لەم چەند رۆژانەدا تەمەنی دامەزراندنی دەوڵەتی عێراق پێنایە 100 ساڵ ، سەد ساڵ کە یۆبیلی زێڕینە ، سەدەیەکە . بۆیە وڵاتانی عەرەبی ژێرقەڵەمڕەوی دەوڵەتی عوسمانی ، بەعێراقیشەوە بەشانازییەکی زۆرەوە دەڕواننەوە ئەو مێژوویەی دەوڵەتی عێراق و لە دایک بوونی وەک وڵاتێکی سەربەخۆی ئوومەی عەرەبی دەیبینن نەک وەک دۆڕاوی دەستی فارس و تورک .
عەرەبەکان ، مەبەست لێیی دەوڵەتەکانیانە لە رۆژی نووسینەوەی قورئانی پیرۆز بە زمانی عەرەبی فووسحا ، وێرای بڵاوکردنەوەی ئاینەکە لە نێو نەتەوەکانی دەرودراسێ لە رۆژهەڵاتەوە تا چتین چوون و لە رۆژئاواوەش تا ئەودیوی (جبل تاریق وغرناتە) کەچی نەیانتوانی شکۆی نیشتیمانی و پیرۆزی نەتەوەکانی دیکە بپارێزن و حاڵیان بەوە گەیشت لە نێوان کەوانەی دەوڵەتی سەفەوی عوسمانی دادو بێ دادیان بێ لەدوای سایکس- پیکۆوەش عەرەب بەدەوڵەت و سەرمایەی سەرزەوی و ژێر زەوییەوە بەرامبەر هەردوو نەتەوەی موسلمان بوو تورک و فارس ، رۆژ دوای رۆژ، تا رۆژی ئەمڕۆش تووک نەم وچاوبەرەوژێرن .
نەتەوەکانی غەریرە عەرەبی لە ماوەی رێکەوتنی سایکس-پیکۆوە ، لە 1916 و دوای جەنگی جیهانی یەکەم و دامەزراندن و لەدایک بوونی نائاسایی – قیسەری
دەوڵەتی عێراق و پاشان سووریاو مەغریب و توونسی باکوری ئەفریقا و سودانی باشی ئەفریقا 100 ساڵە لەسایەی بەریتانیاو فەرەنسا و چاوپۆشی ڕووسەکان چەساوەترین نەتەوەی ژێر دەستەن .
،نەتەوەی عەرەبیش لە مێژووی کۆن و نوێیاندا ، بەهەموو ئەو دەوڵەت وکیانی سەربەخۆییەی کە هەیانە یا ژێردەستەی تورک و فارس بوونە یا فەرەنسی و ئیتاڵی ، ئینگیزی ، ئەمریکی، رووسی و ئیسرائیلی.
گرفتی گەورە بۆ کورد ، لێرەدایە ، ژێر دەستەی ، ژێردەستە بێ ، دەبێ چ کارەساتێ چاوەڕوانت بێ ..؟
قسە لەسەر تەمەنی 100 ساڵەی حکومەت و دەوڵەتی عێراقە ، کە سەیری ئەو مێژووە دەکەین ، لەدوای دامەزراندنی دەوڵەتی تازەی عێراق لەساڵی 1921 وە لە غیابی کاریگەرێتی(بزاڤی ناسۆنالیستی شێخ عەبدولسەلام بارزانی) ورێگری هێزو سوپای بەریتانی لەگەیاندنی هاریکاری سەربازی و بەرگری لە بارزانەوە لەلایەن (شێخ ئەحمەدی بارزانی) بۆ( بزاڤ وشۆرشی شێخ مەحموود) لەدەڤەری سلێمانی
بەریتانییەکان بەویستی خۆیان وڵاتێکیان بە ناوی دەوڵەتی عێراق دروست کردوو بەزۆری بووبێ یا بە خوایش ، کوردو ولایەتی موسڵیان بە بەغداوە لکاند .
لەوساوە ، لەلکاندنی کوردی باشوورو ولایەتی موسڵەوە بە بەغداوە با لە پێکهاتەی
حکومەتی تازەی بەغداوە ڕۆڵی کەسایەتی وعەشائیری کوردی لە پێکهاتەی وەزاری و نوابی پەرلەمانی بوونی هەبووبێ ، ئەوانە هەموویان جێبەجێ کردنی بڕگەیەک لە بڕگەکانی سیاسەتی ئیدارەدانی قەیران و چۆنیەتی بەرێوەبردنی ئاین وئۆینی بەریتانیای عوزماوە بووە ، بۆ چاوبەستەیی وفریودانی کورد .
پرسیار لێرەدایە ، گەر وانەبووبێ بەریتانییەکان بەو سوپا زۆرو زەوەندەوە بۆ رووبەری شۆڕشی یەکەمی بارزان لە شەڕی ( بەڕقی بەرگ ) دەبوونەوە لە 9ی کانوونی دووەمی ساڵی 1931 کە ئەوسا تەمەنی دامەزراندن و کەوتنە سەرپێی حکومەتە دەڵەمەکەی عێراق 10 ساڵی بەڕێ نەکردبوو ، تازە خۆی گرتبوو ، قۆناغی دەڵەمەی تێپەڕاندبوو وتێنەپەڕاند نەبردبوو .
شەڕی ( بەڕقی بەرگ – 1931 )ی بارزان ، کە یەکەم چەخماخەی شۆڕش و یەکەم ڕەتکردنەوەی داگیرکاری و یەکەم هەستانەوەی هزری ناسیۆنالیستی کوردی بوو لەبەرامبەر بەغداو بەریتانیا کە کوردیان ژێردەستەو یەخسیری عەرەب و دەوڵەتی تازەی ژێر قەڵەمڕەوی عوسمانی کردبوو ..
لەوساوە لە ( بەڕقی بەگەوە – 1931 ) ئەوە نەوەت 90 ساڵە بەکردەوە ، لەسەر واری واقیع و لەسەر خاکی نیشتیمانی کوردستانی بەزۆر لکاو بەعێراقەوە ، جگە لە شەڕەنگێزی بەغداو بەریتانیا ، جگە لە تەعریبی زمان و خاک ، جگە لە ئەنفال
و جینۆساید ، جگە لە ڕاگوێزان و سوتماکردنی خاک ، جگە لە شێواندنی مێژوو و جوگرافیاوکلتووری کوردی کوردستان ، دەبێ 100 ساڵەی دامەزراندنی دەوڵەتی عێراق چی بۆ کوردو کوردستان جێ هێشتبێ ، تا ئێستا (نەوەی ئەمڕۆ) شانازی بە عێراق بوونی خۆیەوە بکات .
هەولێر13-12-2021