حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی بە حكومەتی (دوا هەل) دادەنرا، ئەو ناوە لەلایەن ئەو قەوارە و حزب و هێزانەی كە كاریگەرییان بەسەر گۆڕەپانی سیاسیی عێراقدا هەیە، كە سەرەڕای نەبوونی مەرجی پێویست، كردیان بە سەرۆك وەزیران، بەتایبەتی پاش ئەوەی هەردوو هاوپەیمانی (چاكسازی) و (بونیاد) فەشەلیان هێنا لە سەلماندنی ئەوەی كە كێ بەپێی دەستوور قەوارە گەورەكەیە.
هاوپەیمانی (چاكسازی) كە قەوارەی (سائیرون) بەشێكە لێی و لەلایەن موقتەدا سەدرەوەو پشتگیری دەكرێ و براوەی یەكەمە لە هەڵبژاردنەكانی ساڵی 2018 و، هاوپەیمانی (بونیاد) كە قەوارەی (فەتح) بەشێكە لێی و هادی عامری سەرۆكایەتیی دەكات، هەر یەكە و خۆی بە قەوارە گەورەكە دادەنا، ئەویش بەهۆی راڤەیەكی نادیار و شاراوەی دادگای فیدراڵ.
هەر چەند (چاكسازی) چەند كەسایەتییەك و قەوارەی بەهێز لە خۆی دەگرێ وەك (حیكمە) بەسەرۆكایەتیی عەمار حەكیم و (نەسر) بەسەرۆكایەتیی حەیدەر عەبادی و (بونیاد) كە سەرەڕای عامری ئەویش خاوەن چەندین قەوارەی گرنگە، وەك (دەوڵەتی یاسا) بە سەرۆكایەتیی نوری مالیكی و (عەسائیب) بەسەرۆكایەتیی قەیس خەزعەلی و (هاوپەیمانی هێزە عێراقییەكان) بە سەرۆكایەتیی محەمەد حەلبوسی سەرۆكی ئێستای ئەنجومەتی نوێنەرانی عێراق، بەڵام هەر هەموویان نەیانتوانی راچێتەیەك پێشكەش بكەن بۆ چارەسەركردنی سیستەمی سیاسی وڵات لەو گرفتەی كە تێی كەوتووە.
جا لەبەر ئەوە، هەر یەكە لە (سائیرون) لەناو هاوپەیمانیی (چاكسازی) و (فەتح) لەناو هاوپەیمانیی (بونیاد) كە دوو قەوارەی گەورە و بەهێزن، پێكهێنانی حكومەتیان خستە ئەستۆ و بەدوای كەسێك دەگەڕان تا بە تەوافوق بیكەن بەسەرۆك وەزیران.
لە ئەنجامدا رای هەردوولا كەوتە سەر سیاسەتكاری دێرین عادل عەبدولمەهدی، كە یەكێكە لە دامەزرێنەرانی پرۆسەی سیاسیی عێراق، پاش رووخانی رژێمی سەددام حوسێن لە 2003دا.
ئەو پیاوە بەر لەوەی ببێ بە سەرۆك وەزیران، چەندین پۆستی گرنگی وەرگرتبوو، وەزیری دارایی، وەزیری نەوت، جێگری سەرۆك كۆمار.
دوو جار دەستی لەكار كێشاوەتەوە، یەكەمیان كاتێ وەزیری نەوت و ئەویتریان كاتێ جێگری سەرۆك كۆمار بوو.
ئەو زنجیرە دەست لەكار كێشانەوەیە ئاماژەی ئەوەمان دەداتێ كە ئەو پیاوە هیچ كاتێ پابەندی دەسەڵات و پایە نەبووە و هەمیشە دەست لەكاركێشانەوەكەی لە گیرفان بووە.
قەوارە سیاسیەكان لەوە دەترسان نەوەكو سێبارە دەست لەكار بكێشێتەوە، بۆیە كاتێ ئەركی پێكهێنانی حكومەتیان پێ سپارد، مەرجیان ئەوە بوو بە درێژایی چوار ساڵ دەست لەو كارەی نەكێشێتەوە.
حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی هەر لە سەرەتاوە بەشەلەیی لە دایك بوو، یەكەم جار لە كۆی 22 وەزیر، لە 14 وەزیر پێكهات، پاش ئەویش بە قیست دەنگ بە وەزیرەكانی دیكە دران، ئەمە بێجگە لە وەزارەتی پەروەردە كە بۆ ماوەی یەك ساڵ بەبێ وەزیر مایەوە.
ئەو حزب و قەوارانەی كە عادل عەبدولمەهدییان هێنا و كردیان بە سەرۆك وەزیران، بە دەستپێكردنی خۆپیشاندانەكانی ئەم دواییە و فراوانبوونی ناڕەزایەتییەكان، هەر زوو پشتیان لێكرد و هەڵەی 16 ساڵی رابردوویان خستە ئەستۆی.
ئیتر لە وەریدەوە بۆ وەرید عادل عەبدولمەهدیان بڕی و لە پیاوی (دوا هەل) كردیان بە (كەبشی فیدا) بۆ مانەوەی خۆیان، كە ئەمڕۆ خۆشبەختانە ئەوانەش رووبەڕووی شەقامێكی توڕە بوونەتەوە، ئەو شەقامەی كە دەڵێ چیتر بە چارەسەرەی نیوە چڵ رازی نابێ و دەست لەكار كێشانەوەی عادل عەبدولمەهدیش سەرەتایەكە بۆ كۆتایی هێنان بە رۆڵی ئەو حزب و قەوارانەی كە بە ناوی مەزهەبەوە هەم نیشتمانیان فرۆشت و هەمیش پارەی ئەو وڵاتەیان فەرهوود كرد.
بێ شك چینی سیاسیی عێراق بە درێژایی 16 ساڵی رابردوو رووبەڕووی چەندین شۆك بوون، بەڵام تا رادەیەك توانیان بەشێوەیەك لە شێوەكان بۆ بەرژەوەندیی خۆیان تەوزیفیان بكەن، هەر لە شۆكی تەقاندنەوەی هەردوو مەرقەدەكەی سامەرا لە ساڵی 2006 كە بووە هۆی بەرپابوونی شەڕێكی سنوورداری ئەهلی لە نێوانی ساڵانی 2006 و 2008 و، شۆكی خۆپیشاندانەكان لە ساڵی 20011 تا 2018 و، دواینیان شۆكی داگیركردنی سێ یەكی خاكی عێراق بوو لەلایەن داعشەوە (2014).
لەماوەی شەڕی ئەهلیدا، سوپای ئەمریكا بوونی لە عێراقدا هەبوو، توانی هەموو شتەكان بەشێوەیەك لە شێوەكان زەبت بكات، ئەویش لەڕێی كۆمەڵێ میكانیزم، وەك پێكهێنانی هێزەكانی (سەحەوات) لە پارێزگاكانی رۆژئاوای عێراق، بەتایبەتی لە ئەنبار كە توانیان رێكخراوی قاعیدە لەناوچەكانیان دەربكەن و ناودارترین سەركردەكانی بكوژن، وەك ئەبو مەسعەب زەرقاوی لە 2006 و ئەبو عومەر بەغدادی و ئەبو حەمزە موهاجیر لە 2010.
بە تەئكیدەوە دەڵێم شۆكی رۆژی یەكەمی مانگی تشرینی یەكەمی رابردوو هەموو شۆكەكانی دیكەی تێپەڕاند، رۆژێكی ئاسایی نەبوو لە رێڕەوی چینی سیاسیی عێراق بەسەرۆكایەتی و حزب و قەوارە و زەعامەتەكانی كە دەیزانی چۆن رووبەڕووی شۆكەكان ببێتەوە، جا بە موسەكیناتی ناوخۆ بێ یان بە دەستێوەردانی دەرەكی، بەتایبەتی ئەمریكی و ئێرانی، رێك لە كاتی پێكهێنانی حكومەتەكاندا.
هەردوو باڵیۆزی ئەمریكا و ئێران چالاكنر و ناكۆكتر دەبوونەوە بەمەبەستی تەواوكردنی چێشتەكە كە زۆر جار لەگەڵ تەوافوقەوە دەكرا، هەتا لەگەڵ بوونی جیاوازی لە قەوارەی كوتلە پەرلەمانییەكانی پشتگیر بۆ سەرۆك وەزیرانی كاندیدكراو، یان ئەوەی بڕوای پێدراوە یانیش دژ.
دەكرێ بڵێین كارەكە سەبارەت بە عادل عەبدولمەهدی جیاواز بوو، چونكە كاتێ هەردوو هاوپەیمان (چاكسازی) و (بونیاد) نەیانتوانی قەوارە گەورەكە یەكلا بكەنەوە، ئیتر بە تەوافوقی هەردوولا عادل عەبدولمەهدیان هەڵبژارد، بەڵام لەسەر تەوافوقێكی بێ بنەما.
عادل عەبدولمەهدی لەسەر داوای مەرجەعیەت دەستی لەكار كێشایەوە و ئەمەش یەكەمین جارە راستەوخۆ دەست لەكاروباری وڵات وەر بدات.
جیاوازیی نێوان مەرجەعیەتی نەجەف و مەرجەعیەتی قوم لەوەدایە ئەركی یەكەمیان هەمیشە ئامۆژگاری و رێ نیشاندەر بووە، بە پێچەوانەی دووەم كە كار بە (ویلایەتی فەقیە) دەكات.
بەڵام مەرجەعیەتی نەجەف بەو كارەی ئەم جیاوازییەی نەهێشت و وەك ئەوەی دووەم رەفتاری كرد، كاتێ داوای لە ئەنجومەنی نوێنەران كرد چاو بە بڕیاری پێكهێنانی حكومەتدا بخشێنێتەوە، واتە لابردنی عادل عەبدولمەهدی.
ئێستا پاش دەست لەكار كێشانەوەی عادل عەبدولمەهدی پرسیاری ئێمە ئەوەیە: كێ توانای راگرتنی كاروباری وڵاتی هەیە، بەتایبەتی ئەگەر زانیمان خۆپیشاندەران داوای گۆڕانكارییەكی تەواو دەكەن لە هاوكێشە سیاسییەكەی وڵاتدا؟
وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە زۆر ئەستەمە، بەتایبەتی لەگەڵ ناوهێنانی هەندێ كەس وەك جێگرەوەی عەبدولمەهدی. دەربارەی ئەو پرسە هەست بە بۆشاییەكی فراوان دەكرێ نێوان چینی سیاسی و خۆپیشاندەراندا كە ئەمانەی دوایی دەیانەوێ ئەو گۆڕانگارییە ئەو چینەش بگرێتەوە.
بەهەر حاڵ عەبدولمەهدی بە فەرمانی مەرجەعیەت و بەپێی خۆی چووە مەیدانی سەربڕین، لە كاتێكدا قەوارە سیاسییەكان كە كێ كاندیدی داهاتووی دەبێ لە دۆخێكی وا ئەستەم و ئاڵۆز.
مەسەلەیەكی عێراقی هەیە دەڵێ (درزەكە گەورەیە و پینەكەش گچكەیە).