ڕیفراندۆم هەنگاوێكی گەورە بوو لە مێژووی نەتەوەكەماندا، دەرەنجامەكەشی یەكجار گرنگ ‌و گەورە دەبێت زوو، یان درەنگ، كاری گەورەش پێویستی بە كۆششی چڕوپڕ و ورد و بەرنامەڕێژیی گەورە هەیە، بۆ ئەوەی ببێتە زامنی سەركەوتن و دەستكەوتی مەزنی لێ بكەوێـتەوە، بەو پێیەش ڕیفراندۆم پرسێكی نیشتمانی و دەرنجامەكەی بۆ بەرژەوەندیی گەل و نەتەوە بوو، لە سەرووی هەموو بەرژەوەندییەكانەوە خۆی دەبینییەوە، لێرەوەیە دەتوانین بڵێین: گشتپرسی وێڕای ئەوەی پرسێكی نیشتمانی و نەتەوەیی بوو، لە هەمان كاتدا ئەركێكی ئایینیی گرنگیش بوو، چونكە بەپێی ڕێسا شەرعییەكان لەبەرچاوگرتن و ڕاكێشانی بەرژەوەندیی گشتی لە سەرووی بەرژەوەندییە تایبەتی و فەرعییەكانەوەیە، لە لایەكی دیكەشەوە مرۆڤ ئەگەر خاوەن خاك و كیان و دەوڵەتی خۆی نەبێت، ئەوە وەك پێویست ناتوانێت دینداری و بە ئازادی مومارەسەی دروشمە ئایینییەكانی بكات. بە دیوێكی دیكەدا پرسی گشتپرسی بۆ سەروەریی كوردستان دەستكەوتێكی یەكجار گەورە بوو، بۆ ئەوە بوو گەلی كورد لە ژێردەستەیی و ستەم و میزاجی سیاسیی ئەم و ئەو قوتار بكات و، ئاسان لە بوارەكانی سیاسی و ئابووری و سەربازی و مرۆیی و بەپێی نەخشە و پلان و لە چوارچێوەی دەستوورێكی تایبەت بە خۆیدا دەوڵەتداری بكات.

كورد بە درێژایی مێژوو لە چوارچێوەی عێراقدا ئەگەر لە ڕۆژانێك خێر و خۆشی دیبێت، دەیان ساڵیش خەم و تاڵیی چەشتووە، بەپێی ئەزموونی ڕابردووش دەركەوتووە لە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس، عێراق لە بەڵێن و شەراكەتی حوكمڕانی لەگەڵ كورددا ڕاست نەبوو، بگرە ئیزدیواجییەت و میزاجی سیاسی و ئەقڵییەتی پاشاگەردانی بەكارهێناوە، لەم پێناوەشدا مافی كوردی پێشێل كردووە و، پابەندی دەستوور و یاسا و بنەماكانی تەوافوقی نیشتمانی نەبووە.

لەسەر ئەرزی واقع نموونەی زۆر هەن، كە عێراق چەندە كەمتەرخەم، یان بێباك و ستەمكار بووە بەرامبەر بە شەراكەت و تەوافوقی سیاسی و مافە دەستوورییەكانی گەلی كورد، ئەوە حكومەتی ناوەندە كە بەبێ گوێدانە هیچ بنەمایەكی شەراكەت، قووتی كوردستانی بڕی و هەزاران پێشمەرگە و هێزی ئەمنیی برسی و نان بڕاو كرد، لە حاڵێكدا پێشمەرگە وەك سیمبول و قارەمانێتی جیهانی، بەتایبەت لە شەڕی داعش و ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر و تیرۆریستان وەسف دەكرا.

لەگەڵ هاتنی داعش و دروستبوونی مەترسیی تیرۆر لەسەر عێراق و هەڵكشانی ململانێی مەزهەبی، زۆرێك لە گەورە زانا و بیریارانی عێراق ڕوویان كردە كوردستان و، لێرە باوەشی ڕێز و خزمەتیان بۆ كرایەوە، بەتایبەت بەشێكی ئەندامانی دیوانی وەقفی سوننە، كەچی كە باس دێتە سەر پرسی كورد بۆ مومارەسەكردنی مافی ڕەوای شەرعی و یاسایی و دەستووریی خۆی، فەتوای حەرامێتیی پارچەپارچەبوونی عێراق دەدەن! كەچی نەمانبیست لە هیچ ناوەندێكی ئایینی شیعە و سوننە فەتوایەك دەربكەن بۆ حەرامێتیی بڕینی بودجەی هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان بە دەستی حكومەتی ناوەند لە ماوەی شەڕی داسەپێنراوی داعش بە ئێستایشەوە.

ئەوەی سەركردایەتیی سیاسیی كورد بڕیاری لێ دا بۆ سازدانی ڕیفراندۆم، موژدەیەكی ئومێدبەخشی بە ئایندەی نەتەوەكەمان دا، لە هەمان كاتدا وێستگەیەكی هەستیار و ئامانجداری خەباتی مەدەنییانەی گەلی كورد بوو، لەو چوارچێوەدا هەستكردن بە بەرپرسیارێتیی قۆناغەكە و ئەو پرسە گەورەیە و وەفاداری بۆ خوێنی هەزارەها قوربانیی ئەنفال و كیمیاباران و شەهیدانی كوردستان ئەركێكی نەتەوەیی و نیشتمانیی گرنگە، بەوەی بەو پەڕی دڵسۆزی و نییەتپاكییەوە كار بۆ دەرەنجامی گشتپرسی بكرێت.

بە هەموو پێوەرێك لە ڕوانگەی شەریعەتەوە كورد مافی سەربەخۆیی و ڕیفراندۆمی هەیە، وەك باقی نەتەوەكانی دیكە، ئەگەر عەرەب پێی وایە سەربەخۆیی كورد لەتبوونی ئوممەتە، ئەی بۆ ناپرسن ئەو هەموو وڵاتە عەرەبییانە بۆچی دروست كراون؟ ئەگەریش بە بیانووی جیاجیا ئەو مافە بۆ كورد بە ڕەوا نابینن، ئەی بۆ گەل و نەتەوەی وا هەیە تەنیا بە قەد نیوەی كورد خاك و خەڵكی هەیە، كەچی خاوەن كیان و وڵاتی خۆیانن و وڵاتانی عەرەبییش فززەیان لێوە نایەت!؟

لە ڕابردوودا كورد بەدەست ڕژێمە یەك لە دوای یەكەكانی عێراقەوە نەهامەتیی زۆری بینیوە، كەچی لە دوای ڕاپەڕین وەڵامی كورد بۆ هەموو ئەو تاوان و ستەم و نەهامەتییانە، لێبووردەیی و پاراستنی سەروەریی عێراق بوو! لەگەڵ هاتنی داعش و كەوتنی مووسڵ و شڵەژانی ناوخۆی عێراق بەدەست كارە تیرۆریستیەكانەوە، هەرێم بە دەستێك ڕووبەڕووی تیرۆریستان بووەوە و بە دەستەكەی دیكەشی لە پێشوازیی ئاوارە عەرەبەكاندا بوو، كەچی كورد نەیدەوێرا بچیتە بەغدا و بگرە زۆریش دەركران، لەوێ بە ناوی مەزهەبییەت و تائیفییەوە دەیان مزگەوت تێك دران و بە هەزارەها خەڵكیش بووە قوربانی، كەچی لێرە ئازادانە و بە ڕێزلێگیراوی دەسووڕێنەوە و، قەتیش بە بیانووی هاتن بۆ كوردستان كەسێك پێی نەگوتراوە لە پشتی چاوت دوو برۆیە..! چما عەرەب چاكە و هەڵوێستی كورد نابینێت؟

كەواتە ئەو هەوڵەی ناقایلە بە ڕیفراندۆم، بە زمانی خۆیان دەڵێن خەمی ئێوەمانە و وەك سۆز و وەفا بۆ كورد دەری دەبڕن و پێیان وایە مەسڵەحەتی كورد لە مانەوەی لەگەڵ عێراقدایە، بە ڕای من زیاتر بۆ هێشتنەوەی كوردە بە ژێردەستەیی لە ناو عێراقێكی پڕ لە كێشمەكێشی سیاسی و مەزهەبی و تائیفیدا، كە ئاسان نییە بتوانێ خۆی لێ قوتار بكات. لەلایەكی دیكەیشەوە هیچ ڕێگرییەكی شەرعی بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆم نییە، بگرە ئیسلام مافی گەلانی ڕەچاو كردووە و هیچ گەل و وڵاتێكیش بۆی نییە ئەو مافە لە گەلێكی دیكە زەوت بكات، چونكە خودای گەورە هەر گەل و نەتەوەیەكی بە تایبەتمەندی و لە چوارچێوەیەكی نەوعیدا خوڵقاندووە، كە سەرەنجام میتۆدی هاوكاری و پاڵپشتی و تەعاروف، دەبێتە سەنگی مەحەك لە ئەدای هەر كار و هەنگاوێكی پەیوەست بە خاڵی هاوبەشی نەتەوە و وڵاتاندا.

بەپێی پێوەر و بنەما شەرعییەكانیش بەرژەوەندیی گشتی لە سەرووی هەموو بەرژەوەندییەكانی دیكەوەیە، ڕیفراندۆمیش پرسێكی گشتی و نیشتمانیی گەورە بوو، بوون بە خاوەن دەوڵەت ‌و گەیشتن بە مافی سەربەخۆیی مافێكی ڕەوا و شەرعییە، هیچ دەقێك لە ئیسلامدا نابینیتەوە دژ بێت لەگەڵ ئەو مافە نەتەوەییەدا، لە هەمان كاتدا دەیان بەڵگەی گرنگ هەیە كە باس لە مافی نەتەوەكان دەكات و، كوردیش وەك باقی نەتەوەكانی دیكەی سەر زەوی ئەو مافەی هەیە‌ و، دەبێ‌ هەموو ئەوانەی بڕوایان بە ئیسلام‌ و دیموكراسی هەیە، ددان بنێن بەو مافە نەتەوەیی‌ و شەرعییەی گەلی كورددا.

لێژنەی باڵای فەتوا لە یەكێتیی زانایان بۆ ڕەواندنەوەی هەر ئەگەر و دەنگۆیەكی ناوازە ‌و دژ بە مافی ڕەوای گەلی كوردستان، لە كۆبوونەوەیەكی تایبەتدا پرسی ڕیفراندۆمی شرۆڤە‌ و گەنگەشە كرد ‌و، دوای بەدواداچوون‌ و توێژینەوە و هەڵسەنگاندنی بابەتەكە، بە هەردوو دیوی ئەرێنی ‌و نەرێنی‌ و بەراوردكردنی لەگەڵ بەڵگە شەرعییەكان ‌و قیاسكردنی لەگەڵ بابەت ‌و حوكمە شەرعییە هاوشێوەكاندا، بە كۆی دەنگی ئەندامان فەتوایەكی تایبەتی لە بەرواری 17/9/2017 سەبارەت بە حوكمی گشتپرسی بۆ سەربەخۆیی بڵاو كردەوە، كە تێیدا هاتووە: «گشتپرسی مافێكی سرووشتی‌ و شەرعی‌ و دەستوورییە، ڕاپرسی بۆ گەیشتن بە مافی سەربەخۆیی ‌و بونیاتنانی دەوڵەتی كوردی بە هیچ شێوەیەك لەگەڵ پرنسیپەكانی شەریعەتی ئیسلامدا ناكۆك نییە»، لە بەشێكی دیكەیدا هاتووە: «ڕاپرسی لە پێناو سەربەخۆیی زەروورەتێكی شەرعی ‌و مافێكی دەستووری‌ و ئەركێكی نەتەوەییە، بۆیە داوا لە هاونیشتمانیانی كوردستان‌ و دەرەوە دەكەین ئەم هەلە مێژووییە بقۆزنەوە‌ و بە (بەڵێ‌) دەنگ بۆ سەربەخۆیی بدەن». لە بڕگەیەكی دیكەدا هاتووە: «داوا لە وڵاتانی ئیسلامی‌ و سەرجەم‌ گەل‌ و وڵاتە ئازادەكان دەكەین، كە بڕوایان بە سەربەخۆیی‌ و دیموكراسی‌ و مافی مرۆڤ هەیە، ڕێز لە داوا‌ و بڕیاری خەڵكی هەرێمی كوردستان بگرن ‌و هاوكار بن بۆ گەیشتن بە خواست‌ و مافە زەوتكراوەكانی، داوایەكی تایبەتی ئاراستەی وڵاتانی دراوسێ‌ دەكەین، كە ڕێز لە ڕا و داوای برایانی خۆیان بگرن‌ و یارمەتیدەرمان بن بۆ گەیشتن بەم مافە».

 

بەرپرسی راگەیاندنی یەكێتیی زانایانی ئایینیی ئیسلامیی كوردستان