ئەڤ گۆتارە ژی وەکی ھژمارەکا گۆتارێن پێشترە و ژبلی ھندێ بابەتەکە گرێدایی ب لایەنێ سایکۆلۆژیایا تاکێ کوردستانێ و شێوازێ پەروەردەیی و فێرکرنێ یە ل کوردستانێ، ھەروەسا پشکەکا بەرسڤا مەیە وەک بسپۆرێ سایکۆلۆژیایا پەروەردەیی بۆ پرسیارەکا بەڕێز د. ھۆگر تاھر تەوفیق سەرۆکێ پشکا مێژوو ل زانینگەھا زاخۆ کە ل دیبێیتەکا سیاسی-دیرۆکی ل ( ١٦/٥/٢٠١٦) و ب ئامادەبوونا چەندین کەساتیێن سیاسی بۆ ھەر سێ بەڕێزان ھێمن ئەحمەد ھەورامی ئەندامێ کۆمیتا ناڤین یا پارتی دیمۆکراتی کوردستان و بەرپرسێ کاروبارێن دەرڤە یێ پارتی و ھەروەسا سەعدی ئەحمەد پیرە ئەندامێ بیریۆیا سیاسییا ئێکەتیا نیشتمانی کوردستان و برێز ئەبووبەکر کاروانی ژ مەکتەبا سیاسییا ئێکگرتووی کوردستان ھاتبیە ڕێکخستن و پرسیارەکا مەزن و ئالۆز تێدا ھاتە ئازراندن کە: " بۆ چی کوردستانی خۆدان کەساتیەک زیندی نینە و نەخاسمە لسەر ئاستێ جیھانی؟" و د ڤێ گۆتارێ دا ژی وەکی جارێن دیتر پشکەک ژ بەرسڤا ڤی بەڕێزی دێ ب ستۆیێ خۆڤە گرین. لێ دگەل ھندێ ژی باوەرا مە ئەوە ئەڤ بابەتە گەلەک ئالۆزە و پێدڤی ب ڤەکۆلینێن مەزنتر و ھویرترە، لێ دیساڤە ئەوا مە دڤێتن ل ڤێرێ و ل خوارێ بێژین پشکەکا بچویکە ژ وان بناسێن کارتێکرنێ د ڤێ چەندێ دکەتن و گرێدایە ب شێوازێ پەروەردە و فێرکرنێ ل کوردستانێ و دبیتن ھەر ئێک ژ مە مامۆستایێن زانینگەە و قوتابخانەیێن ڤی وەلاتی بدەست یان بێدەست وی کاری ئەنجام بدەین. ھەرچەندە ئەڤ بابەتە، و بەرۆڤاژی حەزا من بکۆرتی یا ھاتیە نڤێسین لێ من یا ڤیای ھندەک بلەزتر ڤێ ھزرێ بگەھینمە خواندەڤانی کا ئەگەر چیە ئەم کوردستانی نەکەساتیەک بھێزین. ھەلبەت دا ژبیر نەکەین و ھەر جار مە یا گۆتی ئەم بخۆ ئێکین ژ ئەگەرا و ئەگەرێن دەرەکی و بابەتیانە و ئۆبجێکتیڤ ژی گەلەکن و ھەکەر ژیان مابیتن د گۆتارێن دیتر دا ئەز دێ پترتر وان ئەگەرێن نافخۆیی و دەرەکی دەمە دیارکرن، ھەرچەندە مە حەز دکر پشکەکا مەزن ژ مامۆستایێن زانینگەھێن کوردستانێ پشکدارییا بەرسڤدانا ڤێ پرسیارا مەزن و ھەستیار بکەن و ھەکەر بۆ ڤێ چەندێ پشتا خۆ ب ڤەکۆلینێن زانستی گرێبدەن ژ خۆ ھێشتانێ باشتر.
دیارە پرسیارا سەری پرسیارەک مەزنە و ئەو پرسیارە نەک تنێ یێن وەکی من بەلکۆ ژی ھەمی کوردستانی و ئەڤە سەرێ چەندەھا سەد سالانە ھزرێ تێدا دکەن و د مەژیێ سەرڤەیی و یێ ڤەشارتیێ خۆ دا لدویڤ بەرسڤا وێ دگەڕھن. خەلکەکێ بەری مە لڤێرێ و وێراھەنێ ھندەک بەرسڤێن بۆ دیتین و نڤێسین و بەلاڤکرین. من ژ یا ڤیای د ڤێ چەندێ دا بەشدار ببم و د بەرسڤا وی بەڕێزی دا ھاریکار بم و چەند گۆتارەک ژی ل سایتێ گۆڤارا گۆلان بەلاڤکرن. بەلێ ل ھەیڤا حۆزەیرانێ دەمێ مە ل وێ بانکا تایبەت ب دانا مووچەیێ مامۆستا و فەرمانبەرێن زانینگەھا زاخۆ مووچێ ھەیڤا ( ٥/٢٠١٦) وەردگرت ئەو بەڕێز بەرچاڤێ من کەفت و مە ھندەک گەنگەشەیا وی بابەتی و گۆتارێن خۆ کرن. بۆ من جھێ سەرسۆڕمانێ بی دەمێ وی خۆ حێبەتی نیشاندای و ڤیا بزانیتن کا من ئەو گۆتار د بەرسڤا چ پرسیارەکێ داینە؟ ما وی چ پرسیار کربی؟ ب واتایەکێ دیتر ئەوی نەزانی کا ل وێ کۆنفرانسێ و دێبێیتا مەزن و گرنگا سیاسییدا ژەند پرسیارەک گرنگ یا ئاراستەی کوردستانیان کری و بەرسڤا وێ چەند بزەحمەت و گرنگ و ھەستیارە؟ دەمێ ئەو پرسیار ژ دەڤێ وی دەرکەفتی و ب وێ ( حەماسەتێ ) داھتە گۆتن من ھزرکر ئەڤ پرسیارە بەرھەمێ سەدان دەمژمێر ھزرکرن و پێداچۆن و گەنگەشەیا ڤی بابەتییە د ھزرا وی دا، لێ پشتی من ئەو چەند گۆە لێبووی و زانی، حەچکۆ توو تەشتەکا ئاڤا قەڕسی ب سەرێ من داکەی، من زانی کە ئەو گۆتن ژی وەکی گەلەک ئاخفتنێن جڤاکێ تشتەک بی ژ دەڤێ وی دەرکەفتی، و یان باشتر بێژین وەکی" پەقەکا ئاڤێ" بی و ھات و چۆ و پەقی.
لدەمەکی ل ھزر و مێنتالیتەیا کوردستانیان، وەکی چەوا کارل گۆستاڤ یۆنگ(Carl G. Jung)، دەروونناسێ بناڤ و دەنگ، د تێگەھێ نەست یان نەھایدارێ بکۆمەل( لاشعور جەمعی) یێ خۆ دا دبێژیتن ئەڤ ھزر و حەز و ڤیانە و ئازادی و سەربخۆییا کورد و کوردستانێ وەکی بابەتەکێ ھزری و ھەستەوەری و گرێدای ب لایەنێ سۆزداری و مێنتالیتەیا وی تاکی و چارەنڤیسا وی، ب ھزاران سالانە ژ نڤشەکی بۆ نڤشەک دیتر دھێتە ڤەگۆھاستن ھەتا ئەڤرۆکە گەھشتییە مە.
ئەڤ بوویەرێن بڤی ڕەنگی و ئەڤ شێوازێ ھزرێ لنک مامۆستایێ زانینگەھێن کوردستانێ وەکی گەلەک تشتێن دیتر دلێ مرۆڤی ژ گەلەک تشتان سار و ڕەش دکەتن. یا ئاشکرایە ل جیھانێ مامۆستایێن زانینگەھان ژێدەر و دەینامۆ و ھێزا گھۆڕینێن مەزنێن وەلات و نەتەوانە و ھەمی ئەو دەستکەفتێن جڤاکیێن ئەو وەلاتێن پێشکەفتی گەھشتینێ پشکەکا مەزن یا لسەر دەستی َمامۆستایێ زانینگەھێن وان بدەستڤە ھاتی. ئەو مامۆستایێ زانینگەھێن کۆ ھەستا نەتەوەیی و بەرژەوەندیێن نەتەوە و جڤاکا وان لنک وان و د ھزر و مێنتالیتەیا وان د مەزنترین ئارمانجێن ژیان و ھزرا وانن. لنک مە مامۆستایێ زانینگەھێ خۆ دئیننە ڕێزا فەرمانبەر و کارمەندێن ئاسایی و وەسا ھزر دکەن لسەر بەریکا ڤی نەتەوەی و خۆینا شەھیدان و بەریندار و ماندیبوونا پێشمەرگەی و دەربدەرییا ھزاران کەسان ھندەک کەسان دەلیڤە یا بۆ ھەلکەفتی دا ل قۆناغێن ماستەر و دۆکتۆرایێ بخوینن و خۆ پێ بژینن و ھەر چەند ماوەی چەکێ خۆ یێ بانکی ھەلگرن و بچنە بانکێ و مووچەی وەربگرن و گەشتۆگۆزارێ و پەیاسا پێکەن، و ھێدی کارێ وی تمام و ھندە و چ دیتر نینە. ڤەکۆلینێن زانستی نیشان ددەن کە مامۆستایێن زانینگەھان ل وەلاتێن دیتر ژ لایەنێ ژیانێ خۆدانێ کێمترین سالێن ژیانێ ئانکۆ ژ تەخ و چینێن دیتر کێمتر دژین، و ئەگەر چییە؟ ئەگەر ئەوە خەمخۆرێن نەتەوەیێ خۆنە، نەک مووچەخۆرن. ڕاستە کەس بێ مووچە ناژیتن و کار ناکەتن، بەلی َھەکەر ھەمی ھزر و مێنتالیتە و خەم و خەیال بینە مووچە دێ ئەو چێبیتن ئەوا ئەم کوردستانی تێدا. ھەڕە خەلک یا ل کیرێ و ئەم ل کیڤەینە!
بەلی َل کوردستانێ ب ھزاران مامۆستا ل زانینگەھان و ھەلگرێن باوەرنامەیێن مەزن و ناڤ و نیشانێن پڕۆفیسۆرن و یان ... ھتد، لدەمەکی کە چەند کەسەک تنێ وی د ناڤ زانینگەھێ و جڤاکێ دا نانیاسن چونکی چ جیاوازییا وان و فەرمانبەرەکێ ئاسایی و بێ باوەرنامە نینە. ب ھزاران ژ ڤان مامۆستایان ل زانینگەھێ، کوردستانێ لبن سیبەرا خوینا شەھید و ڕەنج و ماندیبوونا پێشمەرگێ قەھرەمان دخۆن و ڤەدخۆن و تنێ دھێن و دچن و چەند وانەیەکا ددنە قوتابیان و ئەو ژی نەک ژبەر فێربوونا قوتابیان بەلکۆ ژبەر ھندێ کە چەند دینارەک پارەی پێڤە دھێن. ڕاستە مووچە و پارە مافێ وان بەلێ پانێ فێرکرنەکا ڕاست و دروست و لسەر بنەمایێن ھەستا نەتەوایەتی و نیشتمانپەروەری و کوردەواری و بۆھایێن وێ ژی ئەرکە لسەر ملێن وان. ڕاستە ژی مووچە نۆکە ژ بەر کاودانێن خرابێن ئابووری لسەر ئاستێن جیھانی و دەڤەرێ و دەستوەردانێن سیاسی و جەنگەکێ سایکۆلۆپۆلیتیکێ نەخوازرای ژ لایەنێ حکومەتا بەغدایێ و جەنگێ تیرۆریستێن ڕێکخراوا ئیسلامییا تووندڕۆا داعشێ و ھژمارەکا ھۆکارێن ھاوشێوە نە دئاستێ پێدڤی دایە، بەلێ پا ئەڤ کاودانە ھەمی دوو سالە دروست بووی و بەری ھنگی وەسا نەبی.
مامۆستایێن باش و دلسۆز ژی یێن ھەین، بەلێ پا یێن ھەین و بەلکۆ ھندەکێن وەسا ژی تێدا ھەبن وەکی عەلی وەردیێ بەھشتی دبێژیتن " د برجێن بەلەک" دا دژین و وەسا دفنا خۆ ل خەلکێ و فەرمانبەرێن دیتر بلند دکەن تو دێ بێژی ئەو ژ کیرێ ھاتینە و خەلک ژ جھەک و تشتەک دیتر و ستێرەکا گەشتر نەک ژ ڤی ئەردی.
ڤێجا ھندەکێن تێدا ھەین- ھەلبەت نەھەمی و مرۆڤێن جوامێر ژی یێن ھەین، مالا وان ئاڤا – چار ڤەکۆلین یێن بەلاڤ کرین و ل چەند کۆنفرانسەکا ل دەرڤەی وەلاتی بەشدار بین دەمی َتەماشەی مامۆستا و فەرمانبەرێن دەوروبەری خۆ دکەن حەچکۆ ئەو یێ ل ئەسمانی و خەلکا دیتر لسەر ئەردییە. حال چ حالە ڤەکۆلینێن وی ژی نە بکوردینە و حەچکۆ نە بۆ کوردان و ناڤێ کوردان ھاتیە نڤێسین. ئەو ھند زەحمەتێ بۆ خۆ چێناکەن تنی َسێ چار چرکەیا ھزرا خۆ بکەن: " باشە کۆڕۆ ! بابۆ! پانێ من ئەڤ ڤەکۆلینە یا ب ئەرەبی یان ئینگلیزی نڤێسی باشە وان چ منەت ب منە؟ باشە وان کەنگی سەرێ من دڤێتن ھەتا سەرێ من ھند بۆ وان بئێشیتن و ئەز ھندە خەمێ ژ زمانێ وان دخۆم و بزمانێ وان ڤەکۆلینێ دنڤێسم؟ما ئەو کەنگی و بدرێژاھییا ھەمی وان سالێن کۆشتن و تالانکرن و جینۆساید و کێمیابارانکرن و ئەنفالان دل ب من و خەلکێ من سۆتییە؟ باشە ئەوان چەند زووی ئەو تشتە و تاوانێن مەزن ژبیر کرن؟ " ھەکەر مە ئەڤ تاوانە ل ھەمبەر ئەرەبان کربانە ئەو دا ناڤ و دەنگ و ڕەنگێ مە ژی ل خۆ و زارۆکێن خۆ حەرام کەن. بەرۆڤاژی دیتن و تێگەھشتنا ھندەک کەسان ژ من ئەو وەسا ھزر دکەن کە ئەز ل زانینگەھێ دژاتیا زمانەک تایبەت یان ھندەک زمان و کەلتووران دکەم و ئەڤە گۆپیتکا تێنەگەھشتنێ یە ژ فەلسەفا ژیانێ و پەروەردێ لنک من. ئەز وەکی کەسەکێ چەند زمانی(multi language) و چەند کەلتووری ( multi cultural)ژبلی کو من بھێزترین باوەری یا ب زمان و کەلتوور و برایینی و تێکەلییا وان یا ھەی، وەک مامۆستایەکێ زانینگەھێ ژبلی وانەیێن تایبەت و بسپۆری مەزنترین ھاندەرێ قوتابیان بوویمە بۆ فێربوونا زمانێن پترتر و بۆ مەبەستا وەرگرتنا باشترین مفای ژ زانست و سایکۆلۆژیایێ نەخاسمە، لێ ب مەرج. مەرج ئەوە ھەکەر مرۆڤ چەند زمانان بزانیتن باشترین تشتە و ھەکەر مرۆڤ سێسەد زمانان و ژ وان ژی بەرنیاسترینێن وان یێن وەکی ئینگلیزی و چینی و ئیسپانی و فرەنسی و پۆرتۆقالی و ڕۆسی، وەک زمانێن دانپێدای ژ ئالیێ (UN) و گەلەکێن دیتر ژی وەکی بلبلی بزانیتن بەلێ زمانێ خوە و یێ دەیک و بابێن خوە نەشێتن بخوینیتن و پێ بنڤێسیتن بلا خوە وەسا دەینیتن چ نزانیتن. ناچێبیتن مرۆڤ ھەمی زمانێن جیھانێ بزانیتن و زمانێ کوردی نەزانیتن. ئەڤە نەک تنێ تاوانەک مەزن بەلکۆ گۆنەھەکە ژ گۆنەھێن مەزن ( کەبیرە). چ نەتەوە ل جیھانێ وەسا نینن. ھەکەر ھەر کەلتوورەکی و وەلاتەکی کت و ماتەک مرۆڤ تێدا ژ ئەگەرێن تایبەت زمانێ خوە نەزانن ژی ئاساییە بەلێ لنک مە کوردان یا بوویە دیاردە و بوویەرەک مەترسیدار و گەفان ل مان و نەمان و ھیوا و ئارەزوو و کەساتی و سایکۆلۆژی و ئاسایشا سایکۆلۆژی و ئابووری و کەلتووری و سیاسی و جڤاکییا و لەشکەری و نەتەوەیێ مە دکەتن. ئا ھەمی ئەڤەیە مە ژ ئەنجامێن وێ ھایدار دکەن و ھۆشداریێ ددەنە مە. ئەم دژاتیا چ لایەن و زمان و کەلتوورەکی ناکەین، بەلکۆ خەلک دژایەتییا مە دکەن.
نزانم مامۆستایێ زانینگەھێن مە دی َکەنگی تێگەھن؟ نزانم بۆچی ھەستا کورداتیێ لنک وان ھند نزمە؟ باشە ئەڤ مامۆستایە چەوا تەماشەی زارۆک و خێزانێن شەھید و بریندارێن پێشمەرگەی دکەن؟ ئەو پێشمەرگێ ژپێخەمەت پاراستنا پرستیژ و شەرەفا نەتەوەیێ خۆ شەھید و بریندار و پەککەفتی دبیتن بۆ وان چ بێژیتن؟ ئەوێن ژ پێخەمەت زمان و کەلتوور و فەرھەنگێ کوردەواری کۆمەکا زارۆکا، و ھێتیم و سێوی، و بیژن لدویڤ خۆ دھێلن و دیار نینە دێ داھاتوویا وان چ بیتن و کی سەخبێرییا وان کەتن، باشە ئەڤ مامۆستایێ زانینگەھێن مە چاڤ پێڤە نینن و ڤان کەس و تشتان نابینن؟
مامۆستایێ زانینگەھێ یی َھەی ئەو و ژنکا خۆ ل زانینگەھێ و ئەڤە چەند سالە و ل خۆشییا دوو مووچەیان وەردگرن و وەکی پیرەژنکەکێ ھەتا ئێڤاری پت پت و کۆت کۆتا وییە و داھۆلا حکومەتێ و ڤی کاودانی ب خرابی دقۆتیتن و ھندی تو بگەھییە وی دێ بەحسێ گەندەلیێ ل ڤی وەلاتێ تێر دوژمن و نەیار، چ لناڤ خۆ و چ دەرڤەی کوردستانێ، کەتن، و ئەو مامۆستا ھندی سەرێ درێزیکی َقۆسیریێ ل خۆ و زکێ خۆ ناھێلیتن، و نزانیتن زارۆک و بچویکێن شەھید و پێشمەرگەیی َگیان لسەردەست چ دکەن؟ ئەو دەمێ بەحسێ گەندەلیێ دکەتن ژبیر دکەتن یان ژی خۆ ل گێلی ددەتن ئەو بخۆ مەزنترین گەندەلکارە. ھەکەر وەسا نینە بلا بچیتن تەماشەی تێکست و دەقێن ئایینی و شریعەتی و بەلکۆ ژی ویژدانا خۆ بکەتن. ئەو بخۆ مەزنترین گەندەلکارە چونکی پارێ خۆ حەلال ناکەتن. ئەو بخۆ مەزنترین گەندەلکارە چونکی ئەو وانا ددەتە کۆڕ و کچێن پێشمەرگە و شەھیدێن کوردستانا کوردان و ئەوێن لسەر دەستێ ئەرەبان ھاتینە کۆشتن ب زمانێ خۆ نینە بەلکۆ ب زمانێ وانە- ئانکۆ ئەرەبییە. ئەو زمانی َژ ھزار قوتابیان پێنج تنی َتێدگەھن و ئەوێن دیتر نزانن. ئەو زمانێ قوتابی ھندێ سەرێ درێزیکەکێ مفای ژێ وەرناگریتن و دەمێ دەردچیتن و ل جھەکی دھێتە دامەزراندن خۆدانێن وی شۆلی و جھی گازندەیان ژێ دکەن. ژ ئاستێ وی یێ زانستی یێ وی نەڕازینە و دبێژن ھیچ زانیارییەک ڤی َنینە و چ تشتەکی نزانیتن. ئەو نزانیتن چونکی مامۆستایێن وی کوردیێ نزانن. ئەو خۆدان کۆمپانی نزانیتن مامۆستایێن وی فەرمانبەری وشەیەکا کوردی نزانیتن و نەشێتن بخوینیتن و بنڤێسیتن. باشە ئەڤ مامۆستایە ب چ ڕوویەکی خۆ ب کورد دزانیتن؟ کوردە چونکی کوردی دئاخڤیتن؟ باب و باپیرێن مە ژی کورد بین و بەلێ دگۆتنێدا نەخواندەوار بین چونکی وشەیەک کوردی نەدخواند و نەدشیا بنڤێسن. لدویڤ پێناسا ڕێکخراوا یۆنسکۆی مرۆڤی َخواندەوار ئەو کەسە یێ ب زمانێ دەیکا خۆ بخوینیتن و بنڤێسیتن. پا ھوین چ جۆر خواندەوارن( متعلمن)؟ چ جۆر کوردەکن؟! من بۆ ڤەکۆلینەکا زانستی ڕاپرسییەک بزمانێ شرینێ کوردی ئامادە و ڕێکخست و ڤڕێکرە بەردەستێ ھندەک مامۆستایان و نازناڤێن وان ناڤ و نیشانێن مەزنێن وەکی نزا چ تشت پرۆفیسۆر و ... بین. و ئەو مامۆستا دڤیا وەک شەھرەزا ( خەبیر) بڕیارێ لسەر وان بڕگەیان بدەن ئەوێن د ناڤەرۆکا ڕاپرسیێ دا ھەین. کەسەکی گۆتە من ئەو ( حەشامەتا ) بناڤ پرۆفیسۆر وەکی شلخا مێشا ھنگڤینی ب وان ڕاپرسیان وەرھاتبین و نەدزانی کوردیێ بخوینن و تێبگەھن. ھەی! ھەی! پا وە وەلات بڕێڤەبر؟؟!! پا وە کوردستان ئاڤا کر؟؟!! ھوین پرۆفیسۆرێن زمانێ ئەرەبینە و کەلتوورێ وی نەتەوەینە نەک یێ کوردی و کوردستانیان. باشە ئەڤ مووچێ ھوین وەردگرن چەوا د حەفکا ھەوە دا دچیتە خوارێ ؟؟ ھیچ وەلاتەک دۆلارەکێ ب تنێ ژی نادەتە وی مامۆستایێ ب زمانێ وی وەلاتی وانەی نەبێژیتنە زارۆک و قوتابیێن وی وەلاتی و نەخاسمە ھەکەر وەکی کوردستانێ شەھید و بریندار ژپێخەمەت زمانێ خۆ دابن. ھندەک مامۆستا وان کۆردۆلۆژی ژی بزمانێ ئەرەبی ددەنە قوتابیان!! ئاخر زەمانە!! مرۆڤ دمینیتە حێبەتی ما ئەڤە ئەرەبی چەند یا ب تامە ھوین ھۆسا سۆتیێ ڤی زمانی؟؟ ما ھەوا ھەوە ب ئەرەبی خواندییە دێ مەژیێ مە و یێن زارۆکێن مە پێ تەژی کەن؟ ئاڤڕییەکێ ل زمانێ خۆ ژی بدەن. قوتابی بێدەستھەلاتن و ژ خۆ ناپرسن و کەس دی ژی خەمێ ژ وان ناخۆتن و پرسیار و لێپێچنەوە دگەل کەسێ دا ناھێتە کرن و کەسێ لسەر ڤێ خەمساریێ دەرنائێخن و سەرا ڤێ چەندێ مووچێ کەسەکێ نابڕن، بەلێ پشت ڕاست بن ئەڤ مافە ھەکەر لنک مرۆڤان بەرزە ژی بیتن لنک خۆدایێ مەزن و دلۆڤان و ئێکانە و دادپەروەر بەرزە نابیتن.
ئەو مامۆستایێ ل شوینا دیڤچۆنا چھار پێنج پەرتووکێن کوردی بکەتن و فێری چھار پێنج وشەیێن کوردی بیتن و پارێ خۆ حەلال و دروست بکەتن، دشێتن بیست و چھار دەمژمێران دویڤداچۆنا فلان یاریزانێ تەپا پێ و فلان لیگ و چامپیۆنانن ئەو تشت و ڕوویدانێن ھیچ کارتێکرنەکا نە ب خرابی و نە ب باشی، نە ب زیان و نە ب خێر، وەکی ئیبراھیم پێغەمبەری(س) وەسفا بت ( سەنەمێن) ( قەومێ) خۆ دکەتن،بکەتن. بۆ وی نە خەمە قوتابیێ وی تشتەکی فێر ببیتن بەس خەما وی فلان یاریزانێ بێ شۆلە کا چ دکەتن و چ ناکەتن و چ دبێژیتن! حەچکۆ ئەو یاریزان ل ئەورۆپایێ دێ ڤی مامۆستای ل کوردستانا پیرۆز بەختەوەر کەتنو بەتە بەھشتا پەحن و مەزن، بەلێ ئەڤ قوتابیێ بابێ وی لسەر ئاخ و ژپێخەمەت زمانێ شرین و پیرۆزێ کوردی و ئاخا پیرۆزا کوردستانێ شەھید و بریندار بووی نە ھند گرنگە و نە یێ فەرە. فەر و گرنگ ئەوە مووچەیێ وی مامۆستای یێ ھەی و دێ ھەبیتن و کەس لسەر ڤێ چەندێ – و ڤێ تاوانا مەزن و ل ڕێزا جینۆسایدا ھزری و مێنتالی و سایکۆلۆژی و جڤاکی- وی سزا نادەتن. ڤێجا ڤی مووچەی کی بدەتن دروستە: سەدامێ گۆڕ بگۆڕ و ستۆ شکەستی و کافر یان مالیکیێ وەکی وی یان عەبادی یان حکومەتا ھەرێما کوردستانێ و یان ئیخوان ئەلمۆسلمین یان ژی دەولەتا ئیسلامییا شەریفا داعشێ یان ... ھتد.
ئەو مامۆستایێ بابەتێن مێژوویێ ژی وەکی کەتوار ناخوینیتن و ناپیڤیتن. ئەو دیرۆکێ تنێ د وی کۆژیک و بازنەیێ خۆش دا دبینیتن کا فلان پاشای چەند جە و باژێڕ گرتن و فلان خەلیفەی کیژ وەلات ( فەتح) کر و فلان قەیسەری ھندە شار و باژاڕ وێران کرن و فلان ئیمپراتۆری و تزاری ھندە وەلات داگیرکرن و ھندە دەستکەفت و چەک و ھسپ و تۆپ و شمشیر و ترۆمبێل و ... ستاندن. بۆ ئەوان د دیرۆکێ دا نەخەمە کا ڕەوشا سایکۆلۆژی و جڤاکی چ بسەری ھاتیە. نە گرنگە ئەو جە و باژێڕ کەنگی و بۆچی و چەوا ھاتینە گرتن و داگیرکرن و سۆتن و کاولکرن. نەگرنگە چەند مرۆڤێن سیڤیل و بێ تاوان و ژن و زارۆک و دانعەمر لبەر پێیان چۆینە و ھاتینە کۆشتن. نەگرنگە کا چەند زارۆک مان ھێتیم و سێڤی و چەند ژن و کچ و مرۆڤ مان بێ خۆدان و بیژن و جەرگێ چەند دەیک و بابان بکشتنا کەس و کارێن وان ھاتە سۆتن و شەوتین. نەگرنگە د دیرۆکێ دا چەند کەس ژ ترسا دەنگێ فڕۆکە و تانک و تۆپ و پەقین و سۆتن و ھەسپ و مەنجەنیق و قێڕییان و ھەوارھەواران ترسان و تووشی نەساخیێن دەروونی و سایکۆلۆژیک بین. نەگرنگە ژ ئەگەرێ جەنگ و شەڕان و ململانێیان، د دیرۆکێ دا کا چەند زارۆک چاڤدێر و شایەتی کۆشتن و سۆتن و وێرانکرنا کەس و کار و مال و خانیێ خۆ بویینە و چەندان چی بچاڤێن خۆ دیتیە داگیرکەران ئافرەتەکێ ژ مالباتا وی کرێت دکەن و پشتی ھنگی ب دەھان سالان ئەو وێنە ژبەر چاڤێن وی ھندا نابن و چەند ژ وان ژی تووشی نەساخیێن دەروونی ھاتینە. ئەو گۆھی َخۆ نادەن کا چەند کەس و چەند پێشمەرگە پەککەفتی دبن و ئەڤ کێماسییە چەندین سالان وان ئازار و ئەشکەنجە ددەتن، و ژن و زارۆک و مالباتا وی ب چ جۆرەکێ سەرەدەریێ دگەل وی دا دکەن و بەلکۆ ژی ب خرابی، و ئەڤە ھەمی کارتێکرنێ لسەر بارێ دەروونیێ وان دکەتن و ھەروەسا ژی یا مالبات و خێزانا وان.
************
مامۆستایێ مە بڤی چاڤی و مێنتالیتەی تەماشەی وانەگۆتنێ و کار و پیشەیێ خۆ دکەتن. ھەلبەت ناھێتە ڤەشارتن کەسانێن نیشتمانپەروەر و کوردپەرێست ژی تێدا ھەنە و ئەو جۆرێن مامۆستایێ، زانینگەھان بخواندنا ڤی بابەتی ھیچ خۆ شاش ناکەن، چونکی ئەو ژ خۆ ڕازی و پشتڕاستن و دزانن ڕاست چیە و خەلەت و حەرام کیژکە.
**********
ب ھزاران کەنالێن ڕاگەھاندنێ یێن وەک ڕۆژنامە و گۆڤار و سایت و تەلەفزیۆن و ڕادیۆنێن ھەین کە دشێن ببنە دەرگەھێ ھندی َمامۆستایێن زانینگەھان بڕێکا نڤێسین و چاڤپێکەفتن و سیمینار و مێزەگرد و کۆڕ و کۆمبوونان مفای بگەھیننە جڤاکا کوردستانێ و پشکدار ببن د ئاڤاکرنا بنیاتێ کەساتییا کوردستانیاندا، بەلێ ھژمارا وان جۆرە مامۆستایێن ڤی کاری دکەن گەلەک گەلەک کێم و دەگمەنن و ھندی تپلێن دەستەکی نینە، بۆچی؟؟!!
گەلەکێن ھەین تنێ ڕۆژان بەرێڤەدکەن و د وێ باوەرێ دانە خۆ خراب نەکەن، نەوەک دەستھەلات و سیستەم بھێتەگھۆڕین و ئەرەب و مالیکی و سەدامێ گۆڕ بگۆڕ و عۆدەی و قۆسەی و ئەبووبەکر سەگدادی و داعش و ... بھێنە سەر دەستھەلاتێ. بڤی ڕەنگی ئەو نیشان ددەن و دسەلمینن کە ئەڤە لاوازترین ئاستێ باوەری بخۆ بوونێ و کەساتیێ یە کە مرۆڤ بڤی ڕەنگی ھزر بکەتن. ئەو مرۆڤێن ھۆسا ھزر بکەن و خۆدانێ ڤی مێنتالیتە و ( ئەقلیەتی) بن وەکی کەرەکێ پەزینە و نەشێن مفای بگەھیننە وەلات و خەلکێ خۆ. ئەڤ مرۆڤە ئەون یێ وەلات و دەولەت ب ھیڤیا وان ڤە چ جاران نەدھێتە دەیناندن و نە پێشدکەڤن و ھەتاھەتایە ژی مینن بن دەست و کۆلۆنیلکری مینن ھەتا دۆماھیکا جیھانێ.
ئەوێن ھزردکەن پێدڤییە مرۆڤ " مریشکا سەد سالی بیتن نەک دیکلێ ڕۆژەکێ" فەرە بزانن تام و چێژ و ڕامان و واتا د ژیانێ و فەلسەفەیا وێ ژیانێ یا د ھندێ دا مرۆڤ " دیکلێ ڕۆژەکێ بیتن نەک مریشکا سەد بەلکۆ ژی نە یا ھزار سالان". ئەوێن بڤی ڕەنگێ چەواشەکری و شاش ھزر دکەن سەربۆر و ڕێڕەویا دیرۆکێ دگھۆڕن و خزمەتا مرۆڤایەتی و شارستانیەتێ دکەن و ناڤەکێ مەزن و ھەمیشەیی و جاویدان بۆ خۆ د دیرۆکێدا تۆمار دکەن. ب ھزاران مرۆڤ وەکی "مریشکێن سەد سالی" ھاتنە دناڤ دیرۆکێ دا و وەکی مریشکان چۆن و بەرزە بین و ھاتنەژبیرکرن و کەس نزانیتن کە بین بەلێ ئەوێن وەکی " دیکلێ ڕۆژەکێ" ناڤێن وان دناڤ بەرپەڕێن دیرۆکێدا ماین و بەرزە نەبین ھەمی ئەو کەسن ئەوێن وێرەک و خۆ ھاڤێتیە شۆلا و کاری و بۆ خۆ زەحمەتی چێکری و زەحمەتی و ڕەنج و ماندیببون دیتی و وەکی بچویکا چاڤێ وان نەمای ل کێماسییان و مووچەی و فلانی و فیساری. چ گۆمان تێدا نینە، ئەڤ کەسە ھەکەر ژ قەنج و باشان بن، ل جیھانا دیتر ژی وەکی وان مریشکان ناھێنە ھژمارتن و ھەلسەنگاندن و پاداشتێ وان دێ دگەل گەلەک ژ خولکێ دیتر باشتر و مەزنتر بیتن. ئەڤ جۆرە مامۆستایە مامۆستایێن مرۆڤاتیێنە و دیرۆکێ دروست دکەن.
*****
نە ئەو مامۆستایێن نەکوردپەروەر و ئەوێن شەرمێ ژ زمان و کەلتوور و فەرھەنگێ جوان و ڕەسەن و پیرۆزێ کوردەواری دکەن. بێگۆمان ژی ئەڤ جۆرە مامۆستایە نە د خەما ھندێ دانە بۆچی کوردستانەک د نەخشەیا جۆگرافیاییا جیھانێ دا نینە و بۆچی کەساتیا کوردی لاوازە و د ڤیا چ بھێتەکرن دا ئەڤ کێماسی و لاوازییە بھێتەچارەسەرکرن. ئەو مامۆستا دێ خەما ئاییندە و داھاتوویا وەلاتێ خۆە بیتن یێ کۆ چونکی و تنێ ژبەر کو چەند ڕۆژەکا ب زمانێ ئەرەبی خواندی، ب زمانێ ئەرەبی و ئەرەب و " وەتەن ئەرەبی " ڤە گرێنادەتن نەکۆ بەرژەوەندیێن وی بکەڤنە د مەترسیێ دا. یان ئەو مامۆستایێ کۆ وەسا ھزر دکەتن چونکی وی یا بزمانێ فارسی یان تورکی قۆناغا ئامادەیی یان دویڤدا خواندی یان چونکی ئینگلیزی یان ڕۆسی و یان ئەلمانی و یان فرەنسی دزانیتن دڤیا قوتابیێن وی ژی ب وی زمانی فێری زانستێ ببن. باشە ئەڤە چ ھەستە و چ مێنتالیتەیە؟ ما ئەو نابێژیتە خوۆ ئەو دێ بۆ کێ و چی و کیرێ وی یان وان زمانان فێر بن؟ چەند کەسێن ژ وان نەتەوان ل زاخۆ ھەنە دا ببنە قوتابیێن وی قوتابی یان ل فەرمانگەھێن میری سەرەدانا وی بکەن و ئەو نەچار بیتن ب وی زمانی بئاخڤیتن؟ ئەڤ مامۆستایە ل شوینا دویڤدا چۆنا تەپا پێ