دبیتن دەمێ ھندەک کەس ڤی تایتلی دبینن بەلکۆ ھزر بکەن کا ئەز دێ چ بەحسێ وەرزشێ کەم و گاڤا ئەو وێ گۆتارێ دخوینن بەلکۆ کەربەک مەزن ژ من ھەلبگرن و من ب کەسەک پاشکەفتی بزانن و ب دژی وەرزشێ و وەرزشوانێن خۆشتڤی وەسف بکەن. و ئەز دێ د بەرسڤا وان دا بێژم ئەڤ ھزرە و بیر و بۆچۆنە دویر ژ ڕاستیێ و کەسایەتی یا من. ئەز وەکی بسپۆرەکێ سایکۆلۆژی و پەروەردەیی ژ گەلەک کەس و لایەنان پتر گرنگی و فەرایەتی یا وەرزشێ بۆ ساخلەمیا دەروونی و جەستەیی یا مرۆڤی تێدگەھم و دزانم.
د ژیانا خوە دا و بۆ سالھایێن سالا ئەز کەسەکێ وەرزشوان بیم. ل چەند سالێن خواندنا خوە ل بەکالۆریوس و ماستەرێ ل ھەڤلێرا پایتەخت من ب شێوەیەکێ پراکتیکی بزاڤێن وەرزشی یێن یوگایێ دکرن و ل وان سالا ل بیرا منە ئەز مرۆڤەک گەلەکێ ساخلەم – ژ لایەنێ سایکۆلۆژی و ھەم ژی لایەنێ فیزیۆلۆژیکی و جەستەییڤە- و ھشیار و ب بزاڤ بیم. و لەوما ژی ژ ڤێ چەندێ ڤە پێشنیازا من بۆ ھەمی کوردستانیان، ب پیر و شیر و ژن و زەلامانڤە، و نەخاسمە ژی قوتابیان ئەوە ژ ژێدەرێن تایبەت ھندەک ژ ڤان بزاڤێن یوگایێ پەیدا بکەن و بکاربینن و ئەنجام بدەن بۆ ساخلەمیا روحی و رەوانیا مرۆڤی گەلەک ب مفا و کاریگەرن. نزانم کا ل کوردستانێ وەسایە یان نە بەلێ دەمێ مە ل ئاوارەیێ ل ئیرانێ د خواندنا ل قۆناغێن ناڤنجی و ئامادەیێ ھەر سپێدەھیەکێ ڕێڤەبەر و یاریدەرێ وی و مامۆستایێ بابەتێ وەرزشێ مە ھەمی قوتابیان ڕێز کەن و نێزیکی چارێکەکێ و پتر چەندەھا بزاڤێن وەرزشی ب ھەمی قوتابیان کەن و ڤێ چەندێ کاریگەری یەکا باش ھەبی لسەر ڕەوشا خاندنا قوتابیان. خۆزیکا ئەڤ چەندە ل کوردستانێ ژی ژلایەنێ وەزارەتا پەروەردە ل حکومەتا ھەرێما کوردستانێ ببایە یاسایە و ھاتبایە جێبەجێکرن.
مەرەما مە ژ گەنگەشە کرنا ڤی بابەتی ئەوە تپلا خوە دەینینە سەر ھندەک لایەنێن خراب و لاوازی و نەرینی یێن ھزر و بیرا خەلکی َ مە بگشتی و نەمازە ژی قوتابیێن مە بۆ وەرزشێ. چەندەھا جاران مە یا ب چاڤێن خوە دیتی و گۆە لێ بووی ھندەک کەس و خزم و کۆڕ و باب سەرا یاریێن تەپا پێ ب شەڕ چۆین و گێرە ژ ئێک دیتر چێکری ژێک سل و زیز دبن و یان قوتابی ل وان سال و دەمێن ھەڤڕکی و چامپیۆنێن سەر ئاستێ جیھانی یان ناڤچەیی ل تەلەفزیۆن و دەزگەھێن ڕاگەھاندنێ تێنە پێشکەش کرن خوارن و ڤەخوارن و نڤستن و خواندن و ژیانێ ل خوە حەرام دکەن و بیست و چار دەمژمێرا و پتر لبەر ڤان یاریا دمینن!!و ژ ئەگەرێ وی کاری گەلەک دەلیڤەیێن سەرکەفتنێ ژ کیستێ وان دچیتن و بەلکۆ ھەبن ھندەک ژ وان بۆ ھەتاھەتایە ژ خواندن ل زانینگەە و پەیمانگەھان ڤەدقەتن و بێبەش دبن، سەر چی و کێ؟ کەس نزانیتن. سەرا ڕیال و بارشلۆنا و بێلێ و ڕۆنالدۆی و مێسی و سێسی و دێسی و گێسی و پێسی و ...؟؟ تو خۆدێ نە مخابنی.
ڤێجا ئەز مریێ چ نینم و پێ ناقەھرم بەس ھنگی نەبت گەلەک جاران تەلەفزیۆنان دێ ڤەکی دا بۆ خوە و دگەل خێزان و پیرە دەیک و پیرە بابێ خوە تەماشەی نووچە یان بەرنامەکی بکەی دا بزانی کا چ بسەرێ ڤێ ( دنیایێ) و کوردستانێ دھێتن و دێ چ خوەلی بسەر مە وەرئێتن ھندی ھند مە دوژمن و نەیارێن ھەین. ل ناڤ کوردستانێ و ژ ژدەرڤە ژی. دێ بینی چەند کەنکەنە و مرۆڤێن سەرە ب ( قات و ڕیباتا ) یێ لسەر ( شاشەی)، و یا ش تەوەرە بەحسێ کوردستانێ و ڕیفراندۆمێ و پێشکەفتنا ئابووری و سیاسەت و بارێ کۆمەلاتیا کوردستانێ و چەوانییا بوون " ب دەولەتینییا " وێ دکەن. ( کەیفا ) مە دھات، و دلێ مە خوەش دبی. ل دەستپێکێ من ل ھەمییا د حەیتاند:" کا ھژ بن! ڕاوستن دا گۆھێ بدەین ڤان جامێرا کا چ دبێژن!" ھندەک دەنگی ددەمێ بەحسێ تەپا پێ و دیساڤە ھزار ناڤێن وەکی بێلێ و ڕۆنالدۆی و مێسی و سێسی و دێسی و گێسی و پێسی و ...؟؟!!(بۆ زانین من ڤی ماوەی زەحمەت بۆ خوە چێکر و بۆ نڤێسینا ڤێ گۆتارێ مەژیێ خوە ماندی کر و ئەڤ ناڤە ژبەرکرن، و ژبەر ڤێ گۆنەھا مەزن ئەز داخوازا لێبۆرینێ ژ مەژیێ خوە و خۆدایێ مەزن دکەم! ھەکەر نە وەسا بایە ئەز و ئەڤ ( سنعەتە) و سەنی و مەنیەکە!!؟؟). تو خۆدێ نە مخابنی؟؟!! نە مخابنی پێشمەرگە ل شەڕێ چەتە و جاشێن بەعسیا و ڕێکخراوا ئیسلامییا تیرۆرریستی بناڤ داعش شەھید ببن و دوژمن وەکی تایێ کۆلی بسەرێ مە وەر ھاتین ھوین، ئەڤ کەنەکەنێت زەلاما ڕۆینشتین و بەحسێ ڤان فیچۆسکا دکن، یێن نە ھوین دزانن کۆڕێت کێنە و ماکەرا دا وان ش کییە؟ تو خۆدێ ھوین ئەڤ زڕە زەلامە " ترپان " قدقدکا ستۆیێ وە نابڕت، لسەر ( حسابا ) خوینا ھزار شەھید و بریندار و پێشمەرگان ڕۆینشتین بەر سپلێتان و ڤی بەحسێ بەر نەکەفتی دکەن؟ ما ھوین دێ چاڤ ل بەرازیل و ئەلمانیا و فرەنسا و ئیسپانیا و پرتەقال و ...ھتد؟ ڕاستی حالێ وە وەکی یێ وانە!! مرۆڤ شەرمێ ژ سەروبەرێ وە دکت. بەلکۆ ھندەک ژ وە باوەرنامێن بلند ژی ھەبن!! وەلا وە ( فەعلێت) گەنج و سنێلەیا ژی تێکدا. ژ گۆمان تێدا نینە دەمێ ئەو و گەلەک خەلکا دیتر یێن وەکی وە و ب وان ( قات و ڕیباتا ) لسەر ( شاشێ) کەنالێن ڕاگەھاندنێ دبینن یا ش وان وەرە ھەما ھندە و ( دنیا ) خراب بی و چ تشتەک ل ڤێ جیھانێ ژ تەپا پێ فەرتر و گرنگتر نینە و بەلکۆ ھوین ھند لبەر وان خوەش بکن ھەبن تێدا خوینا ھزار شەھیدێن تیرۆرێ ب یارییەکا تەپا پێ نەدن! تو خۆدێ نە مخابنی ھوین ڤێ بسەر گەنج و سنێلەیا دئینن؟؟ ڤێجا ھندەک ژ وان داڤا ڕەش د ناڤ مویێ سەرێ وان دا نینە و دیارە نەڤی ژی ھەبن! ھوین چەوا دگەل زارۆک و ئەندامێن خێزانا خوە دژین؟ ئەو بۆ ھەوە و مێنتالیتە( ئەقلیەتێ) وە چ دبێژن؟ ھوین چی نیشانی وان ددەن: زانستێ؟ مەعریفەتێ؟ ( ئاقلی) ؟ چی؟ ھوین بۆچی وان بینەارن و قوتابیان و زارۆکان فێری بۆھایێن نیشتمانپەروەریێ و کوردینیێ و مرۆڤدۆستیێ ناکەن دا سۆباھی بکێر خوە و وەلات و کوردستانێ و جیھانێ و مرۆڤایەتی و شارستانیەتا وی بھێن؟ ڤێجا خەم بڤێ چەندێ بدۆماھیک نائێتن. گەلەک جاران دێ چیە ناڤ زانینگەھێ و ل ڤی سەنتەرێ بناڤ زانستی ژی وەکی گەلەک جھان ھندەکێن ھەین و نازناڤێ وان یێ زانستی پرۆفیسۆر و فلان و فیسار و نزانم چ تشتە و ھەکەر دوو سێ وشەیا ببیتە بەحسێ زانکۆیێ و بسپۆرییا وان و زانستێ دێ ھند بینی ( قیامەتێ ) دەستپێکر و ڤێجا ئەز بەنی سەری دێ بیتە بەحس بەحسێ تەپا پێ و تەپا پێ و تەپا پێ و تەپا پێ و ...!! تو دێ بێژیی کوردستانێ و جیھانێ چ خەم و خەیال نینن ژبلی تەپا پێ. نە تیرۆر، و تیرۆر ھەیە نینە بۆ وی نەخەمە. نە قەیرانا ئابووری ھەیە. نە بەریتانیا ژ ئێکەتیا ئەورۆپی دەرکەفتیە. نە فڕۆکێن ئیرانێ و تورکی بۆردۆمانا گۆندێن مە ناکەن. نە " پە کە کێ " نێزیکی ( ٥٠٠-٦٠٠ ) گۆندێن مە داگیرکرینە کوردستانا مەزن یا ڕزگارکری و کەسێ ھای ژێ نینە!! و نە ....و نە .... و ھتد!! مامۆستایێ زانکۆیێ ل شوینا بھێت دوو زانیارییان ب زمانێ شرینێ کوردی بۆ قوتابیان ڕۆھن بکەتن دشێتن و ھندەک قوتابی ڕێکێ بدەن دەە دەمژمێران لدۆر مێسی و ڕۆنالدۆی و وان داھینانێن وان بۆ مرۆڤایەتی کرین و د شێتن بڕێکا وان داھینان و قەنجیا ھزاران ئاریشەیێن مرۆڤایەتی و ژینگەھێ چارەسەر بھێتەکرن، بەحس بکەن!! تو خۆدێ نە مخابنی ھوین مامۆستایێن زانکۆیێ بن. ھوین دێ چەوا کەساتیا کوردی ئاڤا کەن؟ ھوین دێ چەوا بنیاتێ دەولەتا کوردستانێ ل ڤان زانینگەھا دەینن؟؟ ما چەوا ب ھیڤیا یێن وەکی وە کوردستانێ، لسەر ئاستێ ناڤخۆیی و دەڤەر و جیھانێ، بیتە خۆدان کەساتی؟ ما دێ چەوا ھەڤڕکییا جیھانێ و ژاپۆنی و ئەلمانی و ئەمریکی و ڕۆسی و سویدی و ...و مەغۆلییا کەین؟ بەلکۆ ھوین نزانن یان وە گۆە لێ نەبوویە بەلێ بۆ زانین وەلاتێ مەغۆلییا کۆمپیوتەرا دروست دکەتن و من بخوە ئەوێن دیتین!! مامۆستاینە .... پا وە قوتابی پێگەھاندن!!
ئاھا بڤی ڕەنگی و ڤێ دیتنێ و تێگەھشتنێ ژ وەرزشێ وبڤێ چەندێقوتابی و کەسێن وەرزشپەرێست کاریگەریەکا خراب لسەر خوە و ساخلەمیا خوە و خواندنا خوە و تێکرایا جڤاکێ دوروست دکەن. بارێ سایکۆلۆژیا وان تێک دچیتن چونکی فلان تیمێ دۆراند یان فلانێ بر. ئەڤە ھەمی بارگرانی یە بۆ مێشکێ قوتابی. قوتابی قوتابیە و کارێ وی یێ سەرەکی خواندنە و نە چ تشت و کارەک دیتر. مامۆستا ژی مامۆستایە و کارێ وی یێ سەرەکە پێگەھاندنا قوتابیانە و ئامادەکرنا وان بۆ ژیانێ. چونکی پێناسا بسپۆران بۆ پەروەردەکرنێ ئەوە بریتیە ژ ئامادەکرنا مرۆڤی بۆ ژیانێ یە. بەلێ ژیان نە وەرزش بتنێ یە. تشتێن گەلەک فەرتر و باشترێن ھەین. ئەڤ کەسێن ھۆسا وەرزشپەرێست ژ لایەنێ دەروونی ڤە د قەیرانەکا کەساتی و سایکۆلۆژی و کۆمەلایەتی دا دژین. ئەگەر گەلەکن و مە نەڤێتن ڤێ گۆتارێ ب ڤەگێڕانا وان دویر و درێژ بکەین. پەروەردە و فێرکرن و خێزان و پێگەھاندنا جڤاکی و نەخاسمە دەزگەھێن ڕاگەھاندنێ ڕۆلەک مەزن تێدا دبینن.
قوتابی ب ھەمی ڤێ ژیانا نەخوەش و بارگرانیێ بۆ زانستی دچیتە دبستانان و قوتابخانان. دەیک و بابێن وێ ڕەزالەت و زەحمەتێ بۆ خوە چێدکەن داکۆ بچویکێن وان ب ھزرەکا ئارام و رەحەت و بێ ئاریشە گۆھێ وان لسەر خاندنا وان بیتن و ئەو بچویکە دێ چن خوە تەنگاڤی یاری یا تەپا پێ یا کاسێ ئەورۆپی یان فلان جھی کەتن ! مخابن ! تو ڤان خەم و خیالا ددیە بەر خوە ژ پێخەمەت کێ ؟ برایەکێ تە تێدایە ؟ کوردەک دناڤ ڤێ تیمێ دایە ؟ تو بڤی ڕەنگی خوە بۆ وان د مرینی و د سۆژی و د حەلینی ! چەندەھا ئاریشێن جڤاکی یێن لسەر ڤان تشتا دوروست بین دناڤبەرا ئەندامێن خێزانێ، و ھەڤالا و گۆند و باژێڕان و وەلاتان و کیشوەران. ژ پێخەمەت تشتەکێ بەر نەکەفتی و ھیچ و پوچ و تڕۆھات.
بەلکۆ ئەڤ کەسە ڕەخنەی ژ مە بگرن و بێژن و ئەم ژی دگەل باوەرا وان داینە کە وەرزش ب ھەمی جۆرێن خوەڤە ھیمایەکێ لێک نێزیککرنا تاک و تەخ و چین و نەتەوێن جۆداجۆدا بوویە و فەلسەفا ھاتن و بوونا وێ ئەڤ چەندە بیە ب تایبەت چامپیۆنێن جیھانیدا. و بەلگە ژی ئارمێ وێ و بازنێن پێکڤە گرێدای نیشانا ڤێ چەندێ نە. جھێ داخێیە ئەڤرۆکە ھندەک ژ ڤان وەرزشا و ب تایبەت تەپا پێ یا بوویە ئێک ژ مەزنترین ئاستەنگ و ئاریشێن جڤاکی لسەر ئاستێ ناڤچەیی و جیھانی. بەلگە ژی بۆ وێ ئاخفتنێ چەندەھا روویدانێن جەرگ بڕ و ئاژاوە و جەنگ و پێکدادان یێن کۆ ل سەر ئاستێ ناڤچەیی و جیھانی و ب تایبەت دناڤبەرا لایەنگرێن تیمێن جۆداجۆدا دا دوروست دبیتن و گەلەک جاران یا بوویە ئەگەرێ کۆشتن و بریندار بین و تالان و فەرھۆت و نەخوەشیێن جۆراوجۆر. ژبلی ھندێ ژی وەسا نینە وەکی دھێتە گۆتن. وەسا نینە دبێژن وەرزشێ جھێ سیاسەتێ و بەرژەوەندیێن نەتەوەیی یا گرتی و نەتەوە لھەڤ نێزیک کرین. ئەڤە سەرێ چەند سالانە تیمێن تورکیا لسەر ئاستێ ئێکەتیا ئەورۆپا یارییان دکەن بەلێ سیاسەت ناھێلیتن ئەڤ وەلاتە بچیتە دناڤ ڤێ ئێکەتیێ دا. لڤێرێ بەرژەوەندی گرنگن نەک وەرزش. ئەڤە سیاسەتە بڕیارێ لسەر گەلەک بوویەر و دیاردە و کاودانان ددەتن نەک وەرزش. چەندین جاران سەرۆکێن وەلاتێن ئەورۆپی ب ئاشکرا یا گۆتی و دبێژن تورکیا نابیتن بھێتە ناڤ وان. ھەتاکۆ جارەکێ ئێک ژ وان( بیرا من نائێتن کیژ ژ وان بی) دگۆت تورکیا ھزار سالێت دیتر بەلکۆ بێتە ناڤ وان.
نموونێن ڤان روویدانا ھەر سال ل ھەمی جھان تشتەک بەرزە و ڤەشارتی نینە و ئەم ب چاڤێن خۆ د تەلەفزیۆنا دا دبینین. ئەڤ یاریە یێن بینە ئەگەرێ جۆرەھا کەرب و کینە و دووفاقی و دوژمنایەتیێ و ھڤڕکایەتیەکا نەشەریفانە و نە لسەر بنەمایێن ڤیان و بھایێن مرۆڤایەتیێ و ...ھتد و چەندەھا خەسلەتێن نەشرین د دل و دەروون و ناڤ تاکێن جۆداجۆدایێن جڤاکا دا. ھەلبەت مە نەڤێتن بێژین سویج و بناسێن کێنە و یێن کێ نینە.
وەکی بازرگانێن مرۆڤایەتیێ و چەکا یێن کۆ چەکێن جۆداجۆدایێن گەرم بەرھەم دھینن و دفرۆشنە لایەن و کەسێن دیتر و ب تایبەت ل وەڵاتێن پاشکەفتی و وان تێک بەرددەن داکۆ کارگەھێن وان و کاروانێ چەک فرۆتنا وان ڕانەوەستیتن، د بۆارێ وەرزشێدا ژی کۆمەلەکا مرۆڤ و لایەنێن پەیوەندار کار و کاسبیا خوە یا کریە ئەڤ یاری یە. ڕێکخستنا بەردەوام و رۆژ لدویڤ رۆژێ یا یاریێن تەپا پێ ب بۆنە و نە ب بۆنێن جۆداجۆدا یا کری یە دەلیڤەک بۆ پڕکرنا بەریکێن خوە. مە دیتن پشتی گەندەلیێن مافیایێن وەرزشێ ل جیھانێ ئاشکرا بین مە زانی ئەو چ مالن و چ دکەن و چ خوینمێژن و چ جیاوازییا وان دگەل تیرۆریستێن وەکی داعش و ئەلقاعیدە نینە تنێ جلکێن وان نەبن. ئەز پشتی وان نووچەیان سەرسوڕمایمە کا چەوا زارۆک و گەنج و سنێلەیێن مە ھێشتان بدویڤ وانڤەنە. بابۆ ئەو بچویکن و ( جاھلن) و نەزانن ما ئەوێن تێن سەر شاشەیێن تەلەفزیۆنا و خۆدانێ قات و ڕیباتا ژی بچویکن؟؟ یان چونکی، وەکی جڤاکناسێ مەزنێ نەمر، عەلی وەردی( ١٩١٣-١٩٩٥) دبێژیتن ( ڕزقێ ) وان تێدایە، وی کاری دکەن. باشە ھوین نابێژن ئەو نان حەرامە و چەوا د گەورییا ھەوە دا دچتە خوارێ و چەوا ھوین ددەنە زارۆکێن خوە؟ ما گۆنەھا وان چیە نانێ حەرام بخۆن؟
***********
چێکرنا یاریگەھێن مەزن، گرێدانا بۆندێن چەند ملیۆن و مەلیاردی دگەل فلان و فیسار یاریزانی ( کو مەزاختنا وێ بۆ خێزانێن ھەژار و کێم دەرامەت دێ بارەکێ گەلەک ژ سەر ملێن جڤاکێ و مرۆڤایەتیێ ھەلگریتن )، و ... ھتد بەشەکن ژ کارێ وان. مافیایێن تەپا پێ ئەڤە نە. و د وان بۆندێن زەبەلاحدا ئەم ھندەک ھژارا ژ پارەی دبینین و دبھیستین کە چاڤێن مرۆڤی لسەر وان خواھر و مەژی پێڤە خلۆلە دبن.
و د ڤێ بەینێ دا تشتێ ژ ھەمیا سەیرتر ئەو کەسن یێن ب ھزارھزارە د ڕژنە دناڤ ڤان یاریگەھا دا بۆ دیتنا یاریەکێ و ئەڤە دبیتە سەرچاڤەکێ مەزنێ پارەکۆمکرنێ بۆ ڤان کەس و لایەنا و یاریزانا. مانێ مەزنێت مە کوردا چ تشتەک بۆ مە نەھێلایە نەگۆتی : " رزقێ دینا یێت دەستێت ھارا دا !".
چ گۆمان تێدا نینەھەبینا خوولیایەکێ و ھۆبیەکێ ( Hobby ) وەکی تەماشەکرنا جارجارا یا تشتەک و یاریەکا ھۆسا تشتەک ئاساییە، بەلکۆ ژی ئێکە ژ پێدڤیاتیێن ژیانێ بگشتی و ژیانا بێتاما مرۆڤێ سەردەم ب تایبەتی. بەلێ " خۆیێ خۆیێ ب مەعنا"!!! و ئەوا لڤێرێ سەیر و نەئاسایی تێتە ل قەلەم دان ئەڤ حەشیمەتا مرۆڤانە کۆ ھەر رۆژ و ھەر رۆژ بۆ تەماشا کرنا ڤان یاریا ڤێ حەشیمەتێ پارا د مەزێخن و خەرج دکەن ! ھەکەر مرۆڤی خوولیا و ھۆبیەک ھەبیتن جۆرەکێ تایبەتێ گیایەکی کۆم بکەتن، یان سەرەدان و بگەڕھیتن بۆ ھندێ وەکی قۆرئانا پیرۆز دبێژیتن تشتا ببینیتن و بۆ خوە بکەتە دەرس و پەند و (عێبرەت) بیگۆمان یا ب مفایە. بەلێ ئەڤ ھۆبی یە و بڤی ڕەنگی جھێ شک و گۆمانێ لنک مرۆڤی دوروست دکەتن.
بەس ! ما کی دزانیتن بەلکۆ ئەڤە ژی ئێک ژ وان نیشانانە یێن زانا و ژێدەرێن ئایینی بۆ دیماھیک و ئاخیر زەمانی تێتە ھژمارتن. ھەر چەندە ژی ئەڤ بابەتە پێدڤی ڤەکۆلینێن زانستیێن پترە بۆ زانینا ھەر ئەگەرەکا پێڤە گرێدای. ھەر چەندە ئەگەرەکێ سەرەکیێ ڤان رەفتارا بۆ چاڤلێرنا تاکێن جڤاکێ بۆ کار و رەفتارێن ئێک دیتر دزڤڕیتن.
************
بەلێ شۆل بڤێ چەندێ ژی بدۆماھیک ناھێتن، زارۆک و قوتابی و گەنجێن مە نەک ب تنێ ب سەدھا ھزاران دەمژمێرێن ژیانا خوە یا شیرین لبەر تلەفزیۆنا دکۆژن ( ئالین و ئەوانی تر، ٢٠٠٩، ٣١)، بەلکۆ یا وەلێ ھاتی ئاخفتن و گۆتنا سەر لێڤ و زمانێ وان، و دەر و دیوارێن مە یێن ب ناڤێن ( Messi) و (Ronaldo ) و فلان و فیسار یاریزان و تیمێن بیانی ( Real) و ( Barcelona ) و ھندەک جاران یێن تورکی ھاتینە نڤێسین و نەخشاندن و ھەڕماندن و پیسکرن بێی ھندێ کە بزانین کە زانایێن سایکۆلۆژیێن ئەمریکی ( ئانشسێل و سۆکۆڤ ) ل سالێن ( ١٩٩٦ ) د ڤەکۆلینێن خۆ لسەر گەنجان ئەڤ ڕاستیە یا بۆ رۆھن بووی کە ئەڤ نڤێسینین کرێت و پیس و رەش رەشکێن سەر دیوارا ل وەلاتێ وان ب ئاریشەیەک مەزن و مەترسیدار و ئێک ژ ئەگەرێن سترێس و خەمۆکی و ئاریشە و کێشە و نەساخیێن دەروونی و سایکۆلۆژی دھژمێرن ( تاسیگ و دیگران، ١٣٨٦، ١١٣ )، و ئەڤە ژ بلی وێنێن وان لسەر دیوارێن خانیێن مە. یاریزانێ تورکی، کۆڕێ وان جەندرمە و میتێن کۆ پتری سەدھا سال و زەمانە نەتەوێ مەیێ چەند مەلیۆنی ژناڤ دبەتن و ژ بچویکترین مافێن ژیانێ و زمانێ دەیکێ بێ بەش و بێ بەھر کری، دێ چ گەھینیتە تە ھەکەر تە شانازی بناڤێ وی و تیما وی کر؟! یان ھەر کەسەکێ دیترێ وەکی وی و میسیێ ھوین بۆ دمرن ( بۆ زانین ئەڤ مێسیێ کو ئەم دزانین و مە گۆە لێ دبیتن و شەقا ل پارەی ددەتن و بێدەرا وی یا پارا بخێرا مرۆڤێن بێشۆل و بێئاقل خۆ ل قەبارێ چیایەکی و حەژمەتەکێ ددەتن بۆ وی زارۆکێ ئەفغانیێ برسی و رویس و خاس، یێ کۆ ژ نەزانیا خۆ و بابێ خوە مەرەق ژ وی مێسی ھەلگرتی و عەلاگەک بناڤێ وی کرییە بەر خوە و ل جیھانێ ناڤ و دەنگێ خۆ ڤەدای و ماوەیەکێ گەلەک چاڤێن دەزگەھێن ڕاگەھاندنێ ژ وی بابەتی ڤە نەدبین و میسیێ تێر خواری و ڤەخواری و بەتران ژ پارەی و ناڤ و بانگێ خوە کۆن ب کۆن لدویڤ وی دگەڕھا، ل شوینا ھنارتنا ( دەفتەرەکێ) و یان ھژمارەکا دۆلاران بۆ وی ڕەبەنێ بێ ئێقبال تنێ کراسکەکێ خۆ یێ کۆ واژوویا خۆ لسەر نڤێساندی و ھەروەسا تەپکەکا پێ ڤڕێکری و حەچکۆ چ دنیا خرابکری و ئەڤەیە ئەقلیەت و مێنتالیتەیا مێسی یێ کۆ ئەڤ حەشیمەتا مرۆڤان ل جیھانێ سەودەسەری خۆ کرین و ئەز نزانم خەلکێ چ مەعریفەت و زانست و مرۆڤدۆستی و جوامێری و نامیس ژێ دیتیە ھۆسا شەیدای وی بووینە! ھۆسا سەرا خاترا وی برا ژ برای سل دبتن و باب و کۆڕ ئێکدیتر دقۆتن و جیران ژ جیرانی دڕەڤیتن و دبیتن ھەکەر دەزگەھێن ئاسایش و پۆلیس نەبان مرۆڤا مرۆڤ خواربانە چونکی ھندەکا ئەو دڤێتن و ھندەکا نەڤێتن).ھندەک جاران گاڤا ئەز گەلەک ژ خوە دقەھرم و بیرا من ل ڤان ڕەفتار و کریار و مێنتالیتە و شێوازێ ھزرکرنا تاکێ کوردی دھێتن ئەز دبێژمە خوە دێ کورد دەولە سەرێ ڤی مێنتالیتە( و ئەقلیەتی) چەوا بنە دەولەت؟؟ خوە ھەکەر سەرۆکێ وێ زیرەکترین و شەھرەزاترین مرۆڤ بیتن و ( ئەقلیەتێ ) بڕیڤەبرنا ئیمپراتۆریەتان ژی ھەبیتن قاتی ھزاران مامۆستا و قوتابی و خۆدان قات و ڕیباتا تێدا ھەنە شوینا گیان و پارە و ئێنێرژی و وزەیا خوە ل ئاڤاکرنا وێ کوردستانێ بمەزێخن دێ بیست و چار دەمژمێرا و لسەر ( حیسابا) موچە و پارێ ڤی ( مللەتی) لسەر وان کەنالێن ب پارێ ھێتیم و سێوی و ژنک و خویشک و دایکێن شەھید و بریندار و ئەنفالکرییان بڕیڤەدچیتن و پاریێ مەیە ژ حەفکا مە ڤەدکەن و ل وان خەرج دکەن، بەحسێ میسی و ڕۆنالدۆ و ڕیال و بارسلۆنا و ... ھتد، کەن! تو خۆدێ نە مخابنی!؟ باشە خۆدایێ مەزن ھوین بۆ ڤێ ئارمانجێ و مەبەستێ ( خەلق ) کرینە و ئافراندینە؟؟ باشە ئەرکێ پیرۆزێ مرۆڤی لنک دیتنا ھەوە د جیھانێدا ئەڤەیە؟ ئایا ژیان، ئەڤ دیاری و ( ھەدیا) خۆدایێ مەزن دای دا تو خزمەتا خوە و یا مرۆڤایەتیێ و کەسانێن دیتر پێبکەی دێ بڤی ڕەنگی بۆرینی؟ ما توو ژ ( غەزەبا) خۆدای ناترسی؟
دەمێ مرۆڤ دبینیتن ئەو کەس و ناڤێن سەیر و نامۆ و بیانی(غەریب) یێن کۆ نە زارۆکەک و گەنج و قوتابیەکێ مە ئەو نەدیتین و رۆژەکێ کەسەک ژ مە گۆە ل ھندێ نەبوویە ئێک ژ وان یێ بۆ نەتەوێ کورد رۆھندەک ڕشتی یان ئاخفتنەکا خێر د بەرژەوەندی یا واندا کری یان بڕەک ژ پارێ خوە بۆ لێقەومایێن کوردستانێ و زارۆک وھێتیمێن ئەنفالێن شۆڤینیێن بەعسا ڕزی و سەدامیزما گۆڕبە گۆڕ ، و بیژنێن شەھیدێن ئەنفالا بارزانییان و بەھدینان و ھەلەبچا شەھید و ئاوارێن مە ل وەلاتێن ئیرانێ و تورکیایێ و کوردێن ژ بەر زولم و زۆردارێن بەعسیێن سوری و عێراقی و ڕژێما ئاخووندییا ئیرانی ڕەڤین و نۆکە و چەندەھا سالانە ل نەخۆشترین بارێ جڤاکی و ئابووری و دەروونی دا ل وەلاتێن بیانی دبۆرینن، مەزاختبیتن. تو نەشێی تێر تەماشەی دەر و دیوارێن خانی و ھۆل و قوتابخانە و نەخۆشخانە و ...ھتد، یێن باژێڕکێن مە بکەی ژ بەر ھندێ یێت بڤان ناڤێن نامۆ و بێ مفا ھاتینە نڤێساندن !
************
سەیرە ھەتا نۆکە لایەنێن ئاسایێش و باژێرڤانی ھزرا خوە تێدا نەکری و چارەسەریەک بۆ نە دەیناندی بۆ ھندێ سیمایێ جوان و شارستانیێ ئاڤاھیێن مە ب تڕ و بچمێن ڤان ناڤا ھاتینە شێواندن و بەرزەکرن و ڤەشارتن. ل وەڵاتێن پێشکەفتی دیوارێن کرێت و نەشرین ل باژێرا ب کێشانا نەخشە و وێنێن جوان و ھونەری جوان دکەن و کوردستانا مە ل کۆلان و مالا تو تنێ دێ وان کراس و فیستانا لبەر زارۆکێن مە بینی یێن کۆ ئەڤ ناڤە لسەر ھاتینە نەخشاندن و ھەلکەندن. ئەڤ لایەنە و ڕەفتارە بێ کارتێکرن نینن بەلکۆ پشکەکن ژ وان فاکتەرێن کارتێکرنێ لسەر ئاڤاکرنا مرۆڤان دکەتن. کەساتی لنک مرۆڤ نەک ھەوانتە بەلکۆ ھۆسا و بڤی ڕەنگی و شێوازا دروست دبیتن.
ئایا ئەڤە نە جۆرەکە ژ شویشتنا مەژیێ وان و خافلاندن و ب سەردابرن و مژویل کرنا وان ب بابەتێن دویر و نەگرێدای ب ژیانا وان و نەتەوە و جڤاک و خاندن و تاقیکرنێن وان. ئەڤە بەشەکە ژ دنیایەکا ھەول و بزاڤێن کۆ تێنە دان بۆ سەپاندنا فەرھەنگ و کلتوورێن دیتر لسەر کلتوورێ کەڤنارە و چەندین ھزارا ھزار سالە و ڕەسەن و خۆدان بھایێ کوردەواری. بۆ چی دێ ناڤێ وان تۆخمە کەسا لسەر لێڤ و زمان و مێشکێ زارۆک و لاوێن مە بیتن ؟ ما وان بۆ مە چ کری یە و د خێرا مە دا چ گۆتیە ؟ بۆچی ل شوینا وان ناڤێن وان ڕێبەر و سەرکردە و شەھیدێن خۆشتڤی لسەر دل و دەروون و زمان و دیوار و جلکێن مە نەبیتن ئەوێن خوە گۆری کورد و کوردستانێ کرین و تەرمێ ھزاران ژ وان ھەتا نۆکە ژی کەس نزانیتن ب چ ئاڤ و ب چ ئاگر چۆینە ؟ ئایا ناڤێ " شێخ سەعیدێ پیران" یان یێ " عبەیدولایێ نەھری " یان " شێخ عەبدولسەلامێ بارزانی" یان " شێخ سەلیمێ بەدلیسی" یان " ئیبراھیم خانێ دەلۆیی " یان " قازی محەمدێ پێشەوا " یان " ئیسماعیل ئاغایێ بەرنیاس ب سمکۆیێ شکاک "( گولی، ٢٠١٢ ، ٢٨٨ ) یان " شێخ مەحمود " یان "مەلا مستەفایێ بارزان" یان ...ھتد، یێ فەر ترە یان ئەڤ ناڤێن ھەنێ ؟ ئەم بوون و مانا خوە و نەتەوە و مللەتێ خوە ژ دەستێ زالم و زۆردار و دوژمنێن خوە قەرداری ڤان کەسایەتی و ناڤێن پیرۆز دزانین ( سەعدوللا، ٢٠١٠، ٧١- ٨٨ )، نە ئەو یاریزانێن کۆ ھەر نزانن نەتەوەیەک ل دنیایێ ھەیە و ناڤێ وان کوردە و د ناڤ دەستێ دوژمنێن خوە دا چ تشتێ نەدیتی و گۆە لێ نەبی بسەرێ وێ ھات و تێتن ... ھتد ! باشە بڕێز دکتۆر ھۆگر، ھەڤالێ مامۆستایێ مە، تو نابێژیێ من ھەکەر زارۆکەک و سنێلە و گەنجەک لسەر ڤی مێنتالیتەی ھاتە پەروەردەکرن، دێ چەوا ( شەخێیەتا) کوردیبوونێ و ھەستا نەتەواتی و کوردپەوەریێ تێدا ھێتە دروستکرن؟ دێ چ بکێر ئاییندێ خوە و مالبات و نەتەوێ خوە ھێتن؟ ما ئەو دێ ھینیتە ڕێزا خەلکا دیتر؟ خەلکا دیتر ل کیڤە و ئەم ل کیڤە؟ و ترسا من ئەوە ئەڤ جۆرە کەسە لسەر ئاستێن مەزن و سەرکردات