ڕۆسیا ھەر ژ سەردەمێ پتری َمەزن، تزارێ بناڤودەنگێ ڕۆسی، و نەخاسمە ژی پشتی سەرکەفتنێن خۆ د جەنگێ جیھانیێ دووھەم دا ھەمی دەمەکی یا ڤیای ڕۆلەکێ مەزن ھندی قەبارێ خۆ یێ جۆگرافیایێ مەزن ببینیتن. کەساتیا تاکێ ڕۆسی بەرھەمێ ھەمی وان زۆردارییانە ئەوێن وان لسەر دەستێ نەتەوەیێن دیترێن دەوروبەری خۆ بسەرێ وان ھاتی. لەوما ھەستا فراوانخوازیێ، کو بنیاتێوێ لسەر دەستێ پترێ ئێکەم ھاتیە دەیناندن، ھەمی دەمەکی ئەلەمێنت و پێکھاتەیەک ھزری و مێنتالییا تاکێ ڕۆسی بوویە و نۆکە ژی بەردەوامە و بەلگە ژی ھەمی ئەو ڕەفتارێن سیاسیینە ئەوێن ل جیھانا نۆکە ڕۆسیا دکەتن. ھەرچەندە کۆلۆنیالیزما ڕۆسی وەکی یا ئەورۆپی و ئەمریکیان ل جیھانێ نەھاتیە نیاسین، لێ وان ژی کێم بسەرێ مرۆڤایەتیێ نەئیناندییە. گەنجەکێ قرقیزی و قوتابیێ دکتۆرایێ ل مۆسکۆ بۆ من دگۆت کە ڕۆسان ب مەلیۆنان مۆسلمان ل دارستانێن سیبیرییا ل وێ سڕ و سەقەمێ و ب کارێ بڕینا داران و چێکرنا ڕێکێن شەمندەفڕان کۆشتن و جینۆسایدکرن، ھەمان ئاخفتن د گەلەک ژێدەران دا دھێتە دیتن. د جەنگێ جیھانیێ ئێکەم و نەخاسمە دووھەم دا پیسترین تاوانێن مرۆڤایەتی لەشکەرێ سۆر ئەنجام ددان. ئەڤە ژی نە تشتەک سەیرە. چونکی خەما پاراستنا سنوورێن وەلاتەکێ مەزنێ وەک ڕۆسیا ھەمی تشتەکی ب دەستھەلاتدارێن وان دکەتن. ھەکەر ڕۆسی وەکی ئەمریکی و فرەنسی و ئیسپانی و بەریتانی و پۆرتۆقالی و ئەڵمانی و ئیتالییان ژی نەچۆبنە وەلاتێن دیترێن دویر ل ئەفریقا و جھێن دیتر و داگیر کربن، بەلێ ھەمان ئەو کار یێ ب ڕەنگەک دیتر و د چارچۆڤێ سیاسەتێ دا و نەخاسمە پشتی سەرھلدانا بزاڤا کۆمۆنیزمێ ئەنجام دای. بەلاڤکرنا ھزرا سیاسی و ئابووری و جڤاکی ل جیھانێ ژ لایەنێ ڕۆسانڤە گەلەک بگرانی لسەر مرۆڤاتیێ تمام بی. ژ ئەگەرێ ململانێیا سیاسی و ئەوا بناڤێ جەنگێ سار( الحرب الباردە) دھێتە نیاسین و یا ژ ھندەکان وەرە یا بدۆماھیک ھاتی و وەسا ژی نینە، دناڤبەرا وان و تاخمێ ئەمریکا و ڕۆژئاڤاییان، بۆ ماوەیێ نێزیکی ھەفتێ ھەشتێ سالان سایکۆلۆژیایا مرۆڤایەتیێ ژ لایەنێ پێکھاتەی ڤە تووشی دەست تێوەردانەکا نەھایدار و نەستی ( لاشعوری) کر و گەلەک ب خرابی بۆ وی زڤڕی. دەزگەھێن سیخۆڕیێن (CIA) و (KGB) ل جیھانێ ب مەلیۆنان مرۆڤ کڕین و دانە کاری. سیبەرا ڕەشا ململانێ و کێشمەکێشێن وان ھەمی وان سالان گەف ل مرۆڤایەتیێ و شارستانیەتێ دکرن. ھەلبەت نەیا ڤەشارتییە بەرژەوەندیێن وان تێدا بناس و ئەگەرێ ئێکەم و دۆماھیک بی.
پریشکێن دەستیێوەردانا ڕۆسان ل کوردستانێ ژی تشتەک نوی نینە و نەخاسمە ژی لسەردەمێ ململانێیا سەفەوی و ئۆسمانیان پترترین پێنگاڤێن خۆ ھاڤێتن و ژ پشتی ھنگی وەرە ژی ھەر یا بەردەوام بووی. چ گۆمان تێدا نینە پشتی پەیماننامەیێن جۆداجۆدایێن سێ قۆلی دگەل وان و چ پشتی ھنگی و ل دەستپێکا چەرخێ بیستێ دگەل لایەنێن دیترێن ئەورۆپی د بڕیاردان لسەر چارەنڤیسا کوردان، کو گەلەک ژ وان زیانێن مەزن گەھاندنە نەتەوەیێن کوردستانێ و کوردان ب تایبەت، و نەخاسمە پشتی پشت تێکرنا وان ل کۆمارا مھابادێ گرێیەکا دەروونی بناڤێ " گرێیا ڕۆسی یان Russian complex" لجەم کوردان پەیدا کر و شان ب شانی گرێیێن دیترێن مە ژ وەلاتێن دەڤەرێ و ئەمریکا و ئەورۆپییان د ناخ و دەروونێ خۆ دا ھەی، کارتێکرنەک وەسا دژوار ل سایکۆلۆژیایا تاکێ کوردی کر، کە ئەڤ تاکە وەکی مرۆڤەکێ " مارگەستی" ھەمی دەمەکی ژ خۆ و ئاییندا خۆ دترسیتن و ژێ پشتڕاست نینە. بەرژەوەندی و دەستتێوەردانێن ڕۆسی ل دەڤەرێ و ژ وان ژی کوردستانێ، نەخاسمە پشتی دروستبوونا دەولەتا ئیسرائیلێ، قۆناغەک و شێوازەک دیتر بخۆڤە گرتیە و ڤێ جارێ ئەرەب ژی ھاتنە دناڤ وێ یاریێ و زڤڕینکا دژوارا وێ ململانێدا، و ژ ڤێ چەندێ یە ئەڤ وەلاتە و ژ ئەگەرێ ئاریشا خۆ دگەل جۆھییان و ململانێیا ھەر دوو فەلسەفەیێن کۆمۆنیزم و سەرمایەداریێ و ل تەنشت وان ژی یا ئیسلامی، ئاگرەکێ وەسا ل دەڤەرێ ھلکری " نە سەر دیار و نە بن"! و کوردستان ژی یا دناڤ ڤی دەریایێ ئاگری و د نیڤەکا وێ دا.
وەلاتێن زلھێز و ژ وان ژی ڕۆسیا د ڕەفتار و بڕیارێن خۆ یێن سیاسی دا دیپلۆماسینە و بەری ھەر تشتەکی پلانا پاراستنا بەرژەوەندیێن خۆ ددەینن و ئەڤە پشکەکا جۆدا نەکرییە ژ کەساتی و سایکۆلۆژیایا تاکەکێ ڕۆسی. سەرپەرەشتێ ناما من یا دکتۆرایێ پرۆفیسۆر ئێڤگینی میخایلۆڤیچ نیکێریێڤ، کە نە مرۆڤەکێ سیاسی ژی بی بەلکۆ پەروەردەکارەک بی، بەردەوام بەحس بەحسێ چەک و شیانێن لەشکەریێن ڕۆسی دکر و ڤەنەدبڕی. پا نۆکە سیاسەتوانێن وان چەوانە و چ دبێژن؟! ھندەک جاران ئەم وەسا ھزر دکەین ھێدی ئەڤ جارەیە و ڕۆسی ڤێ جارێ دێ پشتا مە گرن و بەرنادەن ھەتا سەربخۆیێ. د. ئالێکسی سێرگیێڤیچ یودین، ھەلگرێ باوەرناما دکتۆرایێ د بیاڤێ دیرۆکێ دا و ئێک ژ کاربدەستێن قوتابیێن بیانی ل زانکۆیا بناڤ و دەنگێ حکومی پەروەردەییا مۆسکۆ(МПГУ) ئەز دنیاسیم و چەند ل جھەکی دگەھشتە من دا ھەوار کەتن: " بژیت کوردستان!"
ئەڤرۆکە د ململانێ و کێشمەکێشێن دژی تیرۆریستێن داعشێ و ڕێکخراوێن تووندھاژۆیێن ئیسلامی- جیھانی ل دەڤەرێ، قۆناغەک ژ قۆناغێن چارەنڤیس سازە، و سەرباری ھەبوونا ئاریشەیێن ناڤخۆیی چاڤەڕێ دھێتەکرن دەرگەھەک خێرێ وبێرێ لبەر تاکێ ماندی و زۆرداری لێکریێ کوردستانێ یێ ڤەدبیتن، بەلێ پشتی ھاتنا ڕۆسیایێ بۆ ناڤ ڤێ ھەڤکێشێ و دەستکاتییا وێ لگەل ھندەک پارتێن لایەنگرێن بیروباوەرێن مارکسی- لێنینی ل کوردستانێ و ھەروەسا ھەر سێ وەلاتێن شۆل ژێ ھەی ( ئیران و سوریا و تورکیاێ ژی لڤێ دۆماھیکێ و نەخوەش بوونا پەیوەندیێن وێ دگەل ئەمریکا) ل دەڤەرێ زەنگەکێ مەترسیدار یا دھێتە لێدان. ئەڤ زەنگە بۆ ھەمی لایەنان و نەخاسمە مە کوردانە. ھەکەر مە شیانێن سەپاندنا دەستھەلاتێ بسەر وان ھەمی دەولەتان نەبیتن، لێ یا فەرە ئەڤرۆکە پارتێن سیاسی ل کوردستانێ بۆ ھندەک بەرژەوەندیێن کاتی و بچویک و ب ھێجەتان، نەبنە گۆپالێ دەستێ وان دەولەتان ل قۆتان و لێدانا نەتەوەیەکێ بریندار و دلشکەستی و جینۆسایدکری و جارەکا دیتر برینەکێ ل سینگێ مە ڤەنەکەن دا نیشان و ژانا وێ ھەتاھەتایە بمینیتن. ئەڤ پارتە بلا د یاسایەکا سروشتێ بگەھن و ئەو ژی دۆماھیک ھاتنە ب وان فەلسەفەیێن ل یۆتۆپیایێ دگەڕھن و لبن ناڤێ وێ نەتەوەیێن دیتر بن پێ دکەن، و بەری ھەمیان ژی ئەوە ژبیر نەکەین " کۆمۆنیزم بخۆ ژ مێژە یا ژ دەبلی ھاتیە ڤەمراندن"، و بلا ئەو پارت نەکەڤنە دویڤ " کڵاوی با بردوو"! وەرن خەما خەلک و مرۆڤ و نەتەوەیێ خۆ بن، خەلک دێ چ مفای گەھینیتە ھەوە؟ تنێ ئەو نەبیتن ھەوە بکەنە پێسترک بۆ گەھشتن ب ئارمانجێن خۆ. باب و کالێن مە ژ خوە ڕا و ژ قەستی نابێژن" سویارێ ھەسپێ خەلکێ ھەر یێ پەیایە" و مەبەست نە ھەسپە، بەحسێ ڤێ چەندێ ژی دکەن.
*بسپۆرێ ئەکادیمی د زانستێن سایکۆلۆژی و پێداگۆگی/ زانینگەھا زاخۆ