ئاقلاندن (intellectualization) ئێك ژ وان میكانیزمێن بەرگرییا دەروونی (psychological defense mechanism)یە یاكۆ بۆ جارا ئێكەم وەك تێگەهەك ژ لایەنێ فرانتس ئالكساندری ڤە هاتیە بكارئینان. ئەڤ تێگەهێ سایكۆلۆژی بكارئینانا پترتر ژ رادەیێ پێدڤییە ژ تێگەه و وشە و بڕگەیێن زانستی و كەلتووری بۆ مەبەستێ دەربڕین ژ تشتەكی یان هەستەكێ، كۆ ل شوینا تاقیكرنا راستەوخۆ یا وی تشتی دهێتە بكارئینان.
ئەڤ هزرە جۆرەكێ هزركرنەكا تووندرۆیانەیە، كە هەست تێدا د لاوازن د پشكداریكرنێ دا، و بۆ مەبەستی رووی ب رووی بوون دگەل وێ شەپرزەیێ دهێتە بكارئینان كە ژ ئەنجامی هەلوێستەك تەحل و دژوار، دبیتن دروست ببیت. ئەڤ شێوازە ژ میكانیزمێن فرت و فێلا دەروونی ڕێكەكە بۆ كۆنترۆلكرنا هەست و سۆزدارییا خۆ، و ئەو ژی ب هزركرن لدۆر وان و خۆشكرن و بسانەهیتر ئێخستنا وانە، ل شوینا تاقیكرنا وان دروست بیتن.
ئەم دبینین كە تیرۆریزم د ڤێ راستێدا هژمارەكا ئایەت و گۆتنێن قۆرئانا پیرۆز یێن كرینە دۆریشم و لۆگۆیێ خۆ بێی هندێ د فەلسەفەیا نازلبوونا وان ئایەت و حەدیسا و گۆتنا بگەهن و ئەوان بۆ مەرەمێن خۆ یێن تایبەت و پیس و بۆگەن بكار ئیناین و نموونەیەك دیتر ژی بكار ئینانا ناڤێ سورەتا پیرۆزا ئەنفالێ یە كە رژێما بەعسا گۆڕ بە گۆڕ بۆ قڕكرن و ژناڤبرنا كوردان كرە مەشخەلێ ڕێكا خۆ و لبن سیبەرا وێ خەلكانەك ل دژی نەتەوەیێ مە هاندا و بەرهەمێ وێ سەدان هزرا شەهید و بێ سەر وشوین بوون و هەمان میكانیزما فرت و فێلا سایكۆلۆژی بوو یاكۆ ئەڤرۆكە هەمان شێواز ژ لایەنێ بەرمایكێن وان و لژێر ناڤێ خەیالی یێ دەولەتا ئیسلامی ل دژی كوردستانیان بكار دئینن.
• ئەڤ بابەتە یا ل رۆژناما ( وار ) هاتیە بەلاڤكرن ل ژمارە (1409 ) ڕێكەفتی (13/9 /2015) ل(6).