتەرێ بهێز بو ڤەژاندن پێشڤەبرنا كەرتێ ئابوری كو دبیتە هاندەرەكێ بهێز بو هاتنا چەندین قونسولخانا و نوینەراتیێن وەلاتێن بیانی و هاتنا سەدان كومپانیین بیانی و ئینانا سەرمایەكی زور بو وەبەرهێنانێ ل كوردستانێ.
هەبوونا ئافرەتێ دناوەندین بریاردانێدا یا خویایە ژ دەسپێكا سەرهەلدانا پیروزا بهارا ساڵا 1991 سەركردایەتیا سیاسی دیدگایەكا روشن هەبویە بۆ كاراكرنا روڵێ ئافرەتێ دوارین سیاسی و ئابوری و كومەلایەتی و روشەنبیری و باشترین گروڤە بۆ ڤێ چەندێ زەمینەسازی بۆ دامەزراندنا سەدان رێكخراوێن ئافرەتان و كۆمەلگەهێ مەدەنی وسەنتەرێن روشەنبیری دوارێن جوداجودا دا ب ئارمانجا پێشڤەبرنا رەوشا ئافرەتێ خوشبەختانە ب سایەی سیاسەتا حكومەتا هەرێما كوردستانێ ژ بو زێدەتر پێشڤەبرنا رەوشا ئافرەتێ و كاراكرنا رۆلێ وێ د ناڤەندێن بریاردانێ دا سیاسەتەكا گونجاو و پەیرەو كریە چ ب رێكا دەركرن و راستڤەكرنا یاسایێن گونجاو بو هەر قوناغەكێ بەرژەوەندا ئافرەتاندا چ ژی ب رێكا دامەزراندنا دەزگایێن یەكسانی و رێڤەبەرێن گشتێین دویف چونا توندوتیژ و دەزگایێ بالایێ خانمێن كوردستانێ دانانا بوردەكێ ب سەرپەرشتیا سەروكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و ئەندامەتیا چەندین وەزیرێن پەیوەندیار واتە هەر كابینەكێ سیاسەتەكا گونجاو هەبویە بو باشتركرن و كاراكرنا رولێ ئافرەتێ د گشت واراندا.
خواندن و زمینە سازی بو تێكەل بون لگەل جیهان ئازاد حكومەتا هەرێما كوردستانێ گرنگییەكا تایبەت دایە بوارێ خواندنێ چ ب رێكا ڤەكرنا زانكویا تا ئاستی قەزایا ژی و ڤەكرنا بە شێن نوی چ ژی ب رێكا بەرنامێ توانا سازی بو ئامادەكرنا كادرێن پسپور و تایبەتمەند د بوارێن جوداجودا دا و مفا وەرگرتن ژ ئەزمونا خواندنا جیهانێ.
پروژێ دەستوری كو مافێ خەلكێ كوردستانێ بۆ دماوێ (25) سالێن حوكمرانیێ ببیتە خودان دەستورەك كو رەوایەتیا خو میللەتی وەربگریت سەرەرای كو رەشنڤیسێ دستوری هاتییە ئامادەكرن لیژنە یەك هاتە پێكئینان و رەئی بوچونین شارەزایین بیانی نافخویی وەرگرتێن و رەزامەندی و ئیمزایا (36) حزبێن سیاسی وپەسەندكرن (96) ئەندام پەرلەمان ژڤێ زێدەتر سازانا نیشتیمانی چییە لێ رێكری هاتە كرن بدەنە راپرسیی میللەت بریارا خو بدەت.
شەرێ داعشێ و سەركەفتنێن پێشمەرگەهێن قەهرەمان دەرئەنجامێ پیلانێن وەلاتێن هەرێمایەتی و ئارمانجا ژناڤبرنا ئەزمونا پێشكەفتی یا حوكمرانیا كوردستانێ (3\8\2014) بێ جیاوازیێن ئایینی و نەتەوایەتی خەلكێ كوردستانێ كرنە ئارمانج كو كارەساتا شنگالێ برینەكا مەزنە چ جار سارێژنا بیت لێ خوشبەختانە پێشمەرگەهین قەهرەمان ب سەرپەرشتیا راستەوخویا جەنابێ سەروك بارزانی مەزنترین دەستكەفت توماركرن و دەڤەرێن كوردستانێ یێن دەرڤەی ئیدارا هەریما كوردستانی واتە مادێ (140) یی دەستوری هەمیشەیی عیراقێ ب دیڤاكتو هاتە جێبەجێكرن كو ئەفرۆ پیشمە ركەه بویە سمبولا بەرخودانی وئیك ژ شانازیێن مەزن یێن میللەتێ مە دناڤەندێن جیهانی دا .
سەربەخویا كوردستانێ ئایا ئەڤ هەمی فاكتەرە زەمینە سازی نینە كو خەلكێ كوردستانێ ئازادانە بریارا چارەنڤیسێ خو بدەت ئایا خەبات و قوربانی دانا میللەتێ مە ژ پێناڤی ڤی چەندی نەبویە مخابنی ڤە ب هێجەتێن بێ بنەما تازە بەحسی نەبونا زەمینەسازی دكەن یان لایەنەكێ كریە پروژێ خو كو د بنەرەت دا ئەڤ دژایەتیا هێتەكرن و دروستكرنا بەرەیین سیاسی ب سەرپەرشتیا وەلاتێن هەرێمایەتی بو دژایەتی كرنا پارتی دیموكراتی كوردستان و جێبەجێكرنا ئەجندایین دەرەكی ژ بو ناڤبرنا ئارمانجا پیروزا میللەتێ مە بی هەست كرن بە ربرسایە تیا خوینا شەهیدان دوبارگرنا مێژووی كریە ئارمانجا خو لێ هاولاتیین كوردستانی بلا دلنیابین ب سەروكاتیا سەروك بارزانی هیچ بەربەستەك نابیت رێكر بەردەوام ئیرەدا و بریاردانا میللەتی گومان تێدا نینە پارتی دیموكراتی كوردستان ژ پێناڤێ خوشگوزەرانی ومافێن نەتەوەیی هاتییە دامەزراندن و مێژوو شاهدە قوناغ بۆ قوناغێ پراكتیكی دور ژ دروشما كار بو ڤێ ئارمانجا پیروز كریە زور بەرپرسانە و هەستیارانە سەرەدەری دگەل هەمی قوناغێن میللەتێ مە تێدا دەرباز بو كریە هەر بو ڤێ مەبەستێ پشتی كو ئەڤرو زێدەتر هەر وەختەكێ دی دەلیڤە هاتییە پێش كو ئەو گورانكاریێن چاڤەرێنە روژهەلاتا ناڤین بهێنەكرن ژ بو مفا وەرگرتن ڤێ دەلیڤێ سەروك بارزانی چەندین پێنگاڤێن پراكتیكی دگەل هێز و لایەنێن سیاسی هاڤێتینە و ب راشكاوانە دگەل هێز و لایەنێن سیاسی گفتوگو كرینە كو پروژێ سەربخویا كوردستانێ پروژەیەكی نەتەوەیی نیشتیمانییە ژ وانا :-
1-3/7/2014 سەرەدانا سەروك بارزانی بۆ پەرلەمانێ كوردستانێ كو دوێ كومبونێ دا پەرلەمان بۆ(2) ئەركان راسپارد:-
أ-دەرئێخستنا یاسایا كومسیونا سەربەخویا هەلبژارتنا و راپرسیا.
ب- دیراسەت كرن بۆ دەست نیشانكرنا رۆژەكێ بۆ ئەنجامدانا گشتپرسیێ لێ پەرلەمانێ كوردستانێ تەنها مژویلی جێ بەجێ كرنا ئەجندایێن خۆیێن حزبی بوو.
2- 3/5/2015 شاندەكێ هاوبەش یێ هیز و لایەنێن سیاسی ب سەرپەرشتیا جەنابێ سەروكێ هەرێما كوردستانێ سەرەدانا وەلاتێ ئەمریكا و چەند وەلاتێن ئەوروپی كر سەبارەت چەندین مەلەفا یا هەر سەرەكی سەربەخویا كوردستانی بو.
3- 18/5/2015 رۆژەكا مێژویی د دیروكا كورستانێ دا سەروكێ هەرێمێ پشتی كو ل ئەمریكا زڤری یەڤە كومبونەك دگەل هێزو لایەنێن سیاسی و سەروك پەرلەمانی بەشەك ژ حكومەتێ ئەنجامدا دوێ كومبونێ دا بریار هاتەدان ژورەكا عەمەلیاتا بهێتە دروستكرن كو گشت نوێنەرێن بلندیێن حزب و دامەزراوێن هەرێمێ كاربكەن بۆ سەربخویا كوردستانێ.
4- 26/1/2016 سەروكێ هەرێمێ كومبونەك دگەل هەمی هێزو لایەنێن سیاسی ژبلی كو بزوتنەوەی گوران و كومەل ئامادەنەبون بەشداریی بكەن و هەر بۆ هەما ن مەبەستا.
5-23/6/2016پەیامەك راگەهاند تێدا دیوانا سەروكاتیا هەرێما كوردستانێ ب فەرمی بانگەشتا گشت لایەنێن سیاسی ژ بۆ ئەنجامدانا كومبونەكێ هەر بۆ هەمان مەبەست زۆر بەداخەوە ئامادەنەبون بو ئەنجامدانا كومبونێ.
6- جەژنا رەمەزانێ پیروز هەر بۆ هەمان مەبەست دپەیاما خودا داخازا گشت هیز و لایەنێن سیاسی كر هە ر بو هەمان مەبە ست كومببن هەر بریارەكا بدەن دێ جێبەجێ كەم هەر كوم نەبون.
ژ ڤی زیدەتر پینگاڤین پراكتیكی چنە لە وما پێتڤیی هەرتاكی ك ڤی وەلاتی هەست بەرپرساتیا قوناغا ئەڤرو یا كوردستانی بكەت ژ بو تەحقیق كرنا ئارمانجا پیروزا نیشتمانی و نەتەوەیی كو دی ب دوو ریكا بیت هەم ئیرادا هاولاتێین كوردستانێ خوراگریا وان بەرامبەر هەر بارودوخەكی و هەم ژی ئێكریزیا هیز و لایەنێن سیاسی.
