لەگەڵ هەڵگیرسانی شەڕی نێوان ڕووسیا و ئۆكرنیا و بەشداریی ئەمریكا و زۆر لە وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپا و جیهان بە شێوازی یارمەتیدانی سەربازی و لۆجستیی ئۆكرانیا لەو شەڕەدا، بازاڕی نەوت و گاز شڵەژانێكی گەورەی تێكەوتووە و نرخەكان ڕووی لە هەڵكشان كردووە، ئەگەرێكی زۆر هەیە نەوت و گاز زیاتر بكرێنە كارتی فشار و سەپاندنی گەمارۆ لەلایەن هەردوو لایەنی شەڕەكەوە. ڕووسیا كە خاوەنی یەك لەسەر شەشی هەموو ڕووبەری جیهانە و سامانێكی سرووشتیی گەورەی هەیە، بەتایبەتی لە نەوت و گاز و بە سەدان پاڵاوتگە و پیشەسازیی پترۆكیمیاویی هەیە و لە هەناردەكردنی نەوت و گازی سرووشتیدا لە ڕیزبەندی پێشەوەی وڵاتانی جیهان دێت، ئەم وڵاتە زۆر بە ڕێكوپێكی ئیدارەی ئەم سامانە گرنگەی كردووە و، وەكو كارتێكی فشار بەرامبەر خۆرئاوا بەتایبەتی وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپا بەكاری دەهێنێت. لە بەرامبەردا ڕۆژئاوا و وڵاتانی ئەندام لە ناتۆ و ئەوروپاشدا نایانەوێت چیتر ئەوەندە پشت بە نەوت و گازی ڕووسی ببەستن، چونكە ئەو وڵاتە نەك تەنیا نەوت و گاز وەكو كارتی فشار لە دژیان بەكار دەهێنێت، بگرە ئەم داهاتەش وەكو پاڵپشتییەكی سەربازی بۆ سوپاكەی و هێرشەكانی بەكار دەهێنێت. ڕووسیا لە ڕووی هەناردەی نەوتەوە، ڕۆژانە 10 ملیۆن بەرمیل نەوت ڕەوانەی بازاڕە جیهانییەكان دەكات و 4 ملیۆن بەرمیلی بۆ وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپا دەنێرێت، لە پلانیشیدایە ئەم هەناردەیەی نەوت بگەیەنێتە 11 ملیۆن بەرمیل نەوت و گرنگیی زیاتر بە هەناردەی گازی سرووشتیی خۆی بدات. درێژبوونەوەی ماوەی شەڕەكە و دەركەوتنی شوێنەوارەكانی بەتایبەتی لەسەر ئابووریی جیهانی و كەرتی نەوت و گاز بارودۆخەكەی مەترسیدارتر كردووە، بەتایبەتی ئەوروپا مەترسیی ئەوەیان هەیە لە ئەگەری درێژبوونەوەی شەڕەكە نرخی نەوت و گاز زیاتر بەرز ببێتەوە. حكومەتەكانی ئەوروپا باش دەزانن ئەم گرانبوونە دەبێتە هۆی بارگرانیی زیاتر لەسەر هاووڵاتیان و فشاری زیاتر بۆ سەر حكومەتەكانیان دروست دەبێت، ئەگەری زۆریش هەیە نەوت و گاز ببێتە كارتێكی فشار لە دژی یەكتر لەم شەڕەدا، بەتایبەتی لەسەر وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپا كە زۆربەی وڵاتانی ئەوروپا بە ڕێژەیەكی زۆر بەرز پشتیان بە نەوت و گازی سرووشتیی ڕووسیا بەستووە، لەسەر ئەم بابەتەش دەمێكە لە نێوان یەكێتیی ئەوروپا و ئەمریكا ناكۆكی هەیە، بەوەی چیتر ئەوروپا پشت بە نەوت و گازی ڕووسیا نەبەستێت، ناكۆكییەكانی گۆڕینی شێوازی كڕینی نەوت و گازەكە لە دراوی دۆلار و یۆرۆوە بۆ ڕۆپڵی ڕووسیایی لەم چوارچێوەیەدا دێت، شەڕی سەپاندنی گەمارۆ لەسەر ڕووسیا و لە بەرامبەردا ڕاگرتنی فرۆشتنی نەوت و گاز لەسەر پۆڵەندا و بولغاریا و ئەگەری سەپاندنی سزای هاوشێوە لەسەر ئەو وڵاتانەی یارمەتیی سەربازی و چەك بە ئۆكرانیا دەدەن، بارودۆخەكەی مەترسیدارتر كردووە، چونكە ڕووسیا دروشمی «چەك بەرامبەر چەك و سزا بەرامبەر سزا»ی بەرز كردووەتەوە، لەلایەك ڕێگا نادات بە كۆمپانیای گاز پرۆم چیتر جگە لە ڕۆپڵ گاز بە هیچ دراوێكی دیكە بفرۆشێت و ئەگەری زۆریشە سزا بەسەر ئەڵمانیاش بسەپێنێت كە بە ڕێژەیەكی زۆر بەرز پشتی بە گازی سرووشتیی ڕووسیا بەستووە و، كەرتی پیشەسازی و پاڵاوتگەكانیان و وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا و بەنزین و سووتەمەنییەكانی دیكەی پشتی بە گازی ڕووسیا بەستووە، شارەزایان و هاووڵاتیانی ئاساییش باش دەزانن وڵاتەكانی ئەوروپا تا دوو بۆ سێ ساڵی دیكە ناتوانن بەدیلی نەوت و گازی سرووشتیی ڕووسیا بدۆزنەوە، واتە گەڕان بە دوای سەرچاوەی بەدیلدا لە لایەن ئازربایجان و ئیسرائیل و قەتەر و لە وڵاتانی باكووری ئەفریقیا بە هەمان تێچوون و ئاسانی گواستنەوەی دروست نابێت، لەبەرامبەردا ڕووسیا كە لە 60%ی گازی سرووشتی بۆ پیشەسازی و كارەبا و پێداویستیی ناوخۆ بەكار دەهێنێت بۆ گەرمكردنی ماڵەكان و دابینكردنی كارەبا و پیشەسازیی پترۆكیمیاوی سوودی لێوەردەگرێت و، تەنیا لە 40%ی ڕەوانەی ڕۆژهەڵات - وڵاتانی وەكو چین و هیندستان و ڕۆژئاوا - بۆ وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپا دەنێرێت، لەم بڕەش ڕۆژانە یەكێتیی ئەوروپا 4 ملیۆن بەرمیل نەوتی ڕووسیا دەكڕن و ساڵانە 64 ملیار یۆرۆ گازی سرووشتی دەهێنن، ئەوروپا باش دەزانێت ئەگەر ڕووسیا كارتی گاز وەكو فشارێك لە دژی وڵاتەكانیان بەكاربهێنێت كە بە ڕێژەیەكی زۆر بەرز پشتیان بە گازی ڕووسیا بەستووە، ئەوا زیانێكی گەورە بەر ئەو وڵاتانەی وەكو ئەڵمانیا و بولغاریا و پۆڵەندا و ئیتاڵیا و فەرەنسا و ڕووسیا-ش دەكەوێت و لەمەشدا ئەمریكا سوودمەندی سەرەكی دەبێت.

  دۆزینەوەی بەدیلی نەوت و گازی سرووشتیی ڕووسیا بۆ وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپا لەلایەن ئەمریكا و بەریتانیاوە كارێكی ئاسان نییە، بەتایبەتی كە ئەو وڵاتانە بە ڕێژەیەكی زۆر بەرز پشتیان بەو نەوت و گازە بەستووە، ئێ خۆ ناكرێت ڕووسیا خاكی ئۆكرانیا داگیربكات و هەڕەشە لە ناتۆ و ئەمریكا و كیشوەری ئەوروپا بكات و بە داهاتی فرۆشتنی نەوت و گاز درێژە بە شەڕەكە بدات و، ئەوانیش دەستەوەستان بووەستن، لە كاتێكدا چەندین جار سزای ئابووری و دارایی بە سەر ڕووسیادا سەپێندراوە، بەڵام بە توندی نەبووە لەسەر بواری نەوت و گاز، ئەمجارە ئەگەری زۆرە ئەم سزایانە كەرتی نەوت و گازی سرووشتییش بگرێتەوە، بەتایبەتی دوای ئەوەی ڕووسیا ئیستغلالی دۆخی وڵاتانی ئەوروپای كردووە و بە ڕۆپڵ نەوت و گازیان پێ دەفرۆشێت و كاری نایاسایی لە گرێبەستەكاندا كردووە.

 لە ئێستادا ئەمریكا و بەریتانیا لە هەوڵی قەناعەتپێكردنی وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپان بۆ ئەوەی دەستبەرداری كڕینی نەوت و گازی ڕووسیا بن، لەمەشدا پاڵەپەستۆیەكی زۆریان خستووەتە سەر وڵاتانی ئۆپێك و ئۆپێك پڵاس تاوەكو بەرهەمهێنان و هەناردەكردنی نەوت بەرز بكەنەوە و بەدیلێك بۆ ئەو 4 ملیۆن بەرمیل نەوتەی ڕووسیا بدۆزنەوە، كە یەكێتیی ئەوروپا پێویستیەتی. ئۆپێك پڵاس تەنیا 432 هەزار بەرمیل نەوت ڕۆژانە بۆیان زیاد كراوە و لەبەر نەبوونی پڕۆژە و وەبەرهێنانی نوێ ناتوانن بەرهەم زیاد بكەن، ئەمریكاش لە هەوڵی ئەوەدایە لە یەدەگی نەوتی خۆی ڕۆژانە یەك ملیۆن بەرمیل نەوت بخاتە بازاڕەوە.

ڕووسیا وا بە ئاسانی ڕێگا بە وڵاتانی باكووری ئەفریقیا و ئازەربایجان و قەتەر نادات ببنە بەدیلی گازی سرووشتیی ئەو وڵاتە. ئەوەی زۆر كاریگەریی و ڕێگری لە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت كردووە، بەكارهێنانی یەدەگی نەوتی ئەمریكایە كە ڕۆژانە یەك1 ملیۆن بەرمیل نەوت بەكار دەهێنێت، كە لەگەڵ ئەو سكهەڵگوشین و كەمكردنەوەی بەكارهێنانی گازی سرووشتی لەلایەن وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپاوە بەوەی نرخەكەی بەرز بووەتەوە و بەكارهێنانیشی كەمی كردووە، تا ڕاددەیەك كاریگەریی لەسەر ڕاگرتنی هەڵكشانی زیاتری نرخی نەوت و گاز كردووە.

وڵاتانی بەرهەمهێنەر و هەناردەكردنی نەوت و گازی سرووشتی دیوێكی دیكەی ئەم هاوكێشەیەن، لە ڕێگەی بەرزبوونەوەی نرخەكان و زیادبوونی فرۆشتنەكانیانەوە سوودێكی باشیان كرد، بەڵام هاوكات بەرزبوونەوەی نرخی خۆراك و تێچوونی بەرهەمهێنانی جیهانی بووە هۆی كەمبوونەوەی ئەو سوودە بەتایبەتی بۆ ئەو وڵاتانەی جگە لە نەوت بە وڵاتانی هێنراو و بەكارهێنەر ناسراون، بە هاوشێوەی وڵاتی عێراق و هەرێمی كوردستان، خۆ ئەگەر بەراوردێك بكەین لە نێوان ڕێژەی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لەگەڵ ڕێژەی نرخ هەڵاوسان بە ڕوونی ئەو بارگرانییە دیارە كە كەوتووەتە سەر شانی هاووڵاتیان. لەلایەكی دیكەوە ململانێی نێوان ئەمریكا و ئێران لە خاكی عێراقدا وای كردووە، ڕێگا نەدرێت عێراق و كوردستان ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت و گازی سرووشتی زیاد بكەن، هێرشە مووشەكییەكان بۆ سەر كۆمپانیا و پاڵاوتگەكانی هەرێمی كوردستان لەم چوارچێوەیەدایە، ئەمە وێڕای ئەوەی دەركردنی بڕیاری نادەستووری و نایاسایی دادگای فیدڕاڵی عێراق دژی كەرتی نەوت و گازی هەرێم و هەڵمەتی ڕاگەیاندنی زۆر حزب و لایەنی سیاسی دژی مەلەفی نەوت و گاز هەمووی لەم چوارچێوەیەدا دێت و، دوورە لە بەها ئەخلاقی و بنەماكانی نەتەوەیی و نیشتمانپەروەرییەوە، ئەگەر وا نییە، بەرزكردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت و گازی سرووشتی لە عێراق و هەرێمی كوردستان دژی كێیە و لەم كاتەدا كە نرخی نەوت و گازی سرووشتی بەرزە، چی ڕێگا بەوە نادات ئابووریی عێراق و هەرێم بەرز یبێتەوە؟ وێڕای هەموو پاساو و كەموكورتییەكانیش كە ئەم دوو سامانە سرووشتییە بەخۆیەوە دەبینێت، كۆتاجار خەڵكی عێراق و كوردستان سوودمەند دەبن و بازاڕەكانیان دەبووژێتەوە.

سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ئیمارات و قەتەر و توركیا جەختی لەوە كردەوە كە نەوت و گازی كوردستان بەدیلی نەوت و گازی هیچ وڵاتێك نییە و پێویستە نەوت و گازی سرووشتی ببێتە بنەمایەك بۆ بەهێزبوونی پەیوەندییەكانی نێوان وڵاتان و بەهێزبوونی ئابووریی وڵاتانی ناوچەكە و جیهان و بۆ خێر و خۆشی گەلانی عێراق و كوردستان بەكار بهێندرێت، ئەمەش بە هاریكاری و پەیوەندیی باشی نێوان لایەنە سیاسییەكان و حكومەتەكانی ناوچەكە دروست دەبێت، خۆ لەم قۆناغەدا ئەگەر ئاستی بەرهەمهێنانی گازی سرووشتیش زیاد بكەین، بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا و پێداویستیی ناوخۆ بە كاری بهێنین، هێشتا نەگەیشتووینەتە قۆناغی هەناردەكردنی گاز، خۆ ئەگەر لە داهاتوودا وەبەرهێنان لە گازی سرووشتی زیاد بكەین، خۆ لەسەر حیسابی هیچ دەوڵەتێك نییە، بەڵكو بۆ بەهێزكردنی هەمووانە و لە خزمەتی پرۆسەی ئاوەدانكردنەوە و بەرزكردنەوەی ئاستی خزمەتگوزارییەكانە و پاراستنی هێمنی و ئاسایشی ناوچەكە و جیهانە. بەداخەوە لەم ناوچەیەدا هەر كاتێك بزاڤێكی ئاوەدانی و خزمەتگوزاریی و باشكردنی ئابووری و خزمەتگوزارییەكان دەركەوێت، دەیان گرووپی چەكدار و بەكرێگیراوی بیانی دەست بە هێرش و هەڵمەتی ناڕەوا و بەلاڕێدانەبردنی ڕاستییەكان دەكەن.

بە شێوەیەكی گشتی یەكێتیی ئەوروپا باش دەزانێت پشتبەستن بە گازی ڕووسی مەترسییەكی گەورەیە، پەنابردن بۆ نەوتی پشتێنەی گازی جیهانی لە (دەریای قەزوێن و كەنداوی عەرەبی و باكووری ئەفریقاش) كارێكی هەروا ئاسان نییە، چونكە حكومەتەكانی ئەم وڵاتانە ناسەقامگیرن و تیرۆر و توندوتیژی و میلیشیاتی چەكداریی زۆری هەیە، كە ڕێگا نادەن ببنە بەدیلی نەوتی ڕووسی، تەنیا ڕێگا لەوەدا دەبێت، هەمووان گفتوگۆ و دانوستانەكان بۆ پەرەپێدان و پێشخستنی كەرتی نەوتی و گازی دەست پێ بكەن و، ئێمەش دەوتوانین نەوت و گاز وەكو سامانێك بۆ پاراستنی هێمنی و پێشكەوتنی ئابووریی جیهانی دوور لە ململانێ سیاسییەكان بەكار بهێنین.