مەترسییەكانی گۆڕانی كەشوهەوا نزیكەی سێ دەیەیە بە توندی هاتووەتە نێو كاروباری نێودەوڵەتییەوە وەك دۆزێكی جیهانی كە كاریگەریی لەسەر بەرژەوەندیی گەورە و بچووكی وڵاتان داناوە.

لە سەرەتای ساڵانی نەوەدەكانەوە نەتەوە یەكگرتووەكان بەردەوام كۆنگرەی لوتكەی وڵاتان دەبەستێت، بۆ دۆزینەوەی سیاسەت و ڕێگەچارەیەكی هاوبەشی جیهانی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی گۆڕانی كەشوهەوا.

هەرچەندە زۆرێك لە وڵاتان بەڵێنی كەمكردنەوەی دەرهاویشتە گازییەكانیان داوە لەو كۆنگرانەدا، بەڵام زۆرێكیش لە شارەزا و چالاكانی ژینگەیی نیگەرانن لە ئاست بێباكیی ئەو دەوڵەتانە لە ڕووی پابەندنەبوونیان بە بەڵێنەكانیانەوە.

بۆیە لێرەدا واباشە هەڵسەنگاندنێكی كورت بخەینە ڕوو لەبارەی گرنگترینی ئەو ڕێككەوتنە نێودەوڵەتییانە و ئاستی كاریگەرییان لەسەر ڕووبەڕووبوونەوەی گۆڕانی كەشوهەواوە:

یەكەم: پڕۆتۆكۆلی مۆنتریال (1987):

هەرچەندە ئامانجی ئەم پڕۆتۆكۆلە لە سەرەتادا ڕووبەڕووبوونەوەی گۆڕانی كەشوهەوا نەبووە، بەڵام دەكرێت بە ڕێككەوتنێكی ژینگەیی ئەوتۆ بێتە ئەژماركردن بۆ ئەو هەوڵە دیپلۆماسییانەی دواتر دران و، زۆرینەی وڵاتانیش ڕەزامەندییان لەسەر ئەم پڕۆتۆكۆلە دا، كە ئامانجی وەستاندنی بەرهەمهێنانی ئەو ماددانە بوو، كە زیانیان بە چینی ئۆزۆن دەگەیاند، وەك پێكهاتەكانی كلۆر فلۆر كاربۆن و لەم هەنگاوەشدا سەركەوتوو بوو.

دووەم: ڕێككەوتننامەی چوارچێوەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ گۆڕانی كەشوهەوا (1992):

ئەم ڕێككەوتننامەیە یەكەم پەیماننامەی میژوویی بوو بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ دیاردەی گۆڕانی كەشوهەوا، لە ساڵی 1992 ئامادە كرا و لە ساڵی 1994 چووە بواری جێبەجێكردنەوە، هەر بەم ڕێككەوتننامەیەش كۆنفڕانسی ساڵانەی لایەنەكان هاتە ئاراوە كە بە (كۆپ) ناسراوە.

سێیەم: پڕۆتۆكۆلی كیۆتۆ (1997):

ئەم پڕۆتۆكۆلە لە ساڵی 1997 پەسەند كرا و لە ساڵی 2005 چووە بواری جێبەجێكردنەوە و بوو بە یەكەم ڕێككەوتننامەی پابەندكار لە ڕووی یاساییەوە لەبارەی گۆڕانی كەشوهەواوە، كە داوای لە وڵاتانی پێشكەوتوو كرد، بە بەراورد بە ئاستەكانی ساڵی 1990 بە ڕێژەی 5% ئەو گازانە كەم بكەنەوە كە دەبنە هۆی گەرمكردنی زەوی، پڕۆتۆكۆلەكە سیستمێكی چاودێرییشی دامەزراند، بۆ زانینی ڕاددەی پابەندبوونی وڵاتان بە هێنانەدی ئەو ئامانجەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی وڵاتانێكی وەك چین و هیندستانی پابەند نەكردبوو بە هەمان ئەو ڕێژەیەوە، بۆیە ئەمریكا پڕۆتۆكۆلەكەی پەسەند نەكرد، ئەگەرچی پێشتر واژۆی لەسەر كردبوو.

چوارەم: ڕێككەوتننامەی پاریس تایبەت بە گۆڕانی كەشوهەوا (2015):

ئەم ڕێككەوتننامەیە تا ئێستا بە گرنگترین ڕێككەوتننامەی نێودەوڵەتیی دادەنرێت لەبارەی گۆڕانی كەشوهەواوە، كە ئەم خاڵانەی لەخۆ گرتووە: داواكردنی بەڵێننامەی ئارەزوومەندانە لە دەوڵەتان بۆ كەمكردنەوەی گازە گەرمكارەكانی زەوی لە ڕێگەی ئامادەكردنی بەڵگەنامەیەك كە ناسراوە بە بەڵگەنامەی پشكدارییە نیشتمانییەكان (ئێن دی سی) و تیایدا هەنگاو و هۆكارەكانی (كەمكردنەوە) و (خۆگونجاندن) لەخۆ بگرێت هەموو سێكتەرەكاندا و هەر پێنج ساڵ جارێكیش هەڵسەنگاندن بكەن، بۆ ئەو پێشكەوتنانە بەپێی ڕێككەوتننامەكە بەدەست هاتوون، بەڵام لەگەڵ ئەوەی زۆرێك لە دەوڵەتان بەڵگەنامەی پشكدارییە نیشتمانییەكان)یان پێشكەش كردووە و، بەڵێن و پەیمانی پابەندبوونیشیان داوە، بەڵام شایانی باسە ڕێككەوتننامەكە ڕووبەڕووی چەند ڕەخنەیەكیش بووەتەوە، لەوانە:

1- نەبوونی میكانیزمێكی پابەندكار بۆ زامنكردنی بەدیهێنانی بەڵێن و پەیماننامەكان.

2- پێنەدانی یارمەتییە داراییەكان بە وڵاتانی زیانلێكەوتوو لەلایەن وڵاتانی پێشكەوتووی پیشەسازی.

3- ئەو ناسەقامگیرییەی كە بە هۆی دیاردەی هاتنەوە نێو ڕێككەوتننامەكە و كشانەوە لێی و پاشان گەڕانەوە بۆ نێو ڕێككەوتننامەكە، بە نموونە ئەمریكا لە سەردەمی ترامپ و بایدن.

جێگرەوە، یان چارەسەرە كردارییەكان: بریتین لەو پێشنیازانەی لەم دواییانەدا باسیان لێوە دەكرێت، وەك:

1- هەندێك كەس وەك ئابووریناس ویلیام نورهاوس داوای دامەزراندنی یانەیەك دەكەن، بە ناوی یانەی كەشوهەوا كە لە توانایدا بێت، سزا بەسەر ئەو دەوڵەتانەدا بسەپێنێت، كە نابنە ئەندام لە ڕێككەوتننامەی پاریسدا و، ئەوانەش كە ئەندامن، بەڵام پابەند نابن بەپێدانی شایستە داراییەكانی سەریان وەك ئەوەی لە ڕێككەوتننامەی پاریسدا هاتووە.

2- هەندێك داوای پەیماننامەی لاوەكیی دیكە دەكەن، كە هەر یەكەیان تایبەت بن بە سێكتەرێك، یان بەشێك لە بڕگەكانی نێو ڕێككەوتننامەی پاریس.

3- هەندێك داوای هەرزانكردن و خێراتركردنی تەكنۆلۆژیای ژینگەدۆست دەكەن بۆ تەواوی جیهان، بەتایبەت لە بوارەكانی: ئابووریی سەوز، گواستنەوەی خاوێن، وزەی خاوێن، هایدرۆجینی سەوز، كشتوكاڵیی زیرەك، بیناسازیی سەوز، پیشەسازیی ژینگەدۆست، باش بەكارهێنانی ئاو.