قەبارەی راستەقینەی كوردستانییەكان لەسەرژمێریدا دەردەكەوێت

دواخستنی ئەنجامدانی سەرژمێری پلانێكی بۆ داڕێژراوەو مەبەست لێی شاردنەوەی راستییەكانە

بەڕێز (دكتۆر ساحێب قارەمان) بریكاری وەزیری پلاندانانی عێراق و شارەزاو پسپۆر لەبواری ئامارو سەرژمێری:
ئەوانەی دەیانەوێت پرۆسەی سەرژمێری دوابخەن
لەدەركەوتنی راستییەكان دەترسن
هزری شۆفێنستی بەرامبەر كوردستانیەكان بەتایبەت لە بەرانبەر كوردانی وەك فەیلی و یەزیدی و شەبەك لە پارێزگاكانی موسڵ و كەركووك و دیالەو بەغدا سەرلەنوێ سەریهەڵدایەوە، ئەمەش هەمان سیاسەتی حزبی بەعسە، بەڵام ئەمجارەیان بەناوی مەزهەب و مەرامی سیاسی و مۆنۆپۆلكردنی دەسەڵاتەوەیە لەناوچە جێناكۆكەكان وبۆ مەرامی جێبەجێ نەكردنی ماددەی 140ی دەستوورییە، ئەوەتا پرۆسەی سەرژمێری تێكەڵ بەگەمەی سیاسی و مەبەست و مەرامی چەند لایەن و بەشێك بووەو، تەنانەت كەسێكی وەك ئەسیل نوجێفی پارێزگاری موسڵ هەڕەشەی بایكۆتكردنی پرۆسەكە دەكات،بگرە هەڵمەتی ئامادەكاریی سازدانی سەرژمێری لەپارێزگای نەینەوا راگرت، پێشتریش ناوبراو داوای لەپەروەردەی ئەو پارێزگایە كردبوو ناوی تەواوی ئەو مامۆستایانە دەربهێنن كەسەر بە پەروەردەی هەرێمن. لە ناوچەدابڕاوەكانی تریش ئەگەری تەزویركردن و كاری ساختەكاری زۆرەو لەژمارەیەك لەگەڕەكەكانی كەركووكیش هەڕەشە لەهاووڵاتییان دەكرێت بەوەی بەشداری پرۆسەكە نەكەن، ئەمە لەكاتێكدا بەهۆی خراپبوونی بارودۆخی ئەمنی و ناسەقامگیری ناوەڕاست و خوارووی عێراقەوە زیاتر لە 500 هەزار عەرەب هاتوونەتە پارێزگای كەركووك و ناوچەكانی دیكە، لەلایەكی ترەوە دوژمنان و ناحەزانی دیموكراتی و كوردستانییەكان لەهەوڵی دروستكردنی نەتەوەی نوێ و بەشبەشكردن و كەرتكردنی ریزەكانی نەتەوەی كوردن، لەمەشدا پیلانی نانەوەی ناكۆكی و فیتنەنانەوە بەردەوامی هەیە و دەیانەوێت لەناو لیستی سەرژمێرییەكەدا كوردەكان پەرتپەرت بكەن. لەپارێزگای موسڵ مەترسی گەورە لە تەزویركردن و كاری ساختەكاری دایە بەتایبەت كە 16 یەكەی ئیداری پارێزگاكە بایكۆتی ئەنجومەنی ئەو پارێزگایەیان كردووەو ئاگاداری بڕیارەكان نین و نوێنەرانی كوردستانیش لەناوچە عەرەبنشینەكان نین.
ئەم هەڵمەتە دوژمنكارییانە هەمووی بەمەبەستی دواخستنی سەرژمێری و ئەنجامدانی كاری ساختەكاری و تەزویرە، تاوەكو دەرئەنجامی سەرژمێرییەكە بەهەڵەدا ببەن و كورد و كوردستانییەكان قەبارەی راستەقینەیان لەعێراقی نوێدا دەرنەكەوێت و پەرت پەرتیان بكەن و لەناو گرووپ و كەمینەی لاوازو بچووكدا لەهەموو ماف و دەستكەوتێكیان بكەن. ئەمە جگە لەوەی دواخستنی سەرژمێری پێشێلكارییەكی دەستوورییەو لەدەسەڵاتی هیچ پارێزگایەكدا نییە ماددەیەكی وەكو 110ی دەستوور جێبەجێ نەكەن، بەڵكو ئەم پرۆسەیە بەیەكێك لەئەركەكانی دەسەڵاتی فیدراڵی دادەنرێت و بۆ پەرەپێدانی ئابووری و كۆمەڵایەتی و رێكخستنی ژیانی مەدەنیانەو سیاسییانە گرنگی تایبەتی خۆی هەیە بۆ 29.6 ملیۆن كەس كە تاكو ئێستا بێسەرژمێری و داتاو زانیارین.
پرۆسەیەك لەبەردەم پیلانی سیاسی دا
سەرژمێری لەرووی ئابوورییەوە بۆ پەرەپێدانی هەرێم و وڵاتەكە گرنگی و بایەخی خۆی هەیە، لەرووی سیاسیشەوە وەكو رێپێشاندانێك وایە بۆ ریفراندۆم، گرنگی ئەم سەرژمێرییە لەوەدایە هەموو نەتەوەو مەزهەبێك لە عێراقدا ژمارەو قورسایی راستەقینەی خۆی دەزانێت و كاریگەری لەسەر بڕی بودجەی تەرخانكراو بۆ هەر پارێزگایەك دەبێت، تەنانەت ئەو تەزویرو گەمەیەش ئاشكرا دەبێت كە لەكاتی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكانی عێراق لە دیاریكردنی ژمارەی كورسییەكانی هەر پارێزگایەك ئەنجام درابوو، بۆیە وەستاندن و شێواندن و دواخستنی سەرژمێری مەبەستی سیاسی لەپشتەوەیەو مومكین نییە دەسەڵاتی كوردستانی بەرامبەر ئەم هەڕەشانە بێدەنگ بێت، و سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانیش لەگەڵ ئەنجامدانی سەرژمێرییەكەدان، سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانیش رایگەیاند : هیچ پاساوێك بۆ دواخستنی پرۆسەی سەرژمێری گشتی نییە. بگرە هۆشداری ئەوەشیدا گەربێتوو پرۆسەكە جێبەجێ نەكرێت مەترسی گەورە روودەدات، لەبەشێكی لێدوانەكەی سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێمدا ئاماژە بەوە كرابوو:(( كوردستانییەكان قبووڵ ناكەن پلانی دوژمنان و ناحەزانی میللەتەكەمان پێكهاتەو توێژی رەسەنی نەتەوەكەمان بەشبەش بكەن بەتایبەتی لە ئیزیدی و شەبەك و فەیلی كە هیچ گومان لەكوردبوونیان ناكرێت، تاكەكان ئازادن لەكاتی سەرژمێریدا چۆن بڕیار لەچارەنووسی نەتەوەیی و ئاینی خۆیان بدەن..))شارەزایانی بواری سەرژمێری پێیان وایە پرۆسەكە تێكەڵ بەمەرام و مەبەستی سیاسی بووەو پێویستە دەسەڵاتی سیاسی هەرێمی كوردستان ڕووبەرووی كێشەكان و ئەگەری ئەنجامدانی فێڵ و ساختەكاری بێتەوە، بەتایبەت دوای ئەنجامدانی سەرژمێرییەكەش لەبەغدا شەڕی فێڵ و ساختەكاری دەست پێ دەكات و كوردیش نوێنەری پێویستی نییە بۆ ئامادەبوون لەو پرۆسە گرنگەدا، كە لە رێكخستن و لێكۆڵینەوەی سەرژمێرییەكەدا پێویستن، تاوەكو كۆنترۆڵی بارودۆخەكە بكەن و ڕێگا لەساختەكاری بگرن.
سەرژمێرییەكانی پێشوو جگە لەسەرژمێری ساڵی 1957كە بنەمای دروستی سەرژمێری تێدا بوو، هەر هەموو سەرژمێرییەكانی تر مەرامی سیاسی شێواندونی، تەنانەت لەدوا سەرژمێری ساڵی 1997 سەرجەم كوردەكان و كەمە نەتەوەییەكانی تر لە ناوچە جێناكۆكەكان بەنەتەوەی عەرەب ناونووسكراون، ئەمجارەش واچاوەڕوان دەكرێت هەڵوێستی شۆڤێنییەكان كێشەی گەورەی لێبكەوێتەوە، چونكە هێزە دیموكراتیخوازەكان ڕێگا نادەن سەرژمێرییەك كە چارەنووسی نەتەوەو وڵات و هەرێمێك دیاری دەكات وابەئاسانی رایبگرن و بەبیانووی جۆراوجۆرو مەبەست و مەرامی پاوانخوازی و شۆڤێنییەوە كاری ساختەكاری و تەزویری تێدا بكەن و بەهاوشێوەی سەرژمێرییەكانی تر لەباری ببەن.
ئەگەر سەرژمێری دوابخرێت كورد دەبێت هەڵوێستی سیاسی هەبێت
(دكتۆر ساحێب قارەمان ) بریكاری وەزیری پلاندانانی عێراق (بەڵام دەستبەكار نەبووە) و شارەزاو پسپۆر لەبواری ئامارو سەرژمێری، ناوبراو پێشتر مامۆستا بووە لەزانكۆی سۆفیا و لویۆو دامەزرێنەری دەستەی ئاماری هەرێم بووە، تا 2007 سەرۆكی دەستەی ئاماری هەرێم بووە. سەبارەت بەدوا ئامادەكارییەكان بۆ ئەنجامدانی سەرژمێری گشتی و ئەو هەوڵانەی لەلایەن شۆڤێنییەكانەوە كە بۆ لەناوبردنی پرۆسەكە دەدرێت بەڕێزی پێی وابوو : سەرژمێری بەگشتی بەگەوهەرترین كاری ئاماریی دەوڵەت دادەنرێت. هەرچی زانیاری ئاماری هەیە لەڕێگای سەرژمێرییەوە دەست دەكەوێت، بۆیە سەرژمێریی گرنگییەكی رادەبەدەری بۆ بەدەستهێنانی زانیاری ئامار هەیە، كە دەكرێت ئەم زانیارییانە لەپلاندانان و هەموو بوارێكی تر بەكاربهێنرێت . سەرژمێری لەعێراق 8 جار كراوەو یەك سەرژمێری بەراست و دروست و لەسەر بنەمای زانستی كراوە ئەویش سەرژمێری ساڵی 1957ە،كە تاقە سەرژمێرییە پشتی پێ دەبەسترێت، هەرچی سەرژمێرییەكانی تر تێدا بەشێك لەكوردستان یا پێكهاتەیەكی سەرەكی كوردی نەگرتۆتەوە، تەنانەت فێڵ و ساختەكاری بۆ مەرامی سیاسی تێدا بەكارهاتووە وەكو لەسەرژمێرییەكانی ساڵی 1967 و 1977و 1987 و 1997 روویانداوەو بەپێی ستاندارە نێودەوڵەتییەكان بەتایبەتی پێوەرو مەرجەكانی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان كەموكورتی تێدا بووە، زۆربەی جار عێراقییەكانی دەرەوەی نەگرتۆتەوە كەزۆربەیان كورد بوون یا هەموو ناوچە كوردنشینەكانی لەخۆنەگرتووە..
لەرووخانی رژێمی سەدامەوە لە2004 كە لەلیژنەی باڵا بووم دەستمانكرد بەرێكخستنی بنەماكانی ئەنجامدانی سەرژمێری بەپێی ستانداردو پێوەرە نێودەوڵەتییەكان، ئەوەبوو هەوڵماندا وەڵامی چەند پرسیارێكی گرنگ بدەینەوە ئەویش گۆڕینی پێكهاتەو تۆپۆگرافیای ناوچە كوردنشینەكان بەتایبەت ناوچە جێناكۆكەكان كە عەرەبێكی زۆری تێدا نیشتەجێ كراوەو تووشی شاڵاوی تەعریب بووە. لێرەدا بۆ قسەكردن لەسەر ئامادەكردنی سەرژمێرییەكی راست و دروست كە لەسەر بنەمایەكی زانستی و پێوەری نێودەوڵەتی بێت پێویستە زانیاریمان لەسەر ئیستمارەی هەڵبژاردنەكە هەبێت، چونكە ئەمە خاڵ و فاكتەرێكی گرنگی سەركەوتنی هەموو سەرژمێرییەكە،بۆیە لە ساڵی 2004 ەوە سەرقاڵی دانان و رێكخستنی ئەم ئیستمارەیە بووین، بەڵام رووداوو كارەساتە ئەمنی و ناسەقامگیرییەكانی ئەو ساڵە بەتایبەتی لەفەلوجە دۆخێكی وایخستەوە نەدەكرا سەرژمێرییەكە ئەنجام بدرێت، بەڵام ئێستاكە دۆخەكە لەبارە بۆ ئەنجامدانی سەرژمێرییەكەو ناكرێت چیتر دوابخرێت. بەپێی یاسای عێراق وەزیری پلاندانان سەرۆكی باڵای سەرژمێرییە بەپێی پۆستی وەزیفی، بەڵام ئەم لیژنەیە جێبەجێكارە واتە توانای بڕیاردانی نییە، ئێستاكە هەموو كارو ئامادەكاری و دەستكارییەكان تەواو بووە دواكەوتنی ئامادەكارییەكانیش بۆ ئەوە گەڕاوەتەوە هەر لیژنەیەك كە هاتووە بەردەوامی نەداوە بەكاری ئامادەكارییەكان بۆ ئەنجامدانی سەرژمێرییەكە بەڵكو لەسەرەتاوە دەستی پێ كردۆتەوە! كە زۆر جار بۆ مەسەلەی قازانجی ماددی و مەرامی دوور لەبواری هونەرییەوە دەگەڕێتەوە، من پێم وایە ئەمە بەفیڕۆدانی سامانی دەوڵەتە چونكە ئەو خەرجییەی لەم پرۆسەیەدا بەكاردەهێنرێت زۆرە تۆ سەیری بژمێرەكان بكە یەك لەشكر لەبژمێر بەشداری لەپرۆسەی سەرژمێری دەكات، كە خۆی لە نیوملیۆن كەس دەدات.
هەرچۆنێك بێت قۆناغی هونەریی تەواوبووەو ئامادەكاری بۆ ئەنجامدانی سەرژمێرییەكە تەواو بووەو دەتوانرێت رۆژی 24ی ئۆكتۆبەر دەست بەئەنجامدانی پرۆسەكە بكرێت، بەڵام بەداخەوە پارێزگاری موسڵ ڕێگای لەمامۆستاكان گرت كە بەشداری لەپرۆسەكەدا بكەن، ئەوەی ئوسێل نوجێفی دەیكات لەموسڵ ئیفلیجكردنی پرۆسەی سەرژمێرییە، ئەوەتا هاتووە دەیەوێت ئەو مامۆستایەی سەر بەپەروەردەی موسڵ نەبێت لەپرۆسەكە دووریان بخاتەوە لەكاتێكدا لەناوچە جێناكۆكەكان دەبێت لەپرۆسەكەدا لەهەرسێ نەتەوە واتە( عەرەب و كورد و توركمان ) لەبژمێرەكاندا وەكو یەك بن، ئەمەش ناتوانرێت جێبەجێ بكرێت، زانیاریمان لایە كەسانێك فەلەستینین دەیانەوێت لەپرۆسەی سەرژمێرییەكە بەشدار بن كەفەلەستینی بەعێراقی دانانرێت، ئالێرەدا لیژنەیەك هەیە سەرپەرشتی ئەم كارە دەكات و پێشنیار كراوە كە كارمەندانی تۆماركردنی ئامار لەهەرسێ نەتەوەی كوردو عەرەب و توركمان بێت، دواخستنی ئەنجامدانی سەرژمێری پلانێكی بۆ داڕێژراوەو مەبەست لێی دەرنەخستنی راستییەكانە كەچەندەها ساڵە لەعێراق سەرجەم كارەكان تەنیا بەخەمڵاندن و بیتاقەی بایەعی بەڕێوەدەچێت، لەكاتێكدا خێزانی وا هەیە دوو سێ بیتاقەی بەشە خۆراكی هەیە. ئیفلیجكردنی سەرژمێری مەبەست لێی دەرنەخستنی ژمارەی دانیشتووانە كە لەزۆر بواردا هاوكێشەكان دەگۆڕێت بۆنموونە كاتێك بەشە داهاتی پارێزگاكان و هەرێمی كوردستان دیاری دەكرێت بەپێی ژمارەی دانیشتووانە، واتە كاتێك كوردستان بەشێوەیەكی خاوێن و دوور لەساختەكارییەوە ئاماژە بەژمارەی دانیشتووانی دەكات ئەوا بودجەی دیاریكراوی خۆی بۆ تەرخان دەكرێت بەڵام لەكاتێكدا كە لەپارێزگاكانی تر ساختەكاری و فێڵ دەكرێت ئالێرەدا بەشە بودجەی هەرێم كەم دەبێتەوە. چونكە بەزیادبوونی رێژەی خۆی ئۆتۆماتیكییەن رێژەی كوردستانی كەم دەكات.
كاتێك بەخەمڵاندن دەڵێن ژمارەی دانیشتووانی عێراق نزیكەی 32ملیۆن و 800 هەزار كەسە ئەمە ژمارەیەكی زۆرەو دوورە لەراستییەوە، ئەم ژمارەیە بۆ هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی عێراق دانرا چونكە زیادبوونی دانیشتوان ژمارەی كورسییەكانی پارێزگاكانی ناوەراست و خوارووی عێراقی پێ زیاد دەكرا بەتایبەت ژمارەی كورسییەكانی موسڵ ئەمەش لەبەرژەوەندی عەرەبدا بوو.
بەمشێوەیە دواخستنی سەرژمێری پێوەندی بەهۆكاری هونەری و ئامادەكارییەوە نەبوو، تەنانەت راهێنانی بژمێرەكانیش ئەنجامدرابوو، ئەم كارە پیلانێكی وەزیری پلاندانانی عێراقە كە بۆ دووەمجارە پرۆسەكە شكست پێدەهێنێت.
ساڵی رابردوو هاوپەیمانی كوردستانی لەدادگای فیدرالیدا قەزییەكەی بردەوە كە نوری مالیكی پێشێلكاری دەستووری كردووە بەوەی پرۆسەی سەرژمێری دواخست. ئێستاكە نوری مالیكی و عەلی بابان ناتوانن ئەم پرۆسەیە دوابخەن، مانگی تەمووز عەلی بابانی وەزیری پلاندانان لێدوانی دا و وتی گەر حكومەتیش دانەمەزرێت سەرژمێری ئەنجام دەدرێت و هەموو ئامادەكارییەكمان كردووە، بۆیە ئێستا بەدوای پاساوو بیانووی نوێ دەگەڕێن لەكاتێكدا كە حكومەتەكەی مالیكی حكومەتی بەڕێ كردنی كارە ناتوانێت بڕیاری ستراتیژی بدات و سەرژمێری دوابخات.
بەشێوەیەكی گشتی ئەو بەشە شۆڤێنییە عەرەبی و توركمانانەی كە دەیانەوێت سەرژمێری دوابخرێت پاساوەكانیان لاوازە، ئەوان دەیانەوێت نەتەوە لاببرێت ئەی بۆ لە زەمانی حوكمی سەدام بڕگەی نەتەوە هەبوو، ئێمە مافی خۆمانە راستییەكان دەركەوێت و هەر لایەنەو نەتەوەیەك قەبارەی راستەقینەی خۆی دەركەوێت مەسەلەكە تەنیا بودجە نییە بەڵكو مافە مەدەنی و ئازادییەكانە، كەم وڵات هەیە یەك نەتەوە بێت لەوڵاتە ئەسكەندەنافییەكان هاتووەتە سەر ئەو خاڵەی كە دەڵێت 5 كەسمان لەفڵان وڵات یا نەتەوە هەیە. سەبارەت بەئیستمارەكە كە پێویستە ڕێگا لەساختەكاری بكرێت تێیدا ئەو خاڵانە لاببرێت كە بەنووسینە كە خاڵێكی سەرەكییان مەسەلەی نەتەوەیە. ئێمە دژی ئەوەین كورد دابەشبكرێت بەسەر چوار پارچەوە لەخانەی ئاین دەكرێت ژمارەی یەزیدی دیاری بكرێت، بەپێی دەستووری عێراق ناوی هەردوو نەتەوەی عەرەب و كورد هاتووەو لەمادەی 125 ی دەستوور ئاماژە بەكەمە نەتەوەییەكانی تر كراوە كە توركمان و كلدان و ئاشوورو پێكهاتەكانی ترە، كەواتە دابەشكردنی كورد پێشێلكارییەكی دەستوورییەو مومكین نییە لەكەس قبوڵ بكرێت، كورد شەریكە لەهەموو مەسەلەو پرۆسەو قۆناغەكانی عێراق پێویستە راو بۆچوونی وەربگیرێت، بەداخەوە مەسەلەی بڕگەی نەتەوە برادەرانمان لەلیژنەی باڵای سەرژمێری بەوە رازی بوون بەبەتاڵی بمێنێتەوە..
ئێستا هەڵساون پەنجە مۆری خەڵك داوا دەكەن، با بۆ مەبەستی دواوەی بگەڕێین كاتێك پەنجەمۆرمان نییە چۆن بزانین ساختەكاری تێدا ناكرێت باشە پەنجە مۆری راست و چەپ چۆن جیا دەكرێتەوە، بەشێوەیەكی گشتی كۆمەڵێك هۆكار هەیە بۆ دابەشكردنی كورد بۆنموونە شەبەك كاتێك جیاكرایەوە لەكوردو پیلانەكە سەری گرت ئەو كات برادەری بژمێرەكە دەڵێت : كورد یەزیدی شەبەك لەنەتەوە هەیە ئیستغلالی كەمی هۆشیاری دەكرێت و لەناوچەی پارێزگای موسڵ هەموو نەتەوەكان كەم دەبن و عەرەب زیاد دەبێت، وەزیری پلاندانان بۆ رازیكردنی ئێمە دەڵێت كە دەرئەنجامەكان دەرچوو ئێمە بەس باس لە پێكهاتەی عەرەب و كورد و توركمان و كلدانی و ئاشوور دەكەین و ئەوانی تر پێی دەڵێن:(اخری)، باشە كاتێك قەزایەك وەردەگرین لە فەرزەكەدا دەڵێت لە 40%ی كوردە 50%ی عەرەبە 10% ی تر (اخری) یە بەمەش عەرەب لەو قەزایە دەبێتە زۆرینە. لەلایەكی ترەوە كوردە فەیلییەكان بە (اخری) دادەنرێت بەمەش ئیستغلالیان دەكەن و گورزێكی كوشندەش بەر كورد دەكەوێت، بۆ نموونە لەناوچەكانی ناوەراست و بەغدا دەڵێت: لە 45%ی عەرەبەو ئەوی تر (اخری) یە لەدەرئەنجامی سەرژمێری دەرناكەوێت كە (اخری) ئەفریقییە یان ئەمەریكییە یان ئێرانییە..
سەرژمێری مەسەلەیەكی هونەرییە، بەداخەوە شۆڤێنییەكان كردیانە سیاسی بۆیە دەبێت ئێمەش سیاسییانە هەڵوێستمان هەبێت، پێویستە دەسەڵاتی سیاسی هەرێم داوا لە ئەمەریكا بكات تەدەخول بكەن، چونكە ئەمەریكا یەكێك لەخاڵە گرنگەكانی گفتوگۆ لەگەڵ كورد بۆ بەشداری كورد لەپرۆسەی سیاسی ئەنجامدانی سەرژمێرییە، بۆیە یەكێك لەخاڵەكانی هاوپەیمانی كوردستانی بۆ بەشداریكردن لەپرۆسەی سیاسی عێراقدا جێبەجێكردنی دەستوورو سەرژمێریكردنە.
پێویست بوو كاتێك لیستی حەدبا ڕێگای بەشداریكردنی سیاسییانەی لیستی برایەتی نەدا ئەوكات هەڵوێستمان وەرگرتایە، من نازانم زەمان لەگەڵ ئەمانەدا چی یە بۆدواخستنی سەرژمێری، لە زستاندا دەڵێن ئاووهەوا لەبار نییەو دواتریش لەكاتی ئەگەری دواخستنی سەرژمێریدا كێ دەڵێت حكومەتی نوێ كێشەو گرفت بۆ ئەنجامدانی پرۆسەكە نادۆزێتەوە، بۆیە پێویستە سەرژمێری ئەنجام بدرێت و گەر دواخرێت كورد دەبێت هەڵوێستی سیاسی هەبێت .