شاری سۆران و رەواندز كە دوو قەزای سەر بەپارێزگای هەولێرن و لەناوچەیەكی شاخاوی و گەشتوگوزاریدان و بەناوەندێكی بازرگانی و ستراتیژی دادەنرێن، بەو پێیەی نزیك سنووری ئێرانن و بەشێوەیەكی خێرا ژمارەی دانیشتووانەكانیان ڕووی لە زیادبوون كردووە، بەهۆی نزیكی سەنتەری سۆران لە قەزای رەواندزەوە تێكەڵاوبوونێكی كەلتووری و رۆشنبیری لێكەوتۆتەوە، لەگەڵ فراوانبوونی ژمارەی دانیشتووانەكان لەم ناوچەیەدا پێداویستی خەڵكەكەی ڕووی لە زیادبوون كردووە، گەرچی لە كابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا ژمارەیەكی بەرچاو لە پرۆژەو كاری خزمەتگوزاری پێشكەش بەدانیشتووانی ئەو ناوچانە كراوە ؛ بەڵام بەپێی پێویست و لەئاست گەورە بوون و داخوازییەكانی ئێستایاندا نییە.

تیمی گوڵان سەردانی ئەو ناوچانەی كرد و لەنزیكەوە گوێبیستی گلەیی و داواكاریی ژمارەیەك لە هاووڵاتییانی ئەم دەڤەرە بوو. هەر بۆیە داواكاری و پێداویستییەكانی خەڵكی ئاڕاستەی قایمقامی سۆران و بەڕێوەبەری ناحیەی وەرتێ كە ئێستاكە بەوەكالەت قایمقامی قەزای رەواندزە كرد.

لێرەدا پوختەی وەڵامەكانیان بڵاودەكەینەوە. كرمانج عیزەت قایمقامی قەزای سۆران بۆ ( گوڵان):
گەر ساڵی داهاتوو هاوشانی دەسەڵاتی كارگێڕیی دەسەڵاتی داراییمان نەدرێتێ بڕیارەكەی ئەنجومەنی وەزیران تەنیا رەمزی دەبێت
سۆران وەك مەڵبەندێكی بازرگانی و ستراتیژیی تاچەند بایەخی پێدراوە؟
سۆران بەیەكێك لەو شارانە دادەنرێت كە بەشێوەیەكی زۆر خێرا ژمارەی دانیشتووانەكەی ڕووی لە زیادبوون كردووە، ئێستاكە ژمارەی دانیشتووان لەناو سەنتەری سۆران و هەر سێ ناحیەكەی (دیاناو خەلیفان و سیدەكان)گەیشتۆتە 170 هەزار كەس، سۆران پتر لە 340 گوند لەخۆدەگرێت كە تاكو ئێستا 244 گوندیان ئاوەدانكراونەتەوە.
بەگشتی رووبەری سۆران 806 هەزار دۆنمەو لەگەڵ گەورەبوونی سۆران پێداویستی و گرفت و كێشەكانی ڕووی لەزیادبوون كردووە، ئەم شارە لەساڵی 1981 بۆتە قەزاو پێشتر ناحیەیەك بووە بەناوی (دیانا).
سۆران بەناوی ئیمارەتێكی كوردییەوە ناونراوە كە ئەویش میرنشینی سۆران بووەو بەناوەندێكی بازرگانی و ستراتیژیی گرنگ دادەنرێت، كوردێكی زۆر كە لەئاكامی سیاسەتی رژێمی بەعس ئاوارەی ئێران بوون و گەڕاونەتەوەو لەو شارەدا نیشتەجێبوونەوە، ئەمەش بەهۆی تایبەتمەندێتی بازرگانی و گەشتوگوزاری و كشتوكاڵی كە خەسڵەتی سەرەكی سۆرانە.
ئەم خەسڵەتانەی سۆران وایكردووە پێكهاتەو كەلتووری جیاجیا لەشارەكە هەبێت و تێكەڵ بەیەك بوون، لەسەرەتادا ئەم واقیعە ئاسان نەبووە بەڵام ئێستاكە پێكهاتەی جۆراوجۆر وای لەسۆران كردووە لە بوارەكانی رۆشنبیری و كەلتووریدا دەوڵەمەند بێت، بۆ زیاتر شارەزا بوون لەگرفت و كێشەی هاووڵاتییان و بەمەبەستی ئاشنابوون لەواقیعی ئەم شارەو ئەو پرۆژە خزمەتگوزارییانەی كە ئەنجامدراون،
بەڕێز (كرمانج عیزەت) قایمقامی قەزای سۆران لەوەڵامی چەند پرسیارێكماندا پێی راگەیاندین: سۆران لەئاكامی ئەو تێكەڵبوون و ئاوێتە رۆشنبیری و كەلتوورییەی كە بەدانیشتووانەكەی ناسراوە تواناو كەرەستەیەكی باشی لێدروست بووە، لەم ناوچەیە كادیرو توانای باش دروستبووە..
سۆران گەورەترین قەزایە لەسەر ئاستی پارێزگای هەولێرو تایبەتمەندیەتیشی جیاوازە چ لەڕووی ئیدارەوە بێت یا لە ڕووی بەڕێوەبردنی كارەكانەوە، چونكە ژمارەیەكی بەرچاو لە بەڕێوەبەرایەتی تێدایەو سەرپەرشتی 4 قەزا دەكەن كە ئەویش ( سۆران، رەواندز، مێرگەسوور، چۆمان)ە، ئەمەش لەپێناو ئاسانكردنی گەیاندنی خزمەتگوزارییەكان بەدانیشتووانی ئەو ناوچانەو كەمبوونەوەی رۆتین،چونكە لەسەنتەری پایتەخت و پارێزگای هەولێرەو دوورن و، پێویستیمان بەئیمكانات و بودجەی زیاتر هەیە
لەگەڵ گەورەبوونی سۆران و بوونی ئەو بەڕێوەبەرایەتیانەو دووری قەزاكانی هەر یەك لە سۆران و رەواندزو مێرگەسوورو چۆمان لە سەنتەری پارێزگای هەولێرەوە، واقیعێكی وا دروست بووە كە بنەمای بە پارێزگا بوونی لێكەوتۆتەوە، پێشتریش دەنگۆی ئەوە هەبوو سۆران ببێتە پارێزگا، لەمبارەیەوە قایمقامی سۆران وتی: هەموو بنەماكانی بەپارێزگا لە سۆران دروست بووە، تەنانەت ستراتیژییەت و پێداویستی ئەم ناوچەیە وا دەخوازێت، بەڵام بەپارێزگا بوون بڕیارێكی ئاسان نییەو پێویستی بەرەزامەندی و بودجە هەیە. ئەم بڕیارەش كۆسپ و تەگەرەی سیاسی لەبەردەمدایە كە پێوەندی بەحكومەتی عێراقی فیدرال و بڕیاری بەغداوەش هەیە. گەورەبوونی ناوچەكەو زیادبوونی ژمارەی دانیشتووانی سۆران واقیعێكی وای خستۆتەوە كە پێویستی زیاترمان بە بودجە هەبێت، لەگەڵ ئەمەشدا پارێزگاری هەولێرو ئیدارەكەی ئەوەندە ئاسانكاری و هاوكاری پێشكەشكردوین تارادەیەك ئەم بۆشاییەی بۆ پڕكردوینەتەوە.
لەسۆران هیچ بودجەیەكمان لەبەردەستدا نییە
سەبارەت بەپرۆژە خزمەتگوزارییەكان و بوونی كەموكورتی لە تواناو بودجەی بەردەستدا قایمقامی سۆران وتی: ئێمە هیچ بودجەیەكمان لەبەردەستدا نییە، گەرچی ئاوڕدانەوە بەسۆران لە چوار ساڵی رابردوو سەردان و گرنگیدانی وەزیرە بەڕێزەكان و پارێزگاری هەولێر وایكردووە زۆر كەموكوڕی چارەسەر بكرێت. ئێستاكە ئینتمابوون بۆ شارەكە زیاتر بووەو وایكردووە ژمارەیەكی زۆر لەدانیشتووانی ناوچەكانی ترەوە ڕوو بكەنە سۆران، ئاوڕدانەوەی حكومەت و تەرخانكردنی ئەو بودجەیە وایكردووە لەبوارەكانی خزمەتگوزاری و كۆمەڵایەتی سۆران وەرچەرخان بەخۆیەوە ببینێت. گرفتی ئێمە پێوەندی بەمیكانیزمی ئیدارەوە هەیە كە تاكو ئێستا مەركەزییەت پیادە دەكرێت، گەرچی لەم دواییەدا بڕیار دەرچوو بەوەی دەسەڵاتی ئیدارە دابەزێنرێتە خوارەوە بەڵام رێنماییەكان بەو شێوەیە نییە كە ئێمە دەمانەوێت چونكە هیچ دەسەڵاتێكی دارایی لەخۆنەگرتووە، بۆیە دەسەڵاتمان نییە زۆر كارو پرۆژە ئەنجام بدەین. لە سەردەمی نوێی جیهان و وڵاتانی پێشكەوتوو نامەركەزییەت بەیەكێك لە بنەماكانی سەركەوتن دادەنرێت بەداخەوە لەهەرێمی كوردستان هێشتا ئیدارەی مەركەزی ماوە لەوێ حاكمی شارەكە حكومەتێكە، گەر وامان لێهاتبێت بۆ خەرجكردنی 100 هەزار دینار بگەڕێینەوە بۆ پارێزگاو وەزارەتەكان ئەمە رۆتیناتە. ئەم گرفت و تێبینیانەمان بۆ بەڕێز پارێزگارو وەزارەتەكان و حكومەت بەرزكردۆتەوە. گەر ساڵی داهاتوو هاوشانی دەسەڵاتی ئیداری دەسەڵاتی دارایمان نەدرێتێ بڕیارەكەی ئەنجومەنی وەزیران بە رەمزی دەمێنێتەوە.
گەورەترین گرفت و كێشەكانی ئێمە لەسۆران زیادەڕۆییە لەسەر زەوی دەوڵەت
شاری سۆران یەكێكە لەو شارانەی كە تاكو ئێستا دیاردەی زیادەڕۆیی لەسەر زەوی حكومی تێدا ماوە، بەرادەیەك بۆتە دیاردەو گەڕەكی گەورەی لێكەوتۆتەوە، لەمبارەیەوە كرمانج عیزەت وتی : شارێك بەو فراوانییە بڕوات و ژمارەی دانیشتووانەكەی زۆر بێت سروشتییە ئەم دیاردەیەی تێدا بێت، زۆرینەی خەڵكی سۆران پابەندن بەیاساوەو خەڵكێكی باشن، بەڵام گەر بێتوو كەسانێك پابەندی رێنمایی و یاسا نەبن گرفت دەنێنەوەو سیمای شارەكەمان تێك دەدەن. بەداخەوە یەكێك لەگەورەترین گرفت و كێشەكانی ئێمە لەسۆران زیادەڕۆییە، كە ناوە بەناوە بەهێڕشەوە دەست پێدەكاتەوەو جۆرەها كەس و تاقم بەشدارن لەم سەرپێچیانە، تەنانەت ئەم زێدەڕۆییە شوێنە گشتییەكانی تایبەت بەدروستكردنی قوتابخانەو بنكەی تەندروستی و پاركەكانی گرتۆتەوە، ئێستاكە لەسەر راسپاردەی مەكتەبی سەرۆكی هەرێم لیژنەیەكی پێوەندار دانراوەو دادوەرێك دانراوە بۆ ئەوەی لەمەودوا ئەو كەسانەی زیادەڕۆیی لەسەر موڵكی دەوڵەت دەكەن تەنیا ئیجرائاتی ئیدارییان لەگەڵ نەكرێت، بەڵكو لە ڕێگای دادگاوە لێپرسینەوەو سزا دەدرێن و هیچ كەسێكیش بەجیاوازی بیروڕای سیاسی، دەسەڵاتی لە یاسا بەرزتر نییەو گەر كاری نایاسایی بكات سزا دەدرێت.
بەشێوەیەكی كۆن و بێسەروبەر مامەڵە لەگەڵ ناوچە گەشتوگوزاری و شوێنەوارەكان كراوە
ئەم ناوچەیەو سۆران بەیەكێك لەهەرە شوێنە جوان و گەشتوگوزارییەكانی كوردستان دادەنرێت، بەڵام زۆربەی ئەم شوێنانە فەرامۆشكراون و گرنگییان پێ نەدراوە، بەڕێزیان لەمبارەیەوە پێی راگەیاندین: منیش پێم وایە مامەڵەكردن لەگەڵ شوێنە گەشتوگوزاری و شوێنەوارەكان لە ئاستی پێویست نییەو مامەڵەیەكی زۆر كۆن و بێ سەروبەرە، بۆ نموونە گەر بێتوو گەلی عەلی بەگ گرنگی پێ بدەین بەهاوشێوەی ( گەلی چالووس) لەئێرانی لێدێت كە بۆتە جێی شانازی هەموو ئێرانییەكان و گەشتیارێكی زۆر لە ناوخۆو دەرەوە سەردانی دەكەن. بەداخەوە لە لای ئێمە كەرتی گەشتوگوزاری رێك نەخراوە، پێم وایە سیاسەتی گەشتوگوزاری تاكو ئێستا لەحكومەتی هەرێمی كوردستان سیاسەتێكی سەركەوتووانە نییە. پێویستە وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار یەكەم هەنگاو بنێت بە دانانی ماستەر پلانی گەشتوگوزاری لەهەرێمی كوردستان، پێویستە لەم بوارەدا پلانیش بۆ ئاڕاستەكردنی كەرتی تایبەت دابڕێژرێت، بەداخەوە لەبواری شوێنەواریشدا هەنگاو نەنراوە، ئیستا قەڵای مەڵبەندی ئیمارەتەكەی سۆران كە سێ ساڵە بڕیاری نۆژەنكردنەوەی بۆ دەرچووە كەچی تاكو ئێستا قەڵاكە رووخاوەو گەشتیاران بەشەرمەوە دەبەینە سەردانی.
پێش ئەوەی ماستەرپلان دروست بكرێت شار بە بێسەروبەری گەورە بوو
سەبارەت بەبوونی ماستەرپلان بۆ شارەكە كە زۆر گرنگە بەڕێزی ئاماژەی بەوەدا كۆمپانیایەكی توركی سەرقاڵی دروستكردنی ماستەرپلانی شاری سۆرانە بۆ 25 ساڵی داهاتوو، تەنانەت كۆمپانیایەكی فەرەنسی هاتۆتە سۆران سەرقاڵی دانانی ماستەرپلانێكن بۆ چارەسەركردنی ئاوەڕۆیی قورس. گرفتی سۆران لەوەدایە پێش ئەوەی ماستەر پلان بكرێت شارەكە بەبێسەروبەری فراوان و گەورە بووە، بۆیە جێبەجێكردنی ماستەر پلان لەڕووی پراكتیكیەوە وای كردووە ئاستەنگ و كێشەی زۆر دروست بێت، ئێمە هەوڵ دەدەین لەگەڵ واقیعی بارودۆخەكە بگونجێین، بەڵام گەڕەك هەیە ناتوانرێت وەكو گەڕەك مامەڵەی لەگەڵدا بكەین. لەلایەكی ترەوە بەرنامەمان هەیە بۆ پاككردنەوەی شارو پاراستنی ژینگە.
سۆران لە كابینەی پێنجی حكومەتی هەرێمی كوردستان دا زۆرترین كارو پرۆژەی بۆ ئەنجامدراوە
لەكۆتایی دا كرمانج عزەت قایمقامی سۆران لەوەڵامی چەند پرسیارێكی (گوڵان) دا، كە سەبارەت بە كەرتەكانی پەروەردەو تەندروستی و خزمەتگوزارییەكانی ئاوو ئاوەڕۆو كارەباو ڕێگاوبان . لەبەڕێزیان كرا لەمبارانەوە وتی: هەڵمەتێكی باشی ڕێگاوبان دەستی پێ كردووەو ڕێگای هامڵتۆن قۆناغ بەقۆناغ كاری تێدا دەكرێت و دەبێتە جووت سایت و، چەند تونێلێكیش لەم ناوچەیەدا ئەنجام دەدرێت لە شاخەكانی بەنی هەریرو كۆرەك، لەحاجی ئۆمەرانیشەوە ڕێگای سەرەكی بۆ سۆران چاك دەكرێت.
لەسەنتەری شاریشدا ژمارەیەك گەڕەك شەقامیان بۆ دەكرێت و ڕێگای گوندەكانیش هەنگاوی باشی بۆ دەنرێت . خەلیفان و بالیسان صیانە دەكرێتەوەو ڕێگای سۆران حافیز صیانە دەكرێتەوە، سەبارەت بەبواری كارەباش 80%ی گوندەكانمان تۆڕی دابەشكردنی كارەبای نیشتمانی پێ گەیشتووەو ئەوانی تر بەموەلیدە رێك خراوە. ناوچەی سۆران یەكێك لەباشترین ئەو شوێنانەیە كە بەكەڵكی بەرهەمهێنانی كارەبا .