كاتی ئەوە هاتووە باس لە قۆناخی پۆست دیموكراسی بكرێت؟ پاشەكشەی دیموكراتی و ئەڵتەرناتیڤەكانی

كاتی ئەوە هاتووە باس لە قۆناخی پۆست دیموكراسی بكرێت؟    پاشەكشەی دیموكراتی و ئەڵتەرناتیڤەكانی
((ئایا ئێمە ئێستا لە رووبەڕووبوونەوەیەكی فیكری و پراكتیكین لە هەمبەر تەنگژەی دیموكراسیدا؟ بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە دەبێت بچینە سەر ئەو پرسیارە كە ئایا دیموكراتی چۆن بە شێوەیەكی كارا و سەركەوتووانە كاردەكات؟ دیارە دیموكراسی بریتییە لە سیستمێكی داینامیكی لە رێی دامەزراوە و پیادەكردن و رێكار و رێكخستنەوە كار دەكات و، لە رێی كارلێكردنی هاووڵاتیان لەگەڵیدا «دەژیێت و درێژە دەكێشێت». هەر بۆیە لە حاڵەتێكدا كە تەنگژەكە خامۆشە و هێشتا دەرهاویشتەكانی دەرنەكەوتووە، ئەمە نابێتە هۆكاری رووخانی سیستمە دیموكراتییەكە، بەڵكو كاریگەریی دەبێت لەسەر توانا و لێوەشاوەیی ئەم سیستمە تا دەگاتە ئەوەی دەچێتە قۆناغی دوای دیموكراسییەوە. یان تەنیا رواڵەتە دامەزراوەییەكەی لێ دەمێنێتەوە)).

(1)
بۆچی دیموكراتی لە پاشەكشەدایە؟
ئەو هۆكارانە چین كە بوونە هۆكاری ئەوەی چەندین زاناو توێژەری بواری زانستی سیاسەت باس و گفتوگۆ لەسەر پاشەكشەی دیموكراتی بكەن؟ لاری دایمۆند كە یەكێكە لە دیارترینی ئەو توێژەرانەی كە دەروازەی بۆ گفتوگۆیەكی جددی سەبارەت بە دیاردەی (پاشەكشەی دیموكراتی) كردووەتەوە، جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە جیهان ئێستا بە سەردەمی داكشانی دیموكراتی (–Democratic Rollback) تێدەپەڕێت و ئەو مەترسییەش هاتۆتەئاراوە كە جیهان بەرەو حوكمڕانیی خۆسەپێنی (Autocracy) هەنگاو هەڵدەگرێت.
ئەم حاڵەتە پێشبینی نەكراوە، ئاماژەیە بۆ دیاردەیەكی ترسناك كە بە (تەنگژەی دیموكراتی) ناودەبرێت، دیارە پێشتریش لە سەدەی بیستەمدا هەست بەم مەترسییە كراوە و زۆرێك لە فەیلەسوف و زانایانی زانستی سیاسەت و كۆمەڵناسی و ئابووری لەسەر ئەم پرسە گرنگە تویژینەوەی گرنگیان ئەنجامداوە، لەوانە: ( هابرماز Habermas، هنتگتن Huntington، ئوفه Offe، كروزیر Crozier). دیارە درێژەپێدەری شوێنكەوتنی ئەو مەترسییە لەسەدەی بیست و یەكەمیشدا بەردەوام بوو، گەلێك لە زانایانی دیكە وەك (كرۆش، رانسیە، وێڵن ) باسیان لە قۆناخی پۆست دیموكراسی كردووە، هەروەها هەریەك لە مانین Manin و ستریك Streeck، دەربارەی دیموكراسیەتی نمایشكاری و دیموكراتیەتی سنووردار كردووە، هەروەها كۆلیكان باسی لە دیموكراسیەتی ناتەواو كردووە و هەر یەكە لە میشیلین Michelsen، فالتر Walter، توێژینەوەیان لەسەر دیموكراسیەتی ناسیاسی كردووە، بلوهورن Bluhdorn باسی لە «دیموكراسیەتی لاساییكەرەوە» یان «لاساییكردنەوەی دیموكراسی» كردووە.
ئەم بۆچوونانە بوونی هەوێنی ورووژاندنی پرسیارێكی سەرەكی، بەوەی ئایا ئەم دیاردەیە بۆتە هەڕەشەیەكی جددی بۆ دیموكراتی، یاخود تەنگژەیەكە و بەرۆكی دیموكراتی گرتووە؟ یان ئایا ئاكامی ئەم تەنگژەیە بەرەو كوێ دەچێت؟
وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە بە هاوشێوەی جیاوازیی كرۆكیی پرسیارەكان ئەوانیش وەڵامی جیاواز دەدەنەوە، هەر بۆیە وەك دەبینین هەندیك باس لە قۆناخی تێپەڕاندنی دیموكراسیەتی تەقلیدی دەكەن بەرەو قۆناخێكی دیكە كە پێی دەڵێن (قۆناخی پۆست دیموكراسی).بەڵام ئەمەش نەك بەو مانایەی كە دیموكراتی كۆتایی هاتووە، بەڵكو كۆمەڵێك پێشنیار خراونەتەڕوو بۆ ئەوەی مودێلی دیموكراتی نوێ بكرێتەوە. بەڵام ئەم رەوتەش كەوتە گرفتەوە لەبەر ئەوەی زیاتر خۆی سەرقاڵ كرد بە ئایندەی دەوڵەتەوە، نەك ئەوەی زیاتر هەوڵەكانی لەسەر ئایندەی دیموكراتی چڕبكاتەوە.
ئەم ئاكامە دەمانگەیەنێتە ئەوەی بڵێین: ئایا ئێمە ئێستا لە رووبەڕووبوونەوەیەكی فیكری و پراكتیكین لە هەمبەر تەنگژەی دیموكراسیدا؟ بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە دەبێت بچینە سەر ئەو پرسیارە كە ئایا دیموكراتی چۆن بە شێوەیەكی كارا و سەركەوتووانە كاردەكات؟ دیارە دیموكراسی بریتییە لە سیستمێكی داینامیكی لە رێی دامەزراوە و پیادەكردن و رێكار و رێكخستنەوە كار دەكات و، لە رێی كارلێكردنی هاووڵاتیان لەگەڵیدا «دەژیێت و درێژە دەكێشێت». هەر بۆیە لە حاڵەتێكدا كە تەنگژەكە خامۆشە و هێشتا دەرهاویشتەكانی دەرنەكەوتوون، ئەمە نابێتە هۆكاری رووخانی سیستمە دیموكراتییەكە، بەڵكو كاریگەریی دەبێت لەسەر توانا و لێوەشاوەیی ئەم سیستمە تا دەگاتە ئەوەی دەچێتە قۆناغی دوای دیموكراسییەوە. یان تەنیا رواڵەتە دامەزراوەییەكەی لێ دەمێنێتەوە.
(2)
قۆناخی پۆست دیموكراسی
پڕۆفیسۆری ئەمریكی (كۆلن كرۆش) بە داهێنەری چەمكی پۆست دیموكراسی دادەنرێت و كتێبەكەشی هەر بەهەمان ناوە، ئەم كتێبە چەند بیرۆكەیەك لەخۆدەگرێت كە مایەی بایەخپێدان و گفتوگۆكردنن و لە ساڵی 2011دا و لە توێژینەوەیەكی دیكەدا پەرەی دا بە ناونیشانی (ئایا لە دەرەوەی ئیشتراكییەتی دیموكراسی، لیبڕاڵی بوونی هەیە؟)
(كرۆش) لەم دەستەواژەیە چەند بیرۆكەیەك دەخاتەڕوو كە پەیوەستن بەو پەرەسەندنانەی لەناو سیستمە دیموكراتییەكان لە سەرەتای سەدەی 21دا روودەدەن، هەروەها لە نێو ئەو دەوڵەتانەی كە دیموكراسی بە شێوەیەكی ورد تێیاندا پیادە دەكرێت (هەڵبژاردنەكان، كەوتنی حكومەتەكان، ئازادیی رادەربڕین)، كە نوخبەیەكی بچووك سەرهەڵدەدات و هەڵدەستێت بە دەركردنی بڕیارە قورسەكان.
ئەم بیرۆكەیەی مشتومڕێكی بەربڵاوی لێدەكەوێتەوە لە چوارچێوەی هزری سیاسیی هاوچەرخدا، لەبەر ئەوەی سەرنجڕادەكێشێت بۆ ئەو راستییەی كە دیموكراسیەتە دانپێدانراوەكان هەندێك لە بنچینەكانی خۆیان لەدەست داوە و بەرەو حوكمڕانیی ئەرستۆكراتی- aristocraticregime- رێچكەیان گرتووە.
پڕۆفیسۆر(كرۆش) چەمكی (پۆست دیموكراسی) بەم شێوەیەی خوارەوە دیاری دەكات:
كۆمەڵگەی (پۆست دیموكراسی) كۆمەڵگەیەكە كە هێشتا سەرجەم دامەزراوە دیموكراسییەكانی تێیدایە و لە چالاكییەكانیدا بەكاریان دەهێنێت كە دەبنە تەوەری چەند رووبەڕووبوونەوەیەكی گەرم.
وزە و داهێنانەكان لە كۆمەڵگەدا دوور لە گۆڕەپانی دیموكراسی دەبزوێن و دەبنە چەند ئەڵقەیەكی بچووك لە نوخبەی سیاسی و ئابووری.
لەم كۆمەڵگەیانەدا ئامرازە دیموكراتییەكان (هەڵبژاردنەكان، گفتوگۆی ئازاد، سەروەریی یاسا) هەڵدەستن بە ئەنجامدانی ئەركەكانیان، لەگەڵ ئەوەشدا لە تەنگژەیەكدان كە پەیوەستە بەوەی سیستمی سیاسی بە ئاراستەیەكی دیكەدا دەبزوێت، ئەویش ئاراستەی فراوانكردنی كەرتی خزمەتگوزارییەكانە، لەبەر ئەوە (كرۆش) جەخت لەوە دەكاتەوە ئێمە لە كۆمەڵگەی (پۆست دیموكراسی)دا ناژین، بەڵكو بە ئاراستەیدا هەنگاو هەڵدەگرین، واتە لەسەر رێگاین بۆ ئەوەی بگەینە ئەو قۆناغە.
ئەم دەستەواژەیە جێی مشتومڕ و بایەخپێدانە لەلایەن ئەو كەسانەی گرنگی بە پرسی یەكسانیی سیاسی دەدەن، لە هەمان كاتدا بیرۆكەی ئەو نووسەرانە تێدەپەڕێنێت كە سكاڵایانە لەبارەی «شكستەكانی دیموكراسی»، كە هەڵدەستن بە روونكردنەوە و شرۆڤەكردنی قووڵایی و رەگ و ریشەی هێزە كۆمەڵایەتی و ئابوورییەكان و لە دەرئەنجامدا یەكسانی نەبۆتە بەشێك لە كارنامەی (دوای دیموكراسی)، ئەم دۆخەش دەرفەتی رەخساند بۆ سیاسەتێكی جەماوەریی چالاك و یەكلاكەرەوە كە هاوشان بوو بە هەڵكشانی سەرمایەداری جیهانی بۆ هێنانەئارای چینێكی سیاسی (كە مەرجەعییەتی خودی هەیە) و پتر بایەخ بەوە دەدات كە رایەڵەكان لەگەڵ بەرژەوەندییە بازرگانییە دەوڵەمەندەكان بەهێزتر بكات، لەبری ئەوەی هەڵبستێت بە بەدواداچوونی ئەو پڕۆگرامە سیاسییانەی كە داواكاریی هاووڵاتییان دەستەبەر دەكەن.
پڕۆفیسۆر (كرۆش) ئەوە روون دەكاتەوە كە ئێمە لە سەدەی بیست و یەكدا پێمان ناوەتە نێو جیهانێكەوە كە هاوشێوەی ئەوە بوو كە لە سەرەتای سەدەی بیستدا لەئارادا بوو، ئەو كاتەی سیاسەت گەمەیەك بوو لەنێوان نوخبەكاندا. لەگەڵ ئەوەشدا ئەو جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە وێنەی سەدەی بیست لەبەرچاومان دەمێنێتەوە و بیرمان دەخاتەوە كە دەكرێت ژیان بە بەر سیاسەتدا بكرێتەوە. TherevivalofPolitics
لێرەدا پڕۆفیسۆر (كرۆش) مەسەلەیەكی یەكجار گرنگ دەورووژێنێت، ئەویش بریتییە لەوەی كە هەوڵە لیبڕاڵییەكان بۆ گۆشەگیركردنی دەوڵەت لە پرسی دەستەبەركردنی ژیانی هاووڵاتییە ئاساییەكان و چڕكردنەوەی سەرنج لەسەر پرسی بازاڕی ئازاد، هەمیشە هاوشان بووە بە دیاردەیەك كە پێی دەڵێت، كۆلۆنیالیزم كە تێیاندا هەڵبژاردنە گشتییەكان لە دیموكراسیەتەكاندا بوونەتە «موزایەدە auctions « بۆ كەمكردنەوەی باجەكان. هەربۆیە جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە دامەزراوەی سەرەكی لە قۆناغی (دوای دیموكراسی) بریتییە لە كۆمپانیای جیهانی كە بریتییە لە هەروەزییەكان كە تەركیز دەكەنەوە لەسەر جووڵەی جیهانی سامانە بازرگانییەكان، بەهای پشكەكان كە بە شێوەیەكی ئەلیكترۆنی دەستاودەستی پێدەكرێت. بەڵام حكومەتەكان هەوڵیانداوە لاسایی ئەم چەشنە رێكخستنە بكەنەوە كە پشتبەستن بە سەرچاوەی دەرەكی بۆ توانا بنەڕەتییەكان لەخۆدەگرێت، بەڵام دەرئەنجامەكە خەمناك و پێكەنیناوی بوو، هەروەك (كرۆش) دەنووسێت:
«حكومەت دەبێتە جۆرێك لە گەمژەترین دامەزراوەكان، هەر هەنگاوێكی ناڕۆشنگەرانە پێشوەختە پێشبینی دەكرێت و بەو پێیە شایستەی ئەوە دەبێت كە لە بەهای كەم بكرێتەوە، لەلایەن لایەنە كاراكانی نێو بازاڕی زیرەكدا».
بۆچوونەكانی (كرۆش) كۆتایی توانایەكی شۆڕشگێڕی مژدەبەخش نییە، هەروەها هۆكاری خەمۆكی و خەمساردیی سیاسی ناخەنەڕوو، بەڵام جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە یەكسانی ناتوانێت بەرهەڵستكاری گەیشتن بێت بە قۆناغی (پۆست دیموكراتی)، بەڵام دەبێت فێر بین چۆن مامەڵەیان لەگەڵدا بكەین.
(3)
قەیرانی دارایی جیهانی و
دەركەوتنی قۆناخی پۆست دیموكراسی
بایەخدان بە پرسی (پۆست دیموكراسی) لەگەڵ سەرەتاكانی قەیرانی دارایی جیهانی لە ساڵی 2008دا دەستی پێكرد، لەدوای ئەم رووداوە پرسیارێكی گرنگ هاتەئاراوە دەربارەی ئەوەی تا چەند سیستمی سیاسیی رۆژئاوا توانای ئەوەی هەیە سیاسەتی حوكمڕانی لەگەڵ ئاستی خواستەكانی جەماوەردا بگونجێنێت؟ لەم پرسیارەوە ئەوە دەركەوت كە پیویستییەكی بەپەلە هەیە بۆ سازانێكی سیاسی لەنێوان دیموكراسیەت و سەرمایەداریدا.
بۆ دروستكردنی ئەم پەیوەندییە هەستیارە، دەستەواژەی (پۆست دیموكراسی) خرایەڕوو كە دەستەواژەیەكە و ناكۆكی هەیە لەبارەیەوە، بەڵام هاوڕاییەك هەیە لەسەر ئەوەی بە مانای سیستمێك دێت كە تێیدا كەمینە حوكمڕانی دەكات و هەندێ لە ئامرازەكانی دیموكراسی بەكار دەهێنێت و بە شێوەیەكی سیستماتیكی كار دەكات بۆ دووررخستنەوەی هاووڵاتییان لە گۆڕەپانی سیاسی و ئاراستەكردنیان بەرەو گۆڕەپانەكانی دیكەی ژیان، یاخود بەرەو كۆمەڵگەیەكی بەكاربەر.
(كرۆش) بە باسكردنی دژیەكی و ناسازییەكانی دیموكراسی دەست بە كتێبەكەی دەكات، بەڵام ئەوەی سەرنجی دەدەین، بریتییە لە داكشانی دیموكراسی لە وڵاتە پێشكەوتووەكاندا، هەربۆیە بە گوێرەی ئەم تێڕوانینە ئێمە لەبەردەم دەروازەی قۆناغی ( پۆست دیموكراسی)داین.
(كرۆش) كلیلی سەرەكیی ئەم داڕووخانە بەوە دەستنیشان دەكات كە بریتییە لە دیاردەی لاسەنگبوونی نێوان بەرژەوەندیی كۆمپانیاكان و چینە كۆمەڵایەتییەكانی دیكە. هەروەها ئەوەشی روون كردووەتەوە كە حكومەتەكانیش هەوڵی لاساییكردنەوەی شێوازی كۆمپانیا جیهانییەكان دەدەن، بەو پێیەی كە سەرمەشقێكن و دەبێت شوێن پێیان هەڵبگیرێت. بەڵام «لاساییكردنەوەی دەوڵەت» بۆ «شێوازی كۆمپانیاكان» كێشەی گرنگ دەخوڵقێنێت، لە نێویاندا كێشەی سەرەكی پەیوەست بەوەی چڕكردنەوەی گوڕ و هێزی گەورە لە كۆمپانیاكاندا هەنگاو بە هەنگاو دەبێتەهۆی ئەوەی كاریگەری دروست بكات لەسەر چالاكییەكانی دەوڵەت، لەبەر ئەوەی كۆمپانیاكان نەك تەنیا باڵادەست دەبن بەسەر ئابووریدا، بەڵكو دەبنە چینێكی تایبەت و جڵەوی دەوڵەت دەكەن.
لەبەر ئەمەشە، (كرۆش) بوونی حاڵەتی «بێهیوایی» یان «نائومێدی» كە لە دوای «رۆژگاری دیموكراسی»یەوە دروست دەبێت، دەكاتە خاڵی دەستپێك بۆ دیاریكردنی قۆناغی پۆست دیموكراسی، هەروەها ئەو حاڵەتەی كە تێیدا بەرژەوەندیی كەمینە گرنگتر دەبێت لە بەرژەوەندیی خەڵكانی ئاسایی. لەم سیاقەدا رۆژئاوا پێی ناوەتە قۆناغێكە كە دەكرێت پێی بوترێت: «قۆناغی دوایی چینە كۆمەڵایەتییەكان، Post-Class « یان «دوای ناسنامە Post-Identity» و ئەمەش خاكێكی بە پیتە بۆ بزووتنەوە پۆپۆلیستییە جۆراجۆرەكان. لەسەر ئەم بنەمایەش چوار قۆناغی سەرەكی دەخاتەڕوو كە پەیوەستن بە رێچكەگرتن بەرەو قۆناغی (پۆست دیموكراسی) كە بریتین لە:
ئابوورییەكی بە جیهانی بوو.
لاوازیی ناسنامەی سیاسیی بنیادنراو لەسەر چینی كۆمەڵایەتی.
پەیوەندییە گۆڕدراوەكان لەنێوان دەنگدەران و سیاسەتە حزبییەكاندا.
بەتایبەتكردنی خزمەتگوزارییە گشتییەكان.
ئەم قۆناغانەش گرێدەداتەوە بە ئایدیۆلۆژیای لیبڕاڵیی نوێی نێو كۆمەڵگەی هاوچەرخ لە سەرەتای سەدەی بیست و یەكدا.
(4)
قۆناخی پۆست دیموكراسی تەڵەیە
یان دووبارە داهێنانەوەی دیموكراتییە؟
ئەو بیرۆكانەی پڕۆفیسۆر (كرۆش) خستنیەڕوو كە لە رووی تیۆرییەوە هاریكارە بۆ سنوورداركردنی كاریگەرییەكانی قۆناغی (پۆست دیموكراسی)، بە شێوەیەكی بەربڵاو رۆڵێكی كارایان هەبووە لە هێنانەدی بەدیلی هاوچەرخدا، كە (كرۆش) پێداگیری دەكات لەسەر دووبارە داهێنانەوەی دیموكراسی، بەڵام لە هەمان كاتدا زەحمەتە ئەم كارە ئەنجام بدرێت، ئەگەر هۆشیارییەكی دیاریكراو لەئارادا نەبێت، بەوەی دیموكراسی بە پەلە پێویستی بە جۆرێك لە گونجان هەیە. بەڵام دوای ئەم بیرۆكانەی كرۆش پرسیار ئەوەیە: ئایا دەكرێت لە ئێستادا باس لە تەڵەی بیرۆكەی (پۆست دیموكراسی) بكەین؟ ئایا هێشتا بە راستی ئەو بیرۆكەیە كەوتۆتە داوی تەڵەوە؟ دیارە بۆ تێگەیشتن لەو بیرۆكانە لەسەر هەندێ لە خاڵە جەوهەرییە گرنگەكان رادەوەستین.
سەرەتا، پێویستە هەڵوەستە بكەین لەسەر پرسی چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ چەمك و پێناسەی دیموكراسیدا؟ لەبەر ئەوەی ناكۆكییەكی ئاشكرا هەیە لەبارەی گرنگیی دیموكراسی بۆ چەمكی دیموكراسیەتی لیبڕاڵی و ئایا ئەم دیموكراسیەتە، بە رەهایی، دیموكراسیەتێكی راستەقینەیە؟ ئایا دیاردەی (پۆست دیموكراسی) تەنیا و تەنیا دیاردەیەكی هاوچەرخە؟
بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە، پێویستە باس لە «مێژووییبوونی» دیموكراسی بكەین. بۆ نموونە، چەندین بواری گرنگ هەن كە ململانێیان تێدا دەردەكەوێت لەنێوان گەل و كەمینەی ئۆلیگارشی، بەتایبەتی لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، كە دەركەوت گەلی ئەمریكا رازی نین لەو كەمینەیە، بەڵام (ئەمەش زۆر گرنگە) شكستهێنانی بیرۆكەی گەل لەبارەی ئەوەی «سیاسەت تەنیا دەنگدان نییە، بەڵكو پەیوەستە بە 365 رۆژی ساڵەكە.» ئەو بیرۆكەیە كاریگەرییەكی گەورەی هەبوو، لەبەر ئەوەی چەمكی دیموكراسی گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە و بۆتە پاڵنەرێك بۆ خزمەتگوزاری كەڵەكەكردنی سەرمایە و دواتر یەكسانی بەداوادا دێت. بەم شێوەیە، چیتر دیموكراسی بریتی نییە لە مامەڵەكردن treat، بەڵكو بۆتە سەرچاوە بۆ نوخبە.
لێرەدا دەكرێت ئاماژە بە كتێبێكی گرنگی فەقیهی قانوونی نەمساوی (هانز كلزن) بكەین بە ناونیشانی (بەرگریكردن لە دیموكراسی) لەم كتێبەدا باس لەوە دەكات قەیرانی دیموكراسی بەهۆی پەرەسەندنی ئابووریی سەرمایەدارییەوە، روویداوە كە دیموكراسیش ناتوانێت رامی بكات.
كێشەی سەرەكی لە ئێستادا و لە پەیوەندی بە (پۆست دیموكراسی) پەیوەستە بەوەی كە چەندین نووسەر بە سادەیی چەشنە سیاسییە كۆنەكان دووبارە دەكەنەوە، لەبری ئەوەی باس لەوە بكەن كە لە ئێستادا لە گفتوگۆی سیاسیدا دەخرێتەڕوو دەربارەی «كۆتایی سیاسەت the end of politics». هەموو ئەو نووسەرانە بیرۆكەی زیاتر سەبارەت بە سیاسەت،یان سیاسەتی بێخەو دەخەنەروو، بەڵام هەمان ئەو رێچكانە دەگرنەبەر كە بەسەرچوون.
توێژەر( ویلین Wollin) هەوڵیدا خۆی لە تەڵەی (پۆست دیموكراسی) دەرباز بكات لە رێی خستنەڕووی چەمكەكەیەوە لەبارەی (دیموكراسیەتی ساتەوەختی-تێپەڕ) كە ئەوە لەخۆ دەگرێت چەمكێكە تەنیا پەیوەست نییە بە شێوەی حكومەتەوە كە تێیدا حوكمڕانی بۆ گەل دەگەڕێتەوە، بەڵكو وەڵامێكە بۆ ئەو كەسانەی كە رێگەیەكی دیكەیان نییە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانیان جگە لە كۆكردنەوەی هێزەكانیان.
وا دەردەكەوێت، هەروەك توێژەر (كورسار Kursar) جەختی لەسەر دەكاتەوە، كە ئەو هەمیشە دەیەوێت ئەو هاووڵاتیانەی تا راددەیەك هەژارن، ئەوان بەرجەستەكاری كەرەستەی دیموكراسی بن. هەروەها سەرنجی ئەوە دەدات كە بۆی هەیە بیرۆكەی (پۆست دیموكراسی) بە شێوەیەكی بەهێزتر بكەوێتە ململانێ و ناكۆكییەوە، ئەگەر هاتوو ئەوەمان قبووڵ كرد كە زەمانەتی دیموكراسیەتی هەمیشەیی باشترە لە تواناكەی بۆ گواستنەوەی پێگەكان و گۆڕینی شێوەكانی بەشداری، بەڵام توێژەر (جاك رانسیر Jacques Rancière) لە كتێبەكەیدا بە ناونیشانی (Shores of Politics) جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە دیموكراسییەت بۆ ئەوە نییە «كاتە مردووەكان» و «شوێنە بەتاڵەكان» پڕبكاتەوە لە رێی شێوەكانی بەشداریكردنەوە. بەپێی ئەزموونی سیاسی فیعلی ئەوەی پێی دەوترێت «دیموكراسیەتی شەقام»، كە هێشتا ئەمە تاكە رێگایە بۆ دەربازبوون لە «تەڵەی پۆست دیموكراسی».
(5)
ئەو فاكتەرانەی بوونە هۆكاری
سەرهەڵدانی چەمكی پۆست دیموكراسی
دوای خستنەڕووی بیرۆكە سەرەكییەكانی پڕۆفیسۆر (كرۆش)، لە خوارەوە گرنگترین دەرئەنجامەكانی ئەو بیرۆكانە دەخەینەڕوو لە چوارچێوەی بیرۆكەی ( قۆناغی پۆست دیموكراسی):
كەمبوونەوەی ژمارەی دەنگدەران، ئەوانەی بەشدارییان كردووە لە هەڵبژاردنە گشتییەكاندا.
بوونی دەرفەت و ئەگەر لەبەردەم سیاسییەكاندا بۆ پشتگوێخستنی دەرئەنجامە نەخوازراوەكانی هەڵبژاردن و راپرسییەكان، یاخود راوەرگرتنەكان (فەڕەنسا و هۆڵەندا دژی پرۆژە دەستووری ئەوروپی ساڵی 2005 دەنگیاندا، بەڵام هەردووكیان بەردەوام بوون لەسەر پەسەندكردنی پەیماننامەی یەكێتیی ئەوروپا لەگەڵ ئەنجامدانی هەندێ هەمواركردنی بچووك تێیدا)،
زیادبوونی ژمارەی پارتە سیاسییەكان كە «سەرمایەكەیان» رق لێ بوونەوەیە لە بیانییەكان.
دەركەوتنی ئەو بوارانەی دەبنەهۆی دروستكردنی كاریگەریی دەرەكی لەسەر سیاسەتە ناوخۆییەكانی دەوڵەتان. سەركردە ئەوروپییەكان توانییان كاریگەربن لەسەر دروستكردنی حكومەتێكی نوێ لە ئیتاڵیا، هەروەها لە یۆنانیش توانییان كاریگەربن بەسەر حكومەتی ئەو وڵاتەوە لە گرتنەبەری رێكاری دوورمەودای كەمكردنەوەی خەرجی بە پێچەوانەی دەرئەنجامەكانی راپرسی گەلەوە كە دژ بە رێكاری كەمكردنەوەی خەرجی بوو.
زیادبوونی كاریگەریی بەرژەوەندییە تایبەتیەكان لەسەر سیاسەتی گشتی.
Top