د بیاڤێ پەروەردەیی و ل قوتابخانا دا هندەك ئاریشەیێن هەین كە كارتێكرنێ لسەر رەوشا قوتابخانێ دكەتن. بۆ نموونە جاران دهێتە دیتن كە قوتابیەكێ زەنگین، یێ كۆ ژ روویێ ئاستێ خواندنێڤە لاوازە، بۆ هندێ ببیتە جهێ پویتەیێ كاربدەستێن قوتابخانێ و ژلایەك دیترڤە بۆ قەرەبۆكرنا لاوازی یان ڤەشارتنا وێ ڕادبیتن ب دروستكرنا كێشە و ئاستەنگان تاكۆ سەرنجا مامۆستا و قوتابیان بۆ لایێ خۆ ڕابكێشیتن.
ئەڤ جۆرێن رەفتاران د بیاڤێ سیاسەتێدا ژی رووی ددەن. دێبینی هندەك وەلاتێن رۆژهەلاتا ناڤین رۆلێ قوتابیەكێ زەنگین دگێڕن و بزاڤێ دكەن مفای ژ لاوازی و پەریشانییا كاودانێن سیاسی ل وەلاتێن دەڤەرێ وەربگرن و ژ لایەك دیترڤە ئەو بهارا ئەرەبییا كۆ جیهانا ئەرەبی شەپرزە و پەریشان كری دەرفەتەكێ زێڕین یا بۆ ڤان وەلاتان رەخساندی كە ب تێهنەكا دیتر بلەیزن. ژ لایەك دیتر و پشتی شكەستنا سێحرا رژێما بەعس و كەساتیا سەدامێ گۆڕ ب گۆڕ هندێ دیتر گۆڕەپانا سیاسەتێ لبەر ڤان وەلاتان ڤالەتر كری كە بزاڤێ بكەن سەركاروانییا جیهانا ئەرەبی یان یا دەڤەرێ بكەن.
هندەك ژ ڤان وەلاتان ژلایەكی ڤە وەك لایەنگر و هەڤسۆزەكێ ئەمریكی خۆ نیشان ددەن و ژلایەكی دڤێتن سەرنجا ڤێ هێزا ئابووری و لەشكەرییا مەزنا جیهانی بۆ خۆ ڕابكێشن و ژلایەك دیترڤە د ئاراستەیەكا هەڤدژ دا بزاڤێ بكەن كە نیشانا ڤی وەلاتی بدەن كە ل رۆژهەلاتا ناڤین دا خۆدان هێز و بڕیارن ل هەڤكێشەیێن دەڤەرێ و چ گۆمان تێدا نینە ئەڤێ چەندێ ب زەبری پارەی دكەن، و ژلایەك دیتر ڤە ژ كیستێ خەلكێ خۆ هزاران پرۆژەیێن هاریكاریێ بۆ چەندەها لایەنێن یاسایی و نەیاسایی دڤێتن ژلایەكیڤە " ئاڤێ شێلی بكەن و ژ ڤێ ئاڤا شێلی ماسیا بگرن" و ژلایەك دیترڤە سنوورەكی بەرەیێ بەرامبەر هەكەر شێعە یان سۆننە بن دەینن.
چ گۆمان تێدا نینە گێڕانا ڤی رۆلی چەند سەرەكی ژ ئالیێ ڤان وەلاتانڤە گەلەك گران لسەر وان ڕادوەستیتن و نەخاسمە ژ ئالیێ ئابووری ڤە بارگرانیەكا مەزن لسەر ڤان وەلاتان دكەتن، كۆ هەمی لسەر پشتا تەخێن هەژارێن ڤان وەلاتێن زەنگین بڕێڤە دچیتن. بەلێ یا دیارە وەك مەزن دبێژن" وەریس د جهێ زراڤ و زۆرداری ل ستیراهیێ دپچیتن"، هەكەر وەلاتێن هۆسا ب هەمی زەنگینییا خۆڤە د ڤێ قۆناغا دیرۆكیدا بشێن ب زەبری پارەی ئاگرێ شەڕی ل رۆژهەلاتا ناڤین خۆش بكەن، چ گۆمان تێدا نینە ئەڤ بەریكا تەژی پارە دێ رۆژەك بسەرداهێتن ڤالە ببیتن و بهارا ئەرەبی بێی هرڤە و وێڤە بسەر ڤان وەلاتان ژی گریتن و نەخاسمە چیرۆكا جۆگرافیایی و دیرۆكییا وان گەلەك درێژ بوو و دیرۆكا جۆگرافیایی یا وەلاتان هەر چەند سال و سەدەیان خۆ نوی دكەتن و ئەڤە یا بوویە پشكەك ژ سروشتێ دەربازبوونا دیرۆكێ. ژ لایەك دیتر ڤە ئەڤە نێزیكی سەد سالانە دیرۆكا جۆگرافیایی ل دەڤەرێ خۆ نوی نەكرییە و ڕێكنەخستیە و چیرۆكا ڤان وەلاتان درێژ بوو و وان گەلەك سەرێ دەڤەرێ ئێشاند و ب مرنا وان دێ خەما گەلەك لایەن و كەسان ژی گران بیتن و نەخاسمە ئەوێن دێ ب ڤێ وەغەركرنێ ژ بەریكێن تەژی یێن ڤان وەلاتان بێبەهر بن، بەلێ سروشت و دیرۆك " یا ڤی دەستی بۆ وی دەستی ناهێلیتن" و رۆژا هندێ یا هاتی كە تۆلەیێن ڤان نەخۆشیا د دفنێن وان وەلاتان ڕا بهێتە دەر.
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( ئەڤرۆ ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە (1729 ) ڕێكەفتی (21/9 /2015) ل(13).