بەڵگەنەویستە كە ڕۆڵی ئاو لە ئاوەدانكردنەوەدا كاریگەرە، تا ئەو ڕاددەیەی كە پێشینانمان گوتوویانە: «ئاو و ئاوەدانی»، هەر لەبەر ئەمەش بووە كە زۆربەی هەرە زۆری ناوی گوندەكان پێشگر، یان پاشگری (ئاو)یان (كانی)یان پێوە بووە، ئەمە جگە لە گرنگیی ڕۆڵی ئاو لە سەرهەڵدانی شارستانیەتەكاندا، هەروەها ناكرێت ڕۆڵی ئاو نادیدە بگیرێت لە بەرهەمهێنان و داهێنان و پەرەسەندنی كەلتووری گەلاندا، بە جۆرێك كە ئاو كۆڵەگەی هاوبەش بووە لەم بوارەدا لە تەواوی جیهاندا، ئەمە وێڕای گرنگیی و ڕۆڵی ئاو لە ناساندنی گەلان بە یەكدی، كاتێك زۆرێك لە سەرچاوە ئاوییەكانی سەر زەوی بە زیاتر لە یەك وڵاتدا تیپەڕ دەبن و بە یەكدییان دەبەستنەوە، بۆیە ئەمڕۆ بەهۆی گۆڕانكارییە نەرێنییەكانی ئاو و هەواوە، جێگەی خۆیەتی ئێمەش وەك وڵاتانی دیكە لە خەمی پاراستنی سەرچاوەكانی ئاودا بین و، بە گرنگتر لە سامانی نەوتی بزانین، چونكە وەك گوتراوە: مرۆڤایەتی ساڵانێكی زۆر بە بێ نەوت ژیاوە، بەڵام نەیتوانیوە و ناتوانێت بە بێ ئاو بژی، بۆیە لێرەدا جێگەی خۆیەتی ئاماژە بە سێ باس بدەین، ئەوانەش:

یەكەم: برەودان بە كەلتووری ئاوپارێزی بە پیادەكردنی ئەم بنەمایانەی لای خوارەوە:

- هۆشیاركردنەوەی هاووڵاتیان بۆ باش ڕەفتاركردن لە بەكارهێنانی ئاودا.

- ئاو پێویستی بە ئیدارەدانێكی باشتر و بەردەوام هەیە.

- پێویستە دەوڵەتان كێشەكانی پەیوەست بە ئاو چارە بكەن.

- كۆكردنەوەی پرسی ئاو و كێشەكانی لە یەك ئەنجومەنی باڵای بڕیاردەردا.

- تێچووی پاراستنی ئاو لە پیسبوون، كەمترە لە تێچووی چارەسەركردن و خاوێنكردنەوەی.

- كۆكردنەوە و كۆگاكردنی ئاو لە تانكیی گەورەی ژێر زەویدا، بۆ كەمكردنەوەی بڕی ئاوی بەهەڵم بوو.

- بەكارهێنانی تەكنەلۆژیای نوێ لە بواری پاراستنی ئاودا.

- ئەنجامدانی چاكسازی لە پەیكەری فەرمانگەكانی ئاودا.

- دەرچوواندن و كاراكردنی یاساكانی پاراستنی ئاو.

- تەرخانكردنی دارایی پێویست بۆ توێژینەوەكانی تایبەت بە ئاو.

دووەم: بایەخدان بە كشتوكاڵكردنی زیرەك

كشتوكاڵكردنی زیرەك بە پێی پێناسكردنی ڕێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵ (فاو)

پەیڕەوكردنی ئەو ڕێكارانەیە بۆ گۆڕینی سیستمی كشتوكاڵی بەرەو پاڵپشتیكردنی ئاسایشی خۆراك، بە ڕەچاوكردنی گۆڕانكارییەكانی ئاو و هەوا بە مەبەستی دابینكردنی سێ ئامانجی وەك:

- زیادكردنی بەرهەمهێنان بە شێوەیەكی بەردەوام.

- خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی ئاووهەوا.

- كەمكردنەوەی دەرهاویشتنی غازەكانی قەتیسكردنی گەرمی.

كشتوكاڵكردنی زیرەك هۆكارێكە بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارەی كە دەڵێت: كام سیستمی بەرهەمهێنان و كام ڕێگە و ڕێكار باشترینن بۆ ڕووبەڕووبونەوەی گۆڕانكارییەكانی ئاو و هەوا لە شوێنێكی دیاریكراودا، بۆ زیادكردنی بەرهەم و داهات؟

كشتوكاڵكردنی زیرەك لە ڕووی گۆڕانكاریی ئاو و هەواوە، یەكێكە لەو یازدە بوارە بۆ بەكارهێنانی دەرامەتەكان لە چوارچێوەی ئامانجە ستراتیژییەكانی ڕێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵ (فاو)، لەبەر ئەوەی كشتوكاڵكردنی زیرەك لە ڕووی گۆڕانكاریی ئاو و هەواوە، هۆكارێكە بۆ دابینكردنی ئاسایشی خۆراك و خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی ئاو و هەوا و كەمكردنەوەی ئاسەوارە زیانبەخشەكانی.

سێیەم: بایەخدان بە تەندروستیی ڕووەك

نەتەوە یەكگرتووەكان ڕۆژی 12ی ئایاری هەموو ساڵێكی بە (ڕۆژی جیهانیی تەندروستیی ڕووەك) ناساندووە، بە مەبەستی زیادكردنی هۆشیاری لەسەر ئاستی جیهان، بۆ بەشداریكردن لە پاراستنی سەلامەتیی ڕووەكدا.

ڕووەك بە گشتیی ڕۆڵی هەیە لە پاراستنی ژینگە و پاڵپشتیكردنی گەشەپێدانی ئابووری و ڕێگریكردن لە برسێتی و سنووردانان بۆ هەژاری.

تەندروستیی مرۆڤ و سەلامەتیی ئەم هەسارەیەمان، پەیوەستە بە بوونی ڕووەكەكانەوە، چونكە ڕووەكەكان نزیكەی 80%ی ئەو خۆراكە پێك دەهێنن كە دەیخۆین و، 98% ی ئەو ئۆكسجینەش پێك دەهێنن كە هەناسەی پێ دەدەین.

بۆیە هەڕەشە لەسەر ڕووەكەكان هەڕەشەیە لەسەر ژیانی مرۆڤ، بەتایبەت كە ساڵانە بە هۆی ئافات و نەخۆشییە ڕووەكییەكانەوە زیان بەر نزیكەی 40%ی بەروبوومە خۆراكییەكان دەكەوێت، كە ئەمەش كاریگەریی نەرێنی هەیە لەسەر ئاسایشی خۆراك و كشتوكاڵ، بەتایبەت لە كۆمەڵگە گوندنشینەكاندا، كە سەرچاوەی سەرەكیی داهاتیانە.

ئێستاش كە گۆڕانكارییەكانی ئاو و هەوا و چالاكییە نەرێنییەكانی مرۆڤ و، زۆربوونی گەشت و جووڵەی بازرگانی بوونەتە هۆی گۆڕین لە سیستمی ئیكۆڵۆژی و زیانگەیاندن لە فرەجۆریی زیندەوەران و بڵاوكردنەوەی زیاتری نەخۆشی، پێویستە لە پێناوی خۆمان و هەسارەكەماندا لە هەموو كات زیاتر ڕووەكەكان بپارێزین.