گۆڕەپانی سیاسیی عێراق و مشتومڕی سیاسییەكان و میدیایی لە بارەی دەركردنی یاسایەك لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ كۆتاییهێنانی ئەركەكانی سوپای ئەمریكا و هێزی هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی دژ بە داعش لەو وڵاتە، چڕبووییەكی كاتییە، یان خواستێكی گشتییە و عێراقییەكان نایانەوێ چیدی هێزی ئەمریكا لەسەر خاكیان بێت؟ یان خواستێكی هەرێمایەتییە و پەیوەندی بە هەژمووندارێتیی ئێرانەوە هەیە؟ یان یارییەكی دیكەی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكایە و بەشێكە لە ڕاكێشانی شەقامی ئەو وڵاتە لە نێوان كۆماری و دیموكراتییەكان؟ یان پەیوەستدارە بە شەڕی نێوان حەماس و ئیسرائیل؟

هەموو ئەو پرسیارانە لە جێی خۆیدا، هەڵگری چەندین شرۆڤە و لێكدانەوە و ئەگەر و خستنەڕوون، بەڵام هیچیان بە قەدەر جەوهەری مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق گرنگ نین، بەتایبەتی كە پرسی سەقامگیریی سیاسی و ئەمنیی عێراق لە دۆخێكدا نییە، سەربازی ئەمریكی لەسەر خاكەكەی نەبێت. لەوانەیە ئەو پرسیارەش ڕاست بێت، بەم بنكە سەربازییانە چۆن دەتوانرێت عێراق لە مەترسییە ئەمنییەكان بپارێزرێت، لە كاتێكدا سێبەری هێزە میلیشیاكان لەم وڵاتەدا تەنیا لەڕووی سەربازی و ئەمنی كۆنتڕۆڵی عێراقیان لە دەست نییە، بەڵكو لەڕووی سیاسی و حوكمڕانییش خاوەندارێتیی ئەم قۆناغە دەكەن؟

شەقامی عێراقی لەگەڵ ئەو دەنگانە نییە كە باس لە كۆتاییهێنانی ئەركەكانی سوپای ئەمریكا دەكات، لانیكەم سوننە و كورد و توركمان و بەشێكیش لە شیعەكان خواستی وایان نییە و لەگەڵ ئەو ڕەوتە نین كە بە فیتی ئێران ئەم بابەتە دەورووژێنن و شەقامی ساردی جەماوەری خۆیانی پێ گەرم دەكەنەوە. لە خراپترین سیناریۆدا لە ئەگەری كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراقدا، ئەوەیە هیچ گەرەنتییەك نامێنێ لە ناڕوونیی ئایندەی حوكمڕانی و كودەتایەكی تائیفی شیعیی توندڕەو سەرهەڵبدات، كە بەردەوام خواستیان ئەوەیە بەهێزی چەكداری و عەقڵییەتی تاكڕەوانە حوكمڕانی بكەن.

ئەگەر لەبارەی خواستی ناوچەیی سەیری ئەو بابەتە بكرێت، ئەوا لە دوای 2003وە ئێران ئەم دروشمەی لە واقیعدا و بە كردەوە و بە هاندانی گرووپەكانی نزیك لەخۆی هانداوە كە لەسەر ئەم پرسە كار بكەن. دوای كوژرانی قاسم سولەیمانی (3ـی كانوونی دووەمی 2020) فەرماندەی جێبەجێكاری ئەو خواستە ئێرانییە، هەوڵەكانی ئێران چڕتر بووە و گرووپە چەكدارەكانی لەناو خاكی عێراق بە كردەوە خستە خزمەتی ئەو خواستە كە لە هێزە ئەمریكییەكان بدەن و لە ڕووی چالاكیی سیاسیشەوە ئەوا گرووپە سیاسییەكانی ناو چوارچێوەی هەماهەنگی كە پێكهێنەری حكومەتە، خستە ناو بازنەی خواستەكەی خۆی، لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش بە واژووكۆكردنەوە و دانیشتنی تایبەت سەرقاڵە كە حكومەتی عێراقی بكاتە خاوەن خواستەكەی ئێران. خۆ سیاسییەكان و فەرماندە سەربازییەكانی ئێران دڵنیان لەوەی خواستەكەیان تەنیا فشارە، بەڵام نایانەوێ بە بێدەنگی لە عێراق دانیشن و واز لە ڕۆڵ و كاریگەرییان بهێنن وەك كارەكتەرێكی هەرێمایەتی لە نەخشەی بڕیاردانی عێراقی، بەڵكو دەیانەوێ ئەم وڵاتە وەك دیوی دووەمی خۆیان بمێنێتەوە.

ئەو بۆچوونانە تا ڕاددەیەكی زۆر ڕۆژەڤێكی گرنگ نین بۆ شەقامی ئەمریكی لەبارەی كشانەوەی هێزەكانیان لە عێراق، تەنیا ئەوەندە نەبێت، ترامپ لە كۆمارییەكان وەك كارتێكی ناوچەیی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كردوویەتی بە یەكێك لە هەڵمەتەكانی دژ بە بایدن و دیموكراتەكان. بۆیە مانەوەی هێزەكانیان لەبەر باڵیۆزخانە و نێردە دیپلۆماتكارەكانیشیان بێت، دەهێڵنەوە و بەشی گرنگی بنكەكانیان دەبێت لە پشتیوانیكردنی بنكە سەرەكییەكانیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

فشارەكانی هەندێك لایەنی سیاسی بۆ پرسی كۆتاییهێنانی ئەركەكانی سوپای ئەمریكا و هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی دژ بە تیرۆر (داعش) تازە نین، وەك بەستنەوەیەكی میحوەریی گرنگ بە بابەتی شەڕی نێوان حەماس و ئیسرائیل. بەڵێ، ئەو بابەتە كاریگەریی هەبووە لە جووڵاندن و هەندێك بیانووگرتن و لێدان لە بنكەكانی ئەمریكا، بەڵام دواجار بابەتێكیشی تێدایە پەیوەستە بە موزایەدەی هەندێك سەركردە و گرووپی شیعی بۆ شەقامی خۆیان.

لەسەرووی ئەو پرسیار و گریمانانەدا، عێراق بەبێ ئەمریكا وەك ئاماژە كرا، ناتوانێ هاوسەنگییە ناوخۆییەكان لە جۆری پێكهاتەی نەتەوەیی و مەزهەبی و فرەلایەنی نێو شیعەكانیش ڕابگرێت، ڕاستە تا ئێستا سەدرییەكان لە سڕبوونێكی كاتیدان، بەڵام هەرگیز خواستی سەدر و جەماوەرەكەی نییە بە دیار ئەم گرووپە (چوارچێوەی هەماهەنگی) دانیشن و بینەر بن، بەڵكو لەو فرسەت و دەرگا گەورەیە دەگەڕێن، چۆن و بە چ هێزێكی بەهێزترەوە بگەڕێنەوە ناو گۆڕەپانەكە، كە ئەمەش لە غیابی هێزی ئەمریكی مەترسییەكانی هەڵگیرسانی شەڕ و ناكۆكی و خوێنڕشتن دەباتە قۆناغێكی مەترسیدار.

گریمانەكە وای لێبكرێت: لێژنەی هاوبەشی نێوان ئەمریكا و حكومەتی عێراقی گەیشتنە ڕێككەوتن بۆ كشانەوە و كۆتاییهێنانی ئەركەكانی شەڕكەرەكانی نێو هاوپەیمانێتی دژ بە تیرۆر (داعش)، پرۆسەكەی چۆن چۆنی دەبێت، كاتی لەبەردەم دیاری دەكرێت؟ چەندە كاتەكە؟ ئایا سوپا و میلیشیاكانی عێراق توانستی ئەوەیان هەیە زاڵ بن بەسەر هەر هەڕەشەیەك لە ئەنجامی ناكۆكی، یان گرووپی تیرۆریستی كە ڕووبەڕووی عێراقییەكان ببێتەوە؟ بێگومان نەخێر، نە كات هێندە بە كورتی لە بەردەم كشانەوە دەبێت، نە سوپا و نە میلیشیاكان توانستی ئەوەیان هەیە كۆنتڕۆڵی دۆخەكە بكەن، ئەگەر موزایەدەیەكیش لە ئارادا بێت بۆ نیشاندانی هێزی عێراقی و پێویست نەبوونیان بە هێزی دەرەكی، ئەوا لە بچووكترین نموونەدا دەبینین شەڕی نێوان دوو خانەوادە یا دوو هۆزی عەرەبی، سوپا و میلیشیا چۆن دابەش دەبن و بەرانبەر یەك دەوستن. ئەوە كەی ئامادەگییە بەبێ ئەمریكا بتوانن سەقامگیری دابین بكەن؟

ئەوەی بەدی دەكرێت، هەر ئەوەیە، ئەمریكا بە ئاسانی و بێ ئامانج نەهاتووتە عێراق، تاكو بە ئاسانی و بێ ئامانج چۆڵی بكات.