عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە: پرسیار و داواكان لە كۆنگرەی لایەنەكان (كۆپ28)

عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە: پرسیار و داواكان لە كۆنگرەی لایەنەكان (كۆپ28)

 

لەبەر جیاوازی لە بەرژەوەندییەكاندا، جیاوازیی بۆچوونەكانیش هێندە زۆر بوون لە نێوان نوێنەرانی وڵاتاندا، كە ڕێكخەرانی كۆنگرەی لایەنەكان لە (كۆپ28) ناچار بوون، بە درێژكردنەوەی ماوەی كۆنگرەكە بۆ ڕۆژێكی دیكە، بەڵام هێشتاش زۆر سەرنج مابوون وەك ئەمانەی لای خوارەوە:

یەكەم: ڕاستە ئامادەبووان لە كۆتاییدا توانییان بگەن بەم دەقە داڕێژراوە كە دەڵێت: «گواستنەوە لە بەكارهێنانی سووتەمەنیی بەردین لە سیستمی وزەدا بە شێوەیەكی دادپەروەرانە و ڕێكخراو، لە ڕێگەی خێراكردنی كار لەم دەیە یەكلاكەرەوەدا، بۆ بەدەستهێنانی بێلایەنیی كاربۆن لە ساڵی 2050 و، بەو ڕاسپاردەیەی زانست داوای دەكات»، بەڵام هێشتاش پرسیارەكان لەبارەی ئەم خاڵە كە دوای زۆرترین تاوتوێكردن پێی گەیشتن، هەر ماون وەك ئەو پرسیارانەی كە دەڵێن:

* دادپەروەرانە بۆ كێ و كێ ڕێكخەری ئەو گواستنەوەیە دەبێت؟

* بڕیاری زانست، یان ڕاسپاردەی زانست؟

* ئایا كەرتی گشتی توانای سێ ئەوەندەكردنی وزەی نوێبووەوەی هەیە؟

* ئایا كەرتی تایبەت توانای پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییەی هەیە كە لە نێوان خواست و توانای دەوڵەتاندا هەیە؟

* ئایا دەوڵەتان لەم بارودۆخە پڕ لەم ململانێی سیاسی و سەربازی و ئابوورییەدا، لە واقیعدا دەستبەرداری خەڵوز و نەوت و غاز دەبن؟

* ئایا دەوڵەتانی پێشكەوتوو وەك دەرمان و چارەسەری هەرزانبەها، سیستمی وزەی نوێبووەوە دەخەنە بەردەست، یان وەك كاڵایەكی ئابووریی گرانبەها دەبێت كە كڕینیان لە توانای هەژاراندا ئاسان نابێت؟

* ئایا دەوڵەتانی پێشكەوتوو ڕێگە دەدەن بە پێدان و گواستنەوەی تەكنۆلۆژیای نوێ بۆ هەر وڵاتێك، بۆ ئەوەی بەپێی بەڵگەنامەی پشكداریی نیشتمانیی خۆی لە بواری گۆڕانی كەشوهەوادا جێبەجێی بكات؟

* ئایا ڕەوایە پاش ئەوەی دەوڵەتانی پێشكەوتوو بە پارەی پیشەسازیی پشتبەستوو بە خەڵوزی بەردین و نەوت و غاز خۆیان دەوڵەمەند كرد و، سیستمی وزەی خاوێنیان پێ دامەزراند لە ماوەی سەدە و نیوێكدا، بێن بە دەوڵەتانی باشووری گۆی زەوی بڵێن، پێویستە دەستبەرداری ئەو جۆرە وزانە ببن و ڕوو بكەنە سەرچاوەكانی وزەی خاوێن، كە تەكنۆلۆژیاكەشی هەر لای خۆیانە؟

دووەم: تێبینییەك كە لە زۆربەی كۆنگرەكاندا هەیە و، لەم كۆنگرەیەشدا جێگەی سەرنجە، ئەوەیە كە وڵاتانی (گرووپی بیست) (جی20):

- كۆدەنگییەكی زارەكییان هەیە، بەڵام هەنگاوی كردەییان نییە.

- هاوڕان لە دروشمدا، بەڵام ناكۆكن لە وردەكاریی كاردا.

- لە چەمكی دادپەروەریی كەشوهەوادا، چەمكی دابەشكردن لە زیانەكاندا فەرامۆش دەكەن.

- زۆربەی كات ئەوەندەی لە دژی سووتەمەنیی بەردینن، ئەوەندە دژی خودی گەرمبوونی گۆی زەوی نین.

- ئەوەندەی داوای (خۆگونجاندن) دەكەن لە وڵاتانی دی، ئەوەندە لە خەمی (كەمكردنەوە)ی هۆكارەكانی گەرمیدا نین.

- ئەوەندەی باس لە ئەنجامەكانی گەرمبوون دەكەن، ئەوەندە باس لە هۆكارە گشتییەكانی گەرمبوون ناكەن.

- زانیاری و توانای چارەسەركردنیان هەیە، بەڵام ویست و ئیرادەی چارەسەركردنیان نییە.

سێیەم: هەڵوێستی عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە.

شاندی عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە داواكاریی تایبەت بە خۆیانیان هەبوو، وەك ئەمانەی لای خوارەوە:

1- بیرخستنەوەی وڵاتانی خاوەن زۆرترین دەرهاویشتەی گازە گەرمكارەكان بەوەی كە:

أ- ڕاستە بەرپرسیارێتی لە بواری گۆڕانی كەشوهەوادا هاوبەشە، بەڵام دەبێت بە ڕێژەی جیاواز بێت.

ب- عێراق ساڵانێك لە بری جیهان شەڕی تیرۆریستانی داعشی كردووە و زیانی زیاتری بەركەوتووە.

ج- عێراق بە ڕێژەی لەسەدا یەك ڕۆڵی لە دەرهاویشتەكاندا هەیە، كەچی پێنجەمین وڵاتی زیانلێكەوتووە لەسەر ئاستی جیهان.

د- عێراق پێویستیی زۆری بە یارمەتیدانی دارایی لە سندوقە تەرخانكراوەكان بۆ كەشوهەوا هەیە.

ه- ڕێككەوتننامەی پاریس باسی لە كەمكردنەوە كردووە لە گشت كەرتەكاندا، نەك تەنیا لە یەك كەرتی دیاركراودا.

و- ناوەڕۆك و ڕۆحی ڕێككەوتننامەی پاریس بریتییە لە:

(كەمكردنەوە - تخفیف)و (خۆگونجاندن - تكیف) و (فرەچەشنكردن - تنویع)

میكانیزمەكانیشی بریتین لە: هۆشیاركردنەوە(توعیە)، پارەداركردن (تمویل)، ڕاهێنان (تدریب).

2- عێراق بەردەوام بووە لەسەر دەرهێنان و هەناردەكردنی نەوت و غاز بە ڕەچاوكردنی:

أ- سوودوەرگرتن لە غازی هاوەڵ بە مەبەستی كەمكردنەوەی غازی میسان.

ب- بەكارهێنانی میكانیزمی گلدانەوەی كاربۆن لە پڕۆسەی دەرهێنانی نەوتدا.

ج- بەدیهێنانی گەشەپێدانی بەردەوام لەبەر ڕۆشنایی بەڵگەنامەی پشكداریی نیشتمانیدا، كە بۆ ماوەی دە ساڵ ئامادە كراوە.

 

Top