ئایینی پیرۆزی ئیسلام وەك دواهەمین ئایین كە خودای پەروەردگار ناردوویەتی بۆ مرۆڤایەتی، بۆ ئەوەیە كە مرۆڤەكان بە ئاسوودەیی بژین و بۆ خۆشبەختی مرۆڤەكانە، تاوەكو هەر مرۆڤێك كە دینداری بكات و بیەوێت ئایینێكی هەبێت، كە ئەو ئایینەی لای خوای پەروەردگار وەرگیراو و مەقبووڵ بێت، بریتییە لە ئایینی ئیسلام، بەڵام بەو مانایە نییە كە كەسێك ئایینی ئیسلام بكات بە ئامراز بۆ چەوساندنەوەی گەلانی دیكە، ئێمە وەك كورد موسڵمانین كە لە ساڵی(16)ی كۆچییەوە ئیسلاممان قبووڵ كردووە، وەكو ئایین ئێمە ئیسلامین و وەك نەتەوەش كوردین، هەر كاتێك ئێمە دەسەڵاتمان هەبێت، نابێت ئایینەكە بۆ چەوساندنەوەی گەلێكی دیكە بەكار بهێنین، لە كوردستان جگە لە گەلی كورد پێكهاتە و نەتەوەی دیكەش هەن، وەك نەتەوەی توركمان و ئاشووری و كلدانی و ...تاد، لە كاتێكدا ئێمە بەهێزین و دەسەڵاتمان هەیە، نابێت بەهێزیی نەتەوە و ئایینەكەمان ببێتە هۆی چەوسانەوەی ئەوانی دیكە، چونكە حیكمەتی بوونی مرۆڤەكان بە یەكەوە بوونە، كە خودای پەروەردگار مرۆڤەكانی كردووە بە گەل و نەتەوە و هۆز، وەكو خودای پەروەردگار دەفەرموێت «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»، واتە كە ئێوەم بەو شێوەیە دروست كردووە، بۆ یەكترناسینە و ناكرێت ئایین بكرێتە ئامڕازێك بۆ پەرتكردن و جیاوازی خستنە نێوان مرۆڤەكان، بەڵكو دەبێت وا لە مرۆڤەكان بكرێت، خاكی خۆیان خۆش بوێت. دین بۆ ئەوە هاتووە كە ڕێز لە خاكی خۆت بگریت و تەنانەت گیانبەخشین لە پێناو خاكی خۆت (شەهادەتە)، نموونەیەكی دیكە بۆ خۆشەویستی خاك و نیشتمان و پیرۆزییەكان هەیە، لەو كاتەی پێغەمبەر (د.خ) مەككەی بەجێهێشت، فرمێسك بە چاوەكانیدا هاتە خوارەوە و فەرمووی: «وەڵڵا ئەگەر خەڵكەكەی تۆ منیان وەدەر نەنایە، هەرگیز تۆم جێ نەدەهێشت، چونكە تۆ ئەی مەككە خۆشەویستترین خاكی خوای لەلای من». بۆیە پێویستە ئێمە وەك كورد و موسڵمان ڕێگە نەدەین دوژمنانمان بە ناوی ئایینەوە، یان بە ناوی هێزەوە، یان بە ناوی هەر دروشمێك بێت، پەرتەوازەمان بكەن و لەناومان ببەن، بەڵكو پێویستە ئێمە بەهێزی ئایینەكەمان و خۆشەویستیی نیشتمانەكەمان كە كوردستانە، ڕێگە نەدەین مێژوویەكی كۆن دووبارە ببێتەوە كە هۆكار بێت بۆ پەرتەوازەبوون و لەناوبردنی ئێمە.

گەلانی دیكە لە كاتی خۆی كە هێزیان هەبووە و دەوڵەتی خۆیان دامەزراندووە، بۆ خۆیان ڕەوا بووە، دەوڵەت و قەوارەیەكیان هەبێت، بۆچی بۆ ئێمە بە ڕەوای نازانن كە قەوارە و دەوڵەتێكمان بۆ خۆمان هەبێت؟ ئێمە ئایینەكەمان ئیسلامە و دەكرێت قەوارەیەكیشمان هەبێت لە چوارچێوەی دەوڵەتێكدا كە دەوڵەتی كوردستان بێت، بۆچی ئێمە هاوكاری دوژمنەكانی خۆمان بین، لەوەی كەوا ڕێگەمان پێ نادەن كە بە سەربەخۆیی و ئازادی بژین؟ ئەركی زانایانی ئایینییە لە وتارەكانی خۆیاندا خۆشەویستیی نیشتمان و سەربەخۆیی كوردستان بكەنە هەوێنی وتارەكانیان و بیدەن بە گوێی ئەو نەوەیەدا كە تازە پێدەگات و بیر دەكاتەوە كە ئایین بریتییە لە چی، هاوكات ئەركی مامۆستایەكی زانكۆیە و ئەركی مامۆستایانی بنەڕەتییە كە لە وانەكانی خۆیاندا پەیامی خۆشەویستی و بەرگریكردن و پاراستنی بەرژەوەندییەكان و سەبەرخۆیی بۆ گەلی كورد بگەیەننە قوتابیەكانیان و نەوەكانی ئێمە، تاوەكو نەوەیەك پەروەردە ببێت، كە خۆشەویستیی بۆ نیشتمان و خاك و خەڵكی خۆی هەبێت .

سەبارەت بە پرسی فتوا و فتوای سیاسییش، ئەوە دەسەڵاتی سیاسی (چ وەك پێكهاتەیەكی حوكمڕانیی خاوەن سیادە، یان گرووپ و قەوارەیەكی چەكدار) لە سەرەتای مێژووی مرۆڤایەتییەوە تا ئێستا، لە دیوێكدا كە پاراستنی بەرژەوەندیی سیاسی باڵاترین مۆركێكی یەك ماهییەت و ناسنامەی بەخشیوەتە خۆی، هێزێك كە لە سەردەمی ئێرانی كۆندا، یان لە میسرییە فیرعەونییەكاندا بووبێت، شەریعەت و یاسایەكی ناسراوی لەتەكدا بووبێت وەك ئاموورییەكانی حامۆرابی، یان شێوەی هەمەجییەتی لەخۆ گرتبێت، وەك مەغۆلەكان، ئایینی بە خۆ دابێت، یان بانگەشەی ئیلحادی كردبێت، هەر هەمووی لە پاراستنی پایەكانی حوكم و هەژموون و دەسەڵاتی بازنە حوكمڕانییەكەی خۆیدا لە مەڕ بێدەنگكردن و كپكردنی دژەكانی و، بۆ بەردەموامبوون بە ویلایەتی ڕەعیەت، یەك تێز و بیركردنەوە و زمان و ئامانجیان هەبووە و هەیە، بە هەمان شێوە ئەوەی پەیڕەوی لێ دەكەن، پەنابردنە بۆ تەقدیسكردن و ڕەواپێدانی بەشێك لەو تاكتیك و ستراتیژییانەی لەو پێناوەدا كاری لەسەر دەكەن، ئەمەش خۆی لە خۆیدا هەر بەكارهێنانی هێز و خۆسەپاندنە بەسەر خەڵك و ڕەعیەتدا، ئەم شێوازە هێرش و داگیركردنی ئەقڵ و سۆزی خەڵكە بەوەی چوارچێوەی پیرۆزییە شەخسیەكانیان تێدەپەڕێنێت و لەو نیشتمانە تایبەت و بچووكەشدا هەژموونی خۆی دەنوێنێت، ئەم لایەنە لە پەیڕەوكردنی جووڵانەوەی ئەقڵ و سۆزی خەڵك بەدەركردنی فتوای سیاسی ئەنجام دەدرێت.

لە مێژووی كۆنی میسرییەكاندا دەسەڵات و پەرستگەی بتپەرستی هەمیشە لە كۆنتاكدا بوون، تا لە ڕێگەی بڕوای خەڵكەوە ڕەعیەت كڕنوش بۆ دەسەڵاتی عەرشی فیرعەونی ببات، هەروەها ڕۆم و فارسەكان كاهین و پیاوانی ئاتەشگە و مەعبەدیان بۆ ڕیسواكردن و ناشیرینكردنی نەیارانی خۆیان بەكار هێناوە، دواتریش قەشە و پیاوانی كەنیسە لە بەرانبەر تێركردنی سك و ڕازاندنەوەی ڕووكەشیاندا، وەك دەرباری هەمیشە ئامادەی بەردەم كۆشكی ئیمپراتۆرییەكان فتوای لە ڕێلادانیان بۆ نەیارانی دەسەڵات دەركردووە.

لە مێژووی ئوممەتی ئیسلامدا تا ئەو كات و شوێنەی سیاسەت و حوكمڕانی بەدوكەوتنی ئیمان و شریعەت داڕێژرابوو، هیچ كات ئەو جۆرە فتوایە نەبووە، سی ساڵی خیلافەتی شەرعیی ئیسلامی كە بە خیلافەتی ڕاشیدین ناسراوە، هەرگیز بڕگەیەك و ڕوودواێكی تێدا شك نابردرێت كە دین بۆ سیاسەت بەكار هاتبێت، بەڵكو بە پێچەوانەوە سیاسەت و مومارەسەی حوكمڕانی لە پێناو دین و كامەرانیی دونیایی و ئاخیرەتی ڕەعیەت بەكار هاتووە، بەڵام لە دوای ئەو مێژووەوە كە وەخت و ناوەخت و لێرەولەوێ لە بڕگە و سەردەمی جیاجیادا، دین كراوەتە هۆكاری بەردەوامبوون و بەهێزكردنی پێگەی دەسەڵاتداریی كۆمەڵ و تاقمێك، فتوای سیاسی سەری هەڵداوەتەوە و گەلێك جار حوكم و دەقێكی شەرعی بە دیوێكدا تەرجەمە كراوە بۆ واقیع، كە دوور بووە لە مانا و مەبەستی ئەسڵی لایەنە شەرعییەكەی.

لە ئێستادا كە چەندین دەوڵەت و گرووپ و تاقمی سیاسی بانگەشەی دینداری دەكەن و دینی ئیسلام بە بێ لەبەرچاوگرتنی ئەمانەتی پەیڕەوكردن و دادپەروەریی قیامەت، بۆ بەرژەوەندیی كاتی بەكار دەهێنن، بەمەش مێژوویەك دەنووسنەوە تەژی و لێوانلێو لە فتوای سیاسیی ڕۆژانە كە لەگەڵ ئاوازی بلوێری تاكتیك و پڕۆژەی سیاسییاندا هاوئاهەنگ بێت.

هاوكات فتوای سیاسی جگە لەوەی یاریكردنە بە ئەقڵ و هۆشی تاك، دیسان تێكدانی قیەمە سەربەخۆكانی ڕای گشتییە كە ڕۆژێك بە ئەم دەڵێت سپی و بەوی دیكە ڕەش و لێرەدا حەرام و لەوێدا حەڵاڵ و، ئەمڕۆ جائیز و سبەی قەدەغەكراوە، ئەم دەستوەردانە لە قیەمی گشتی و عورفی دامەزراوەی ناو فەرهەنگ و كەلتووری كۆمەڵایەتیی خەڵك، بە شێوەی باری سیاسی، فەوزای ئەخلاقیی لێ دەكەوێتەوە، كە خەڵك فێری گومان لە ڕێنموونیكارانی ڕەوشت و قیەمی پاك و پیرۆز بكات.

فتوای سیاسی هەرچەندە لە كۆمەڵگە و ڕەعیەتیدا تا ڕاددەیەك پەڕگرتووە لە بنەما ڕۆحییەكانی دیندا گەشە دەكات، زیاتر لە كۆمەڵگەی ڕووكاری دینی و ڕووكەش ئیسلامیدا جێگەی خۆی دەگرێت، بەڵام واش دەكرێت بە دووركەوتنەوەی زانایانی دین و مامۆستایان ڕەوشتی گشتی كۆمەڵگە كە زانایانی ئیسلامین، لە ڕووكەشی بەرژەوەندی بە باق و بریقە هەڵخەڵەتێنەكانی دونیا و گەڕانەوە بۆ ئەركی سەرەكیی دونیایی و ئامانجی پیرۆزی خۆیان پێش لەو هەڵكشانەی فتوای سیاسی بگرن، لە ڕووی بەرپرسیارێتیی گشتییشەوە، جێی خۆیەتی بە یاسا و چارەسەرێكی دەستووری مەودای فراوانبوونی ئەو جۆرە لە فتوا بەرتەسك بكرێتەوە و ڕێگە نەدرێت بەرژەوەندیی سیاسی و حزبی تێكەڵ بە پیرۆزییەكان ببێت.

 

 

مامۆستای زانكۆی سلێمانی كۆلێژی زانستە ئیسلامییەكان و ئەندامی ئەنجومەنی فتوا لە هەرێمی كوردستان