ڕەهەندە ڕاستییەكانی پڕۆژەی باشووری ڕۆژهەڵاتی توركیا- GAP:

پڕۆژەی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئەنادۆڵ لە توركیا كە بە(GAP) ناو دەبرێت، سێزدە پڕۆژە لەسەر هەردوو ڕووباری دیجلە و فورات لەخۆ دەگرێت، كە بریتین لە 22 بەنداو و 19 وێستگەی كارۆئاویی بەرهەمهێنانی وزەی كارەبا، لەگەڵ پڕۆژەگەلێكی تەواوی ئاودێری و چەند بینایەی دیكەی مەدەنی، حەوت پڕۆژەیان دەكەونە سەر ڕووباری فورات كە 14 بەنداو و پاشكۆكان و چەند پڕۆژەیەكی ئاودێری و تونێلی ئاو لەخۆ دەگرێت، جگە لە شەش پڕۆژە كە 8 بەنداو لەسەر ڕووباری دیجلە، لەگەڵ پڕۆژەكانی تەواوی ئاودێری.

تا ئێستا حەوت بەنداوی گەورە لەسەر ڕووباری فورات تەواو كراون، لەوانەش بەنداوی گەورەی ئەتاتورك، كە چوارەمین گەورە بەنداوە لە جیهاندا، ئەم بەنداوانە بوونەتە هۆی كەمكردنەوەی زۆری قەبارەی ئاو لە سووریا و عێراق، كە ئەگەر جێبەجێكردنی پڕۆژەیGAP بەكۆتا هات، توركیا دەتوانێت دوو لەسەر سێی ئاوی هاتووی ساڵانەی فورات گل بداتەوە، كە كۆی گشتی دەكاتە (31.8)ملیار مەتر سێجا.

سەرەڕای ئەوەی كە ناوەندی ساڵانەی ئاوی هاتووی فورات لەسەر سنووری عێراق و سووریا پێش دروستكردنی بەنداوەكانی توركیا لە دەیەی هەشتاكاندا، لە 28 ملیار مەتر سێجا كەمتر نەبوو، بەڵام ئێستا كەم بووەتەوە و لە باشترین دۆخدا ساڵانە لە 9 ملیار مەتر سێجا زیاتر نییە، تەنانەت ئەو بڕە ئاوەش لەوەتەی ساڵی 2010 كەم بووەتەوە و لە ساڵانی ئایندەشدا هێشتا كەمتر دەبێتەوە، لە ئەنجامدا كوردستان و عێراق ڕووبەڕووی كارەساتێكی ڕاستەقینەی بەبیابانبوون دەبنەوە.

سەبارەت بە ڕووباری دیجلەش تا ئێستا توركیا سێ بەنداوی تەواو كردووە، ئێستاش بە نیازە بەنداوی ئەلیسۆ دروست بكات، هەروەها پڕۆژە تەواوكەرەكانیان كە بریتین لە سیزار بە بەهای 840 ملیۆن و 750 دۆلار بۆ هەر یەكێكیان یەك لەدوای یەك، بە بەرزایی (135) مەتر بۆ یەكەم و (51)مەتر بۆ دووەم، كۆمپانیای (بلفۆر بتیی)ی بەریتانی بە نیازە بەنداوی ئەلیسۆی دوای وەرگرتنی ڕەزامەندیی حكومەتی بەریتانیا دروست بكات.

هەردوو بەنداوی ئەلیسۆ و سیزار ئاو بۆ زیاتر لە پەنجا گوند و كۆمەڵگەی نیشەجێبوون دابین دەكەن، هاوكات دەبێتە هۆی ڕاگواستن و دەربەدەركردنی زیاتر لە (30) هەزار كەس لە دانیشتووانی كورد لە زێدی خۆیان، بەو هیوایەی حكومەتی توركیا لە ئایندەدا شوێنێكی حەوانەوەیان بۆ بدۆزێتەوە.

بەنداوی ئەلیسۆ دەبێتە هۆی خاپووركردنی شارێكی گەورەی شوێنەواری جیهانی (حەسەن كیف) كە ڕێكخراوی یۆنسكۆ بە شاكارەكانی شوێنەواریی جیهانی داناوە و مێژووەكەیشی بۆ حەوت سەدە بەر لە زایین دەگەڕێتەوە، شوێنەواری چەندین شارستانی وەك ئاشووری و ڕۆمانی و فارسی بووە، هێمایەكی دیاری شارستانیی ئیسلامی بووە.

كێشە گەورە و سەرەكییەكەی ئەم بەنداوە و بەنداوی تەنیشتی لە مەترسییەكەیدایە، كە عێراق دوچاری كارەساتێكی ئاو بكاتەوە، بە گلدانەوەی ئاوی دیجلە كە (10،5)ملیار مەتر سێجا واتا نیوەی ئاوی هاتووی ڕووباری دیجلە گل دەداتەوە.

لە حاڵەتێكدا ئەگەر توركیا ئەو بەنداوانەی سەر ڕووباری دیجلەی تەواوكردن، ئەوا دەتوانێت 80 لە سەدای ئاوی هاتووی ساڵانەی دیجلە گل بداتەوە، بۆیە ناوەندی ساڵانەی ئاوی هاتووی دیجلە لەسەر سنووری عێراق و توركیا كە لە (21) ملیار مەتر سێجا كەمتر نەبوو، دەبێتە بڕێكی كەم، تەنانەت بەشی بەهەڵمبوون و نیشتەنی ناكات كاتێك دەڕژێتە نێو سنووری عێراقەوە، لەو حاڵەتەدا عێراق لە ڕووی ئاوەوە بە تەواوی پشت بە لقەكانی ناو عێراق دەبەستێت، كە ئەوانیش ڕووبەڕووی كەمبوونەوە هاتوون، بە هۆی ئەوەی ئێرانیش چەندین بەنداوی لەسەر ئەو بەشانەی ناو سنوورەكەی دامەزراندووە، بۆیە عێراق لە ئایندەدا دووچاری كارەساتێكی ئاو دەبێتەوە لە ماوەی چەند ساڵێكی ئەم دەیەدا، كە دەبینین ئێستا دوورگەكان بە ئاشكرا دەركەوتوون بە درێژایی ڕێڕەوی ڕووباری دیجلە لە عێراق.

وێڕای ئەمانە، مەترسیگەلی دیكە هەن لە ئەنجامی پیسبوونی ئاو بەو خوێیەی كە لە زەویوزاری كشتوكاڵ لە توركیا پەیدا بووە، هەروەها پاشماوەی ماددە كیمیاوییەكان كە لە ئەنجامی بەكارهێنانی دەرمانی قڕكەر و پەیینی كیمیاوی هاتووەتە ئاراوە، ئەمەش دەبێتە هۆی زیانی زۆر لەو دەوڵەتانەی ئاوەكەیان بۆ دەچێت، ئەمە جگە لە مەترسیگەلی لاوەكیی ئەم بەنداوانە بە لێكبڕینی پشتێنەی جیۆلۆجی لە ناوچەی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئەنادۆڵ و ئەگەر ئەم بەنداوە زەبەلاحانە، تووشی تەقین و لێكترازان ببن بە هۆی قورسایی و قەبارەی ئاوەكە و ئەو ڕووبەرەی بۆی دەچێت و، لە ئەنجامی نزیكیی ئەم بەنداوانە لە سنووری سووریا و عێراق، ئەمەش هۆكارە كە ئەو دوو دەوڵەتە ڕووبەڕووی دەرئەنجامی كارەساتبار ببنەوە.

  كاریگەرییە ژینگەییەكانی پڕۆژەكانی توركیا

كەمیی سەرچاوەكانی ئاو لەژێر كاریگەریی چڕی پڕۆژەكانی بینا و بەنداوەكانی توركیا، نیگەرانییەكی زۆری لە ڕووی ژینگەوە ناوەتەوە، ئەمەش تا ڕاددەیەك گۆڕانكاریی فاكتەرەكانی كەشوهەوای لێ دەكەوێتەوە، وەكوو زیادبوونی ڕێژەی بەهەڵمبوون و وشكەساڵی لە ناوچەكە، هەروەها هەڵكردنی ڕەشەبا و گەردەلوول و داخوڕانی زەویی كشتوكاڵی، ئەم گۆڕنكارییانەش كاریگەریی خراپیان دەبێت لەسەر ئاستی ناوخۆ و هەرێمیدا، ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم تەحەددییانەش پێویستی بە تێچوو و خەرجییەكی زۆر دەبێت.

پڕۆژەكانی ئاوی توركیا ئاستی هاتنی ئاو بۆ ناو عێراق بە ڕێژەی 60% كەم دەكەنەوە، ئەمەش بە واتای گۆڕینی نەخشەی ئاو و كەشوهەواو ڕەوشی كۆمەڵایەتی، بۆیە ئەگەر ئاماژە بۆ زۆنگاوەكانی عێراق بكەین كە 50%ی پێویستیی ئاویان بۆ عێراق دابین كردبوو، ئەوجا ئەو كاتە قەبارەی كارەساتەكە لە ناوچەكە ڕوون دەبێتەوە.

سەرەڕای ئەوەی كە بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما دیاردەیەكی جیهانییە، بەڵام دیاردەی گەرمبوونی هەرێمی لە هەردوو حەوزی دیجلە و فورات لە گۆڕانكارییە هەرێمی و ناوخۆییەكانی ڕووبەرە ئاوییەكان جودا ناكرێتەوە، زیادبوونی گەرمیی كەشوهەوای ناوخۆ، دەبێتە هۆی خێرایی ماددە ئۆرگانییەكان كە لە ناو خۆڵدان شی ببنەوە، ئەمەش هۆكارە بۆ زیادكردنی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن و گازی میتان لە بەرگەهەوادا، كە ئەمەش بە بەرهەمهێنانی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن و گازی میتان و گازی دیكەش بەهێزتر دەبێت و، دواجار گەرمی لە هەوادا زیاتر دەكات.

ئەگەر سەیری سەرچاوەكانی ئاوی ڕووبارە گەورەكان بكەین لە عێراق و دەوڵەتانی عەرەبیدا، كە دەكەونە چوارچێوەی ناوچە خولگەیی و فێنكەكان، دەبینین كە گۆڕانگاریی كەشوهەوا كاریگەریی دەبێت لەسەر گۆڕینی سیستمی هایدرۆلۆجیی وڵاتانی حەوزەكانی دیجلە و فورات و نیل و زۆر ڕووباری دیكەی دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەو گۆڕانكارییانە لەگەڵ چەند فاكتەرێكی دیكە دەبنە هۆی گۆڕینی بڕی ئاو كە دەگاتە ئەو حەوزانە، كە دواتر شێوازی وەرزیی هەڵقووڵانی ئاو دەگۆڕێت، ڕەنگە قەبارەی لافاو زیاد بكات، یان هەندێ جار وشكەساڵیی درێژخایەنی لێ بكەوێتەوە، كە كاریگەرییەكەی توندتر دەبێت تا دەگاتە ئەوەی گۆڕانكاری ڕووبدات لە ئاستی چڕیی بارانی ناو وڵات و شێوازی بارین.

دیارەی بەرزبوونەوەی گەرما كاریگەریی دەبێت بۆ سەر پلەكان و سنووری دروستبوونی شەونم (خوناو) كە ڕووەك و گژوگیای بیابان سوودی لێ دەبینن و سەرچاوەی شێیە بۆ مانەوەیان، چونكە هەر كەمبوونەوەیەكی شەونم دەبێتە هۆی مردن و لەناوچوونی ئەم گژوگیایانە، ئەمەش دواجار عێراق و ناوچەكە تووشی بەبیابانبوون دەكات.

ئاوڕدانەوەیەكی خێرای بەراوردی ئاستەكانی گەرما و شێ لە نێوان چاخە كۆنەكان و ئێستادا، دەری دەخات كە تێكڕای گەرمیی ساڵانەی شاری بەغدا (بۆ نموونە) بە نزیكەی پێنج پلەی سەدی بەرزبووەتەوە، بەڵام گەرمیی مانگی ئاب بە نزیكەی هەشت پلە بەرزبووتەوە، لە ئەنجامی ئەو گۆڕانكارییە زۆرەی لە كەشوهەوای ناوچەكە زۆر بە خێرایی هاتووەتە ئاراوە.

پەرەسەندنەكانی تازەی كەشوهەوا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە شەپۆلەكانی با زۆر بووە لەسەر عێراق و وڵاتانی دەوروبەر، بە تایبەتیش لە مانگەكانی هاوین (گەرمای پڕوكێنەر)، چونكە زۆربەی بایەكان لە جۆری گەردەلوولن، كە بە شێوەی نەرێنی كاردەكەنە سەر سەقامگیریی ژینگە و، چالاكیی ڕووتەنیی هەوا بەهێز دەكات، ئەمەش هۆكارە بۆ پیسبوون بە تۆز و با، كە ڕەنگە وردە لمیشی لەگەڵدا دەبێت، ئەمەش لە ڕووی تەندروستییەوە مەترسیدارە، جگە لەمەش، ڕووبەرە ئاوییەكانی عێراق بەدەر نین لە توندیی شەپۆلەكانی با و بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما، چونكە ئاو ڕۆڵی پاڵاوتگە دەبینێت بۆ پاككردنەوەی با و كەمكردنەوەی ئاستی گەرما و گڕەی تیشكی خۆر.

پەیوەندیی نێوان گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا و كەمبوونەوەی سەرچاوەكانی ئاو بە لایەنی زیاتری پشتگوێخستنی ژینگە دادەنرێت، ئەم پشتگوێخستنەش بۆ لاوازیی لێكدانەوەی حكومەت و دامەزراوەكانی پەیوەندیدار دەگەڕێتەوە لە هەمبەر مەترسییەكانی كەمیی ئاو و كاریگەرییە نەرێنییەكانی بۆسەر تێكڕای كۆمەڵگە، هەروەها زیاتر پشتبەستن بە هاوردەكردنی كەلوپەلی خۆراك لە ڕێی داهاتەكانی نەوت و، نەبوونی پلان بۆ هەر ستراتیژیەتێكی پەرەپێدان و پاراستنی ئاسایشی خۆراك و ئاو.

 پەرەسەندنی كێشەی سەرچاوەكانی ئاو لەسەر ئاستی ناوخۆ و هەرێمی، هەروەها سیاسەتەكانی دامەزراندنی بەنداوە زەبەلاحەكانی توركیا و گرتنەوەی ئاوی ڕووبارە نێودەوڵەتییەكان و، گۆڕانكاریی كەشوهەوا، ئەمانە خەریكە دەبنە مەترسیی زۆر گەورە بۆ سەر هەموو كایەكانی ژیان، كە خۆی لە خۆیدا پێویستی بە چارەسەری واقعبینانە و ڕەوا هەیە، هاوكات پێویستە بڕیاری یەكلاكەرەوەی بۆ دەربچێت، تاكو ژیانی مرۆڤایەتیی ملیۆنان خەڵك لە دانیشتووانی عێراق و ناوچەكە بەردەوام بێت.

ئاو گوزارشت لە تێكەڵەیەكی گرنگ دەكات لە تەندروستی و كۆمەڵ و مێژوو و سیاسەت و ئابووری و گەشەپێدان و ژینگە و كەشوهەوا، واتا پێكهاتەكانی مانەوەی ژیان بە هەموو شێوەكانیەوە، هەروەها گرنگیی ئاو سەبارەت بە دیجلەو فورات بابەتێكی ژیارییە، بۆیە ناكرێت بە بێ دیجلە و فورات وێنای عێراق بكرێت، وەك چۆن بە هەمان شێوەیە بۆ میسر بە بێ ڕووباری نیل.

  لایەنە یاساییەكان

پێویستیی زیاتر بۆ ئاو لەبەر فراوانیی بەكارهێنانی، بووەتە هۆی سەرهەڵدانی سەرەتاكانی دەستەوەسان و پەككەوتن لە ڕووی ئاوەوە، كە هەڕەشەیە بۆ سەر گەشەپێدان بە هەموو ڕەهەندەكانی ئابووری و كۆمەڵایەتی و كشتوكاڵییەوە، بۆیە بەرژەوەندیی ئەو دەوڵەتانەی كەوتوونەتە قەراخ ڕووبارە نێودەوڵەتییە هاوبەشەكان، ئاڵۆز بوون، بە هۆی ناكۆكی لەسەر دابەشبوون و خراپ بەكارهێنانی و پیسبوونی ئاو، لێرەدا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی گرنگیی زۆری داوە بە دانانی ڕێسای تازە بۆ توندكردنی دەستگرتن و دابەشكردنی ئاو و چۆنێتیی بەكارهێنان. لەوەتەی نیوەی سەدەی ڕابردوو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەستپێشخەری كردووە بۆ بەستنی چەندین كۆنگرەی جیهانی بۆ گەیشتن بە ڕێساگەلێك، تا مافی دەوڵەتانی سەر ڕووبارەكان بچەسپێنێت لە بەكارهێنان، بێ ئەوەی دەست بۆ مافی تەواوی دەوڵەتان بەرێت لە بەكارهێناندا، لەو ڕێسایانەی كە ئەمانە دایانناوە و بڕیاریان لێ داوە، بریتین لە:

1. دەزگای یاسای نێودەوڵەتی لە سالزبێرگ ساڵی 1961.

2. ڕێساكانی هلسنكی ساڵی 1966.

3. پڕۆژەی ڕێككەوتننامەكانی نیودەلهی ساڵی 1973.

4. ڕاسپاردەكانی كۆنگرەی ماردل بلانا ساڵی 1977.

5. ڕێككەوتننامەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان تایبەت بە یاسای بەكارهێنانی ڕێڕەوەكانی ئاوی نێودەوڵەتی لە مەبەستەكانی نادەریاوانی ساڵی 1997.

بەقەد ئەوەی كە بابەتەكە پەیوەستە بە لێكدانەوە و بۆچوونەكانی توركیا لەمەڕ هەردوو ڕووباری دیجلە و فورات، كە گوایە دوو ڕووبارن سنوور دەبڕن نەك نێودەوڵەتین، چونكە لە ناو خاكی توركیا هەڵدەقوڵێن، بۆیە توركیا ئازادە چۆنی بوێت هەڵسوكەوت بە ئاوەكەوە دەكات تا دوا خاڵی سنووری وڵاتەكەی، ئەو گومانە بێبنەمایە ناكۆكە لەگەڵ هەموو لۆژیك، یان بەڵگەنامەیەكی یاساییدا، ماددەی دوو لە ڕێككەوتننامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بە دەق و بە ڕاشكاوی دەڵێت: كە مەبەست لە ڕێڕەوی ئاویی نێودەوڵەتی بریتییە لە هەر ڕێڕەوێك بەشەكانی بكەونە نێو دەوڵەتانی جودا، هیچ ناكۆكییەكی جەوهەری نییە لە نێوان ئەو ڕووبارانەی سنوور دەبڕن لەگەڵ ئەوانەی نێودەوڵەتین، ئەمەش بە دەق لەسەر هەردوو ڕووباری دیجلە و فورات جێبەجێ دەكرێت.

هەروەها ڕەتكردنەوەی سیفەتی نێودەوڵەتی لەسەر ئەو دوو ڕووبارە ناكۆكە لەگەڵ هەموو ئەو پەیماننامە و پرۆتۆكۆلانەی كە توركیا لەگەڵ سووریا و عێراق واژۆی كردوون، كە تا ئێستاش پەیڕەو دەكرێن و بەردەوامن، لەوانە:

ڕێككەوتننامەی ئەنكەرە ساڵی 1921(ماددەی 12)، پەیماننامەی لۆزان ساڵی 1923(ماددەی 109)، ڕێككەوتننامەی دۆستایەتی و دراوسێتیی نێوان سووریا و توركیا ساڵی 1926(ماددەی 13)، پرۆتۆكۆلی حەلەب ساڵی 1930، پەیماننامەی دۆستایەتیی نێوان عێراق و توركیا ساڵی 1946، پرۆتۆكۆلی هونەری و ئابووریی نێوان عێراق و توركیا ساڵی 1980 كە لە 1983 سووریاش هاتە ناویەوە، پرۆتۆكۆلی هونەری و ئابووریی نێوان سووریا و توركیا ساڵی 1987، ڕێككەوتنی عێراق و سووریا ساڵی 1989، بەیاننامەی دیمەشق ساڵی 1992 دوای سەردانی وەزیری دەرەوەی توركیا و بەیاننامەی هاوبەش كە لە توركیا دەرچوو دوای سەردانی سەرۆكی توركیا سلێمان دیمیریل بۆ دیمەشق ساڵی 1993، كە دووپاتی كردەوە پێویستە ڕێككەوتننامەیەك واژۆ بكرێت، بۆ دابەشكردنی ئاو لە نێوان عێراق و سووریا و توركیادا.

هەموو ئەو ڕێككەوتننامەو پرۆتۆكۆلانە بریتین لە وەقائعی یاسایی نێودەوڵەتی كە ددانپێدانانی توركیایان تێدایە بەوەی دیجلە و فورات ڕووباری نێودەوڵەتین، جەختكردنەوەیە لەسەر ئەوەی كە ئاو بە دادپەروەرییانە دابەش بكرێت، بێ ئەوەی زیان بەو دەوڵەتانە بگات كە ئاوەكەیان بۆ دەچێت.

هەروەها ڕاست نییە كە توركیا پێی وایە ئاوی دیجلە و فورات بە تەنیا سەرچاوەیەكی سرووشتیی خۆیەتی وەك نەوت، چونكە ڕەگەزی بنەڕەتی لە ئاودا ئەوەیە كە دەجووڵێت و ناوەستێت و هەمیشە لە جووڵەدایە، لە پەیماننامەی ئاوی ئەوروپادا هاتووە لە ساڵی 1967(ماددەی 12) كە ئاو سنوور ناناسێت، واتا سەرچاوەیەكی هاوبەشە، پێویستە دەوڵەتان لەم ڕووەوە هاوكاریی یەكدی بكەن، پرەنسیپی دەسەڵاتی سەر ڕووباری نێودەوڵەتی مافی هەموو ئەو وڵاتانەیە كە لەسەری هاوبەشن، بە یەكسانی دابەشی دەكەن.

بۆ جێبەجێكردنی دەقە یاساییەكان كە توركیا و سووریا و عێراق لەسەری ڕێككەوتوون، بۆ پەیڕەوكردنی پرەنسیپە شەرعییەكانی نێودەوڵەتی كە خۆی لە یاسای بەكارهێنانی ڕێڕەوەكانی ئاوی نێودەوڵەتیدا دەبینێتەوە بۆ مەبەستی نادەریاوانی كە لە ساڵی 1997 دەرچووە، لەبەر ئەوە ئەمڕۆ داوا لە توركیا دەكرێت بگاتە ڕێككەوتنێكی كۆتایی سەبارەت بە دابەشكردنی ئاوی دیجلە و فورات وەك پاراستنێكی بەرژەوەندییەكانی هەر سێ دەوڵەت، هەروەها بۆ بەجێهێنانی پرەنسیپەكانی دادپەروەری و دراوسێتی و بەرژەوەندییە هاوبەشەكان و، زیان نەگەیاندن بە بەرانبەر و چارەسەركردنی كێشە و ناكۆكییەكان بە ڕێگای ئاشتییانە.

ئەركی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و كۆمكاری دەوڵەتانی عەرەبی و ڕێكخراوە پیشەییەكانە كە بە هەموو شێوازەكانی سیاسی و یاسایی و هونەری و ئابووری، فشاری ئامانجدار و بنیاتنەر بكەن، بەتایبەتی لە ڕێگەی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و شەراكەتی ئەوروپییەوە، هاوكات لە ڕێی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە، بۆ ناچاركردنی توركیا كە واز لە پڕۆژەكانی ئاو بهێنێت لەسەر هەر دوو ڕووباری دیجلە و فورات، بە تایبەتیش پڕۆژەیGAP، هاوكات داوای لێ بكرێت كە ڕێككەوتنێك لەگەڵ سووریا و عێراق واژۆ بكات، بۆ گەیشتن بە چارەسەرێكی یەكلاكەرەوەی ئاشتییانە، بۆ دابەشكردنی ئاوی ئەو دوو ڕووبارە، بۆ پاراستنی مافی گەلانی ناوچەكە و وەدیهێنانی ئاسایشی ئاو و خۆراك و، دابینكردنی ئاسایش و ئاشتیی بەردەوام و دوورخستنەوەی ناوچەكە لە تارمایی شەڕ.