لە دیمانەیەكی تایبەتی گوڵان دا (رەشید تاهیر) بریكاری وەزارەتی دارایی و ئابووری وردەكارییەكانی كێشەو گرفتەكانی ئەم دواییەی هەرێمی كوردستانی لەگەڵ بەغدا خستەڕوو، كە سەبارەت بە داهات و بودجەی نێوان بەغداو هەرێمی كوردستان كەوتۆتەوە. بەڕێزیان سەبارەت بە بودجەی گشتی عێراق و كوردستان پێی وابوو: بەغدا لەگەڵ هەرێمی كوردستان شەفاف نییەو وەك پارێزگای ئەنبارو بەسرا مامەڵە لەگەڵ ئەم هەرێمە فیدراڵیەدا دەكات. لە بڕگەیەكی پرۆژە یاسای بودجەی عێراقیشدا هەرێمی كوردستان ناچار دەكات رۆژانە 150 هەزار بەرمیل نەوت دابین بكات، ئەمەش لەسەر حسابی لە 17%ی بەشە داهاتی بودجەی هەرێمی كوردستانە، بریكاری وەزارەتی دارایی و ئابووری لەم دیمانەیەدا پێی وایە دانانی ئەم بڕگەیە وەكو كارتێكی فشارە بۆ سەر هەرێمی كوردستان و ئەمەش دەچێتە پاڵ دەیان فرتوفێڵ و ناشەفافییەتی تر كە دەرهەق بەهەرێمی كوردستان دەكرێت.

سەبارەت بەبەشە بودجەی هەرێمی كوردستانیش بەڕێزیان پێی وایە: بودجەی هەرێمی كوردستان ئامادە كراوەو رەوانەی ئەنجومەنی وەزیران كراوە، بەڵام جارێ گرفتی گەورە لەگەڵ بەغدایە. چیتر نابێت لەسەر حسابی پرۆژەو كارە خزمەتگوزارییەكان گرنگی بەكەمالیات بدەین.
لەم دیمانە تایبەتەی گۆڤاری گوڵان چەند پرسیارێكمان ئاراستەی بەڕێزیان كرد كە لێرەدا دەقی دیمانەكە بڵاو دەكەینەوە.
هەرێمی كوردستان بەشدارە لە سەروەری و ساماندا بەو پێیەی هەرێم بەشێكی سەرەكییە لە وڵاتێكی فیدرالیدا


گوڵان: لەدوای رووخانی رژێمی پێشوو تا ئێستاش كە دەكاتە حەوت ساڵ؛ یەكێك لە كێشە گەورەكانی نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی بەغدا، كێشەی بەشە داهاتی هەرێمی كوردستانە لە بودجەی گشتی عێراق دا، بۆیە دەمانەوێت لە جەنابت بپرسین كێشەكان چین و چۆن چارەسەر دەكرێن؟
رەشید تاهیر: كێشەی نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ حكومەتی بەغدا بۆ هەڵوێستی سیاسیانەی هەندێك كەسایەتی و لایەنی سیاسی دەگەڕێتەوە كە دژ بە هەرێمی كوردستان لەبەغداوە پیادە دەكرێت. ئێمە لە هەرێمی كوردستان داهاتی خۆمان بە پێی ئەو خەمڵاندنەی كە لە بەغدا و لەهەرێمی كوردستان وەكو بەشێك لەعێراقی فیدرال دەكرێت دەخەمڵێنرێت. ساڵانە بە فیعلی ئەو داهاتە دیاری دەكرێت كە چەندمان دەست دەكەوێت تاوەكو ئەو داهاتە تەسلیمی حكومەتی عێراقی فیدرالی بكەینەوە، بەڵام كێشەكە ئەو كاتە لەعێراقدا سەریهەڵداوەو ئاڵۆز بووە كە یاساو رێنماییەكانی بەپێی دەستووری عێراقی داڕێژراونەتەوە و زۆر ماددەیان تێدایە پێویستی بە روونكردنەوەو وردكردنەوەی زیاتر هەیە، تەنانەت زۆر یاساو ماددەی قانوونی هەیە لەناو ئەو دەستوورەدا دانراوە كە روون و ئاشكرا نیین، پێویستە سیستەمی بۆ داڕێژرێت، زیاتر لە 52- 53 بڕگە هەیە لە یاساو دەستووری عێراقیدا پێویستی بە روونكردنەوە هەیە، یەك لەوانە مەسەلەی داهاتە . ئەمە جگە لەوەی دەیان مەسەلەی تر هەیە پێویستە لەیاساكانی تردا بچەسپێت بۆنموونە لەیاسای نەوت و غازی عێراقی كە تاكو ئێستا بوونی نییە.
داهات هێشتا دیاری نەكراوە كە كامە داهات سەر بەحكومەتی هەرێمی كوردستانە یا چ داهاتێك تایبەتە بە حكومەتی ناوەندی بەغدا، تاوەكو لە لایەن ئێمەوە بگەڕێنرێتەوە بەغدا. لێرەدا نموونەیەكتان بۆ روون دەكەمەوە ئەویش مەسەلەی باجەكانە، باج دوو جۆری هەیە؛ بۆچوون و شارەزایانی ناو پەرلەمانی كوردستان بەم ئاڕاستەیە كە هەر ئەو داهاتەی لە ڕێگای باجەوە لەهەرێمی كوردستان دەست دەكەوێت، بەداهاتی ئیقلیمی دادەنرێت و ناكرێت بگەڕێنرێتەوە بەغدا. بەڵام بەغدا پێداگیری بۆ وەرگرتنی ئەو باجەش دەكات، ئێستا ئەو داهاتەی كە لە باجەوە دەستمان دەكەوێت لەلایەن بەغداوە دەبڕدرێت.
لەلایەكی ترەوە لەحكومەتی عێراقی فیدرال ئەگەر داهاتی ئێمە بەراورد بكەین لەگەڵ بەغدا، ئەو كاتە داهاتی ئێمە ناكاتە لە %0.5ی ئەو داهاتەی كە بەغدا دەستی دەكەوێت، كەچی هێشتا حكومەتی عێراق متمانەی بەو رێژە كەمەش نییە، لەكاتێكدا هەرێمی كوردستان بەشێكە لەعێراقی فیدرالی و خاوەنی حكومەتی هەرێمیەو دەسەڵاتی تەشریعی و جێبەجێكاریمان هەیە.
واتە هەرێمی كوردستان بەشدارە لە سەروەری و سامان بەو پێیەی بەشێكی سەرەكین لە وڵاتێكی فیدرالیدا. ئێمە لە 17% ی داهات و دەرامەتی عێراق بەبەشی خۆمانی دەزانین، لە كاتێكدا لە 2003 ەوە نرخی پێترۆلی عێراقی بە 50- 60 دۆلار دەخەمڵێندرێت ئەمساڵیش بە 73 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك پێترۆل نرخ خەمڵێنراوە. بەو نرخانە پێترۆلی عێراق دانراوە لەكاتێكدا بە 86- 90 دۆلار دەیفرۆشن.
كەچی ئێمە هەر پارەی 73 دۆلارەكە وەردەگرین بێ ئەوەی رەچاوی ئەو زیادەی نرخ و داهاتە راستەقینەیە بكرێت، ئێمە لەهەرێمی كوردستان نازانین داهاتی راستەقینەی عێراقی فیدراڵ چەندە؟ حكومەتی هەرێمی كوردستان ئاگاداری داهاتی راستەقینەی عێراقی فیدراڵ نییە، واتا بە هیچ جۆرێك شەفافییەت لەداهاتەكەدا نییە، تەنیا ئەوەندە دەزانین كە لەو داهاتە بەرێژەی لە 95%ی پارە لە فرۆشتنی پێترۆلەوە دەست دەكەوێت..
لەمە بترازێت حكومەتی هەرێمی كوردستان نازانێت بڕی بەرهەمهێنان و نرخی فرۆشتنی پێترۆل لەعێراق دا چەندە؟
تەنانەت نازانین چۆن گرێبەستەكان كراوەو بەچی جۆرە دراوێك نەوت فرۆشراوە. ئەو پارەیە لەچ بانكێكەو چۆن تەحویل دەكرێت، ئەم تەفاسیلانە لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە دیار نییەو نازانرێت.
تەحەددا دەكەم نە لەهەرێمی كوردستان و نە نوێنەرانی كورد لەبەغدا كەسێك هەبێت ئاگاداری وردەكاری داهاتی عێراق و بڕو نرخی فرۆشتنی پێترۆل بێت..تەنانەت دەركردنی زۆر لە بڕیارو راسپاردەكان بێ پرس كردنەو زۆربەی جار بەسەر نوێنەرانمان لە بەغدا تێپەڕ دەبێت.
لەلایەكی ترەوە ساڵانە لەهەموو وڵاتێكی دنیاو لەعێراقیشدا بودجەی خەمڵێنراوو بودجەی راستەقینە هەیە، بودجەی راستەقینە كە ساڵ تەواو دەبێت دەردەكەوێت، كە چەند پارە وەرگیراوەو چەند خەرج كراوە، ئەم حاڵەتە لەعێراقدا نییە، واتە لەساڵی 2003ەوە حساباتی خیتامی لەعێراقدا نییەو بگرە پێشكەشی پەرلەمانیشی ناكەن.
بۆ نموونە دێن لە چوارچێوەی خەرجییە سیادییەكاندا رێككەوتنێك لەگەڵ هەندێك لە دەزگا وردبینە جیهانییەكاندا دەكەن، كە شارەزایی باشیان لەكاروباری وردبینی هەیە تاوەكو حساباتی عێراق هەمووی وردبینی بۆ ئەنجام بدەن، لەناو دیپاژەی رێككەوتنەكەش وردبینی بۆ هەرێمی كوردستان پیادە دەكەن.
لەوێب سایتەكانی ئەواندا، لەناو تۆڕی ئەلەكترۆنی ئێنتەرنێتەوە هەموو زانیارییەكانی ئەو وردەكارییانە لەسەر حكومەتی عێراق و هەرێمی كوردستان لەدووتوێی (170 )لاپەڕە بڵاو كراوەتەوە، لەو راپۆرتەدا تەنیا 9 لاپەڕەی تایبەتە بەهەرێمی كوردستان لەكاتێكدا (161 )لاپەڕە تایبەتە حكومەتی بەغدا.
ئەم حاڵەتەش هەموو ساڵێك دووبارە دەبێتەوە، واتە رێژەی تێبینییەكانی كەلەسەر ئێمە هاتووە لەناو راپۆرتە وردبینیەكانی ئەو دەزگایانەدا زۆر كەمەو بەراورد ناكرێت بەرێژەی زۆری تێبینییەكان كەلەسەر عێراق هاتووە. پێم سەیرە وەزارەتی دارایی عێراق متمانەی نییەو داوا دەكات كاری وردبینی لەسەر داهاتەكانی هەرێمی كوردستان بكەن!
ئێمە بەهیچ شێوەیەك قبووڵ ناكەین بەغدا بێت و كاری وردبینی لەسەر داهاتی هەرێمی كوردستان بكات، لەكاتێكدا ئێمە دەسەڵاتێكی پەرلەمانی و دیوانی چاودێری دارایمان هەیە. دیوانی چاودێری دارایی بابێت وردبینی لەسەر داهاتەكان بكات و راپۆرتی خۆی بەرز بكاتەوە، گەر ئێوە متمانەتان بە %0.5 ی ئێمە نییە، ئەوا ئێمەش باوەڕو متمانەمان بە 99.5 % ی ئێوە نییە. ئێمە داوامانكردووە لیژنەیەكی هاوبەش بۆ هەردوولا پێكبهێنرێت و ئێوە داهاتەكەی كوردستان وردبینی بۆ بكەن و بوار بۆ ئێمەش بڕەخسێنن تاوەكو وردبینی بۆ داهاتەكانی بەغدا بكەین، گرفتەكەش لەوەدایە بارودۆخی عێراق زۆر ئاڵۆزەو جێگیر نییە .
بۆ وەڵامی ئەو پرسیارەشتان كە چارەسەر چییە؟ پێم وایە پێویستە عێراقی فیدرال ببێتە وڵاتێكی دامەزراوەیی و یاسا رۆڵی خۆی ببینێت و یاسا لەسەرجەم بوارەكاندا بچەسپێت، بەڵام گەربێتوو عێراق هەر بەم بارودۆخەی ئێستا بڕوات ئەو كات چارەسەر قورسەو بارودۆخەكە وەك خۆی دەمێنێتەوە.
لەدانانی بودجە لەبەغدا نوێنەرمان نییە
گوڵان: ئەمساڵیش كێشەی بودجە دیسان كێشەیەكی وروژاوی دیكەیە لەگەڵ بەغدا، ئایا كێشەكانی ئەمساڵ چین و ئێوە وەك حكومەتی هەرێمی كوردستان تاچەند گەشبینن بە چارەسەركردنی ئەو كێشانە، مەبەستم ئەوەیە ئایا شاندی كوردستان لە بەغدایە یان دەیەوێت بچێت بۆ بەغدا؟
رەشید تاهیر: مەسەلەی بودجە مەسەلەیەكی گەورەیە، مامەڵەی بەغدا لەگەڵ هەرێمی كوردستان بەو شێوەیە نییە كە ئێمە خاوەنی حكومەتین و هەرێمێكی فیدرالین، وەكو پارێزگای بەسراو ئەنبار مامەڵەمان لەگەڵ دەكرێت، بەداخەوە لەدەستووردا لەهەر شوێنێك ناوی هەرێم هاتبێت لە پاڵیدا ناوی پارێزگاش هاتووە.
من لەگەڵ هەموو شاندەكانی دارایی هەرێمی كوردستان بووم لە هەموو كابینەكان كە چوونەتە بەغدا، حكومەتی هەرێمی كوردستان جەختی لەسەر ئەوە كردۆتەوە كە دەبێت نوێنەری هەرێمی كوردستان لە لیژنە باڵاكانی دارایی و سیاسەتی دارایی و بودجەدا هەبێت، كەچی لەلیژنەكانی سیاسەتی دارایی بۆ هەموو عێراق و لەدانانی بودجە لەبەغدا نوێنەرمان نییە.
تەنانەت نازانین سیاسەتی دارایی لەعێراقی فیدرال بەچ ئاراستەیەك دەڕوات، لەكاتێكدا ئێمە بەشێكین لەو سیاسەتە و كاریگەری لەسەر ئێمەش دەبێت. هەروەها دانانی ئەو ژمارانەی كە لەناو بودجەدا دادەڕێژرێن لێی ئاگادار نین و تێبینیمان هەیە، بۆ نموونە كاتێك نرخی بەرمیلێك پێترۆل بە 73 دۆلار مەزەندە دەكەن و لەسەر ئەم بنەمایە بودجە دەخەمڵێنرێت یا رۆژانە بڕی ناردنە دەرەوەی پێترۆل بە دووملیۆن و چوارسەد یا دوو ملیۆن و دوو سەدوو پەنجا بەرمیل دەنێردرێتە دەرەوە، ئایا ئەمە لەلایەن كێ دیاریكراوەو چۆن دەفرۆشرێت و بەچ دراوێك و چۆن تەحویل دەكرێتەوە ئێمە ئاگاداری ئەم وردەكاریانە نین . ئەمە سەرەتای دانانی ژمارەكانە لەناو بودجەدا، ئێستاكە كەموكوڕی دروست بووەو هاوارمان لەو هەموو كەموكوڕی و كێشەیە لێ هەستاوە، بۆیە لیژنەیەك دەچێتە بەغدا، چونكە ئاگامان لەهیچ نییە.
بودجەی هەرێمی كوردستان لەبودجەی عێراقدا بۆ 10 ترلیۆن دینار كەمكراوەتەوە
گوڵان: ئایا ئەو بودجەیەی كە بۆ هەرێمی كوردستان دابین دەكرێت، چۆن چۆنی دەگاتە دەستی حكومەتی هەرێمی كوردستان، یان بەچەند جار وەریدەگرن، ئەگەر بەچەند جارێك وەریدەگرن پرسیار ئەوەیە بۆچی هەمووی پێكەوە وەرناگرن؟
رەشید تاهیر: بەغدا بەئێمە دەڵێت خەمڵاندنی خۆتان بۆ بودجە بكەن و چیتان بۆ ساڵی 2011 دەوێت بینێرن، من لەمانگی حەوت و هەشت بۆ پێداویستییەكانی هەرێمی كوردستان 20ترلیۆنم پێشكەش كردووە، كاتێك بەغدا دێت خەمڵاندن دەكەن باس لەوە دەكەن كە هەموو بودجەی عێراق 102 ترلیۆن دینارە. دەڵێن رۆژانە 2 ملیۆن و 400 هەزار بەرمیل پێترۆل دەڕوات، نرخەكەشی بە 70 دۆلار مەزەندە كراوە، بەشی هەرێمی كوردستانیشیان خەمڵاندووەو بە جەدولێك بۆمانیان ناردووە كە تەنیا 12.5ترلیۆن دینارە، یاسایەكیش لەگەڵ 102 ترلیۆن دینارەكەی عێراق هاتووە هیچ كێشەو كەموكوڕی تێدا نییە، ئێمە لەگەڵ وەزارەتەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان دانیشتووین لەسەر ئەو بنەمایەی كە بودجەی بەشی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بودجەی 2011 كە 102 ترلیۆن دینارە ئەمەش خەرجییەكانی پۆستە سیادییەكانی (نفقات سیادی) لێدەبڕن و بەشی هەرێمی كوردستان 12.5ترلیۆن دینارە.
دوای ئەوەی بودجەكەمان ناردە ئەنجومەنی وەزیران لەوێ دووبارە نێردرایەوە، وەزارەتی دارایی هەڵسا بەهەمواركردنی ئەو بودجەیە، لەجیاتی 102 ترلیۆن دینار كرایە 92 ترلیۆن واتە بودجەكە كەمكرایەوە بەبیانووی كورتهێنان لەبودجەكەدا، بەمەش بەشی هەرێمی كوردستان بووە 10 ترلیۆن و 700 ملیۆن دینار، خاڵێكی تریش كاتێك لە خەرجی سیادی زیاد كرا، ئەمەش كاریگەری خراپی لەسەر كەمكردنەوەی زیاتری بودجەی هەرێمی كوردستان دەبێت، بۆ ئەم بوارانە هیچ رێنمایی و پێوەرێك لەبەردەست نییە، بەكەیفی خۆیان خەرجی سیادی دادەنێن و ناو زیاد دەكەن و بودجە كەم دەبێتەوە.
تەنانەت یاسایەكی تازەیان دەركردووەو بڕگەیەكیان تێیدا زیاد كردووە و رەوانەی ئەنجومەنی وەزیرانیان كردووە، لەڕێگای وەزارەتی داراییەوە ئەنجامدراوە، بەداخەوە بریكاری وەزیرمان لەوێ هەیە كەچی ئاگاداری هیچ نییە. گەر ئاگاداربووایە حكومەتی هەرێمی كوردستانی ئاگادار دەكردەوە. ئەم بودجەیەش جاری وا هەیە بە40 جار پێمان دەدەن، جاری واهەیە مانگ تێپەڕ دەبێت و بودجە نانێرن. لەكاتێكدا لە رێنماییەكاندا هاتووە كە بەشە داهاتی كوردستان بەیەكجارو بەرێكوپێكی بدرێت، بەڵام ئەوان ئەم رێنماییانە جێبەجێ ناكەن، بەبیانووی جۆراو جۆرەوە هەندێكجار دەڵێن: (پارە نییە!).
لە بودجەدا ئەولەوییات دەدرێت بە مووچەو خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان
گوڵان: ئێمە دەزانین بودجەی هەرێمی كوردستان لە چاو پێداویستیەكانیدا بەش ناكات، ئایا لە چوارچێوەی ئەم بودجە كەمەدا چۆن ئەولەویەت دەدەن بە پێداویستیەكانی هەرێمی كوردستان؟
رەشید تاهیر: راستە بودجەكە كەمە؛ بەڵام ئەولەوییات دەدەینە مووچەی فەرمانبەران و خانەنشینان و پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییە پێویستەكان، هەروەها بەشێك دەدەینە بودجەی بەردەوام (میزانیە جاری)ی تەندروستی و كارەبا و شارەوانی و پەروەردە.
ئێمە بەداهاتی پێترۆلی كوردستان رۆڵمان لەپێشكەوتن و پەرەپێدانی هەموو عێراق و كوردستان هەبووە
گوڵان: ئێستا بەشێكی نەوت لە هەرێمی كوردستان دەنێردرێتە دەرەوە و دەفرۆشرێت، ئایا ناتوانرێت ئەو پارەیە بكرێتە سەرچاوەیەك بۆ بودجەی هەرێمی كوردستان و پاشان كەم و زیاد لەگەڵ حكومەتی فیدرالی حساب بكرێت؟
رەشید تاهیر: داهاتی پێترۆلی هەرێمی كوردستان دەبێت هەمووی تەسلیمی عێراقی فیدرال بكرێت، گەر ئێمە ئەو بەشە داهاتەی كە لە ناردنە دەرەوەی پێترۆل دەستمان دەكەوێت نەدەینە حكومەتی ناوەند، ئەوانیش ئامادە نابن لە داهاتی پێترۆلی خۆیان بەشمان بدەنێ، بەمەش هەرێمی كوردستان زیانی بەردەكەوێت.
ئێمە بەداهاتی پێترۆلی كوردستان رۆڵمان لەپێشكەوتن و پەرەپێدانی هەموو عێراق و كوردستان هەبووە، مەبەستمان پێشخستنی هەرێمەكەو پەرەپێدانی كەرتی پیشەسازی بووە تاوەكو داهاتی پێترۆلی عێراق زیاد بكەین و بەو داهاتەش بۆ كارو پرۆژەو پێشخستنی ئابووری هەرێمەكەو عێراقیش بەكاربهێنرێت، لەكۆتایشدا سەرچاوەی داهاتەكانمان زیاد دەبێت، بەڵام بەمەرجێك عێراق شەفافانەو راستگۆیانە مامەڵەمان لەگەڵ بكات.
چیتر نابێت لەسەر حسابی پرۆژەو كارە خزمەتگوزارییەكان گرنگی بەكەمالیات بدەین
گوڵان: ئایا وەزارەتەكان زۆر ئیهتمام بە كەمالیات دەدەن وەك كڕینی ئوتومبێل و كەولوپەل، ئایا بەرێزت چی دەڵێیت و چۆن ئەم لایەنەتان چارەسەر كردووە؟
رەشید تاهیر: منیش پێم وایە چیتر نابێت لەسەر حسابی پرۆژەو كارە خزمەتگوزارییەكان گرنگی بەكەمالیات بدەین، ئێمە ناتوانین هەندێك پێویستی رابگرین كە زەروورین، لەلایەكی ترەوە وەزارەتەكان داوای بودجەی پێویستی خۆیان دەكەن و راست دەكەن كە بودجەكانیان كەم بۆتەوە، بەڵام واقیعەكە وایە هەموو بودجەكە كەم بۆتەوە.
گوڵان: رەشید تاهیر بەوە ناسراوە زۆر هەوڵدەدا ئەوەی وەزارەتەكان داوای دەكەن ئەو كەمی بكاتەوە، تا قسەی وا هەیە كە بەڕێزت ئەگەر وەزارەتێك داوای مەبلەغێك بكات تۆ دەیكەیت بەنیوە، ئایا ئەمە هەر سروشتی خۆتە؟
رەشید تاهیر: زۆرجار وایەو هەندێكجاریش وا نییە؛ ئەمە سروشتی خۆم نییە، هەموو داواكارییەكی وەزارەتەكان بكەمە نیوە، من بودجەم كەمەو بەیەكجار پارەمان نادەنێ و بەرنامەكانم تێك دەدات. بۆ نموونە خشتەی مووچەكانی فەرمانبەران بەسەر رۆژەكانی مانگدا دابەش كراوە تاوەكو ئەو كەموكوڕییەی لەكەمی بودجە هەمانە تووشی گرفت نەبین. پارەی هەرێم كە لەبەشی داهاتی هەرێمە لەبەغدا بەكەمی و ناڕێكی بەئێمە دەدرێت، ناچار ئەو بوارە خزمەتگوزارییە یا مووچەی فەرمانبەران رابگرین تۆ بزانە تەنیا مووچەی فەرمانبەرانی كەرتی پەروەردە 80 هەزار فەرمانبەرە ناكرێت 80 هەزار خێزان مووچەیان دواخرێت، ناچارم پارەو سلفەی بەڵێندەرێك رابگرم و دواتر بیدەمێ. كاتێك سیولەی نەختی نەبێت ناچارم داواكارییەكان كەم كرێتەوە یا بەپێی ئەولەوییەت پارە تەرخان بكرێت، لەلایەكی ترەوە بۆ ناوچە دابڕاوەكانی هەرێمی كوردستانیش پارەو بودجە دەدەین و زۆر پرۆژە هەیە گەرچی لەسەر ئیدارەو دارایی ئێمە نین بەڵام بەشێكی دانەبڕاون لەهەرێمی كوردستان و نەتەوەی خۆمانن ناكرێت پارە بۆ ئەوانیش تەرخان نەكرێت.
كاتێك لە 60%ی بودجە بۆ مووچە بڕوات
ئەمە بەراستی گرفتێكی گەورەیە
گوڵان: رۆژ لە دوای رۆژ ژمارەی كارمەندانی حكومەت زیاد دەكات، هەر ئەمساڵ ژمارەیەكی زۆر فەرمانبەر دامەزراون ئایا هەر بەردەوام دەبن لە دامەزراندن، یان ئالیەتێكتان بەدەستەوەیە تا چارەسەری ئەم مەسەلەیە بەشێوەیەكی دیكە بكەن؟
رەشید تاهیر: ئەمە كێشەیەكی گەورەیە رێژەیەكی زۆر لە بودجەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ بواری مووچە خەرج دەكرێت، بەرادەیەك لە 60%ی بودجە بۆ مووچە بڕوات ئەمە بەراستی گرفتێكی گەورەیە، پێویستە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ڕێگای ئەكتیڤكردنی كەرتی تایبەتەوە بەرنامەو پلان بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە دابڕێژێت.
گوڵان: دواپرسیارمان ئەوەیە بەرای تۆ باری دارایی هەرێمی كوردستان چۆن دەبێت، ئایا لەمساڵدا لەچاو ساڵانی ترباشتر دەبێت؟
رەشید تاهیر: باری دارایی هەرێمی كوردستان بۆ ساڵی 2011 باش نابێت و رەشبینم؛ چونكە بودجەی عێراق دیار نییەو خەرجی سیادییان لەسەر حسابی بەشە داهاتی هەرێم زیاد كردووە و حساباتی ختامی نییە لەساڵی 2003ەوە زیادەی داهاتی فرۆشتنی پێترۆلمان بۆ نەهاتووە، هەموو ئەو لیژنانەی كە بۆ دانوستاندن و رێككەوتن دەچنە بەغدا چارەسەری ئەو گرفت و كێشانەیان نەكردووە. بەهەموو هێزی خۆمان نوێنەرێكمان لەبەغدا داناوە دەچێت موتابەعەی نووسراوەكانمان دەكات.
لەیاسا تازەكە بڕگەیان زیادكردووەو 150 هەزار بەرمیل پێترۆلیان لەسەر ئێمە حسابكردووە، ئەوان نایەن كێشەكان لەگەڵ هەرێمی كوردستان چارەسەر بكەن، هەندێك كەس لەعێراقی فیدرال هەیە چاویان بەهەرێمی كوردستان هەڵنایەت و گرفت و كێشە بۆ ئەم هەرێمە دەنێنەوە، رەنگە ئەمە فشارێكی سیاسی بێت و گەمەیەكی سیاسییە، تاوەكو تەنازول بەهەندێك بڕگە بە سیاسەتمەدارانی ئێمە بكەن.
گوڵان: ئەی سەبارەت بە دوا ئامادەكارییەكانی بودجەی هەرێمی كوردستان گەیشتووە بەكوێ؟
رەشید تاهیر: بودجەی هەرێمی كوردستان ئامادە كراوەو رەوانەی ئەنجومەنی وەزیران كراوە. بەڵام جارێ ئێمە گرفتی گەورەمان لەبەغدا هەیە پێویستە ئەو گرفتانە چارەسەر بكەین بەتایبەتی ئەو 150 هەزار بەرمیل پێترۆلە كە لەسەر بەشی داهاتی هەرێمی كوردستان دیاریكراوە، باشە سبەینێ زەمانەت چییە بۆ ئەگەری ناردنە دەرەوەی ئەو بڕە پێترۆلە بەبەردەوامی .
لەبودجەی هەرێمی كوردستان دوو ئەولەوییاتمان هەیە، یەكەمیان لەبودجەی ئاسایی ئەولەوییات دراوە بە دابینكردنی مووچەی فەرمانبەران، هەوڵیش دەدەین بەو بڕە داهاتەی كە دەمێنێتەوە هەموو كارەكانی تر بەڕێوە ببەین بەتایبەتی هاوسەنگییەك بدەین بەهەموو وەزارەتەكان بەرەچاوكردنی پێداویستییە سەرەكییەكانی خزمەتگوزاری هاووڵاتییان. لە بودجەی وەبەرهێنانیش گرنگی بەو پرۆژانە دەدرێت كە گرێبەست كراوەو داخڵی جێبەجێكردن كراوە، دواتر گرنگی بە پرۆژەی وەبەرهێنانی نوێ دەدرێت.