سلێمانی لە دروستبوونییەوە جۆرێك تایبەتمەندی هەبووە كە لە شارەكانی دیكەی پێش خۆی و هاوتەمەنەكانیدا نەبووە. شارێكە بۆ بەڕێوەبردنی كاروباری میرنشینی بابان دروستكرا، لە یەكەم خۆناسینییەوە شاری حاكم بووە، واتا ئەم حوكمی بەسەر ناوچەكانی دەوروبەریدا كردووە، هەرچەندە لەڕووی مێژووییەوە تەمەنی بەشێك لە قەزاكانی دەوروبەری زۆر لە سلێمانی گەورەتر و كۆنتر بوون.

لە دوای نەمانی میرنشینی بابان، هێشتا سلێمانی ئەو خەسڵەتەی لەخۆی دانەماڵیبوو كە سەردەمێكی تری زێڕینی بۆ هاتە پێش، ئەویش دامەزراندنی حكومەتەكەی شێخ مەحموود بوو لە سلێمانی، ئەمەش هێندەی تر ئەو كولتوورەی دەوڵەمەند كرد و ئەو رۆحیەتەی زیاتر بەرجەستە كرد كە سلێمانی باڵی فەرمانڕەوایی بەسەر ناوچەكانی ژێر قەڵەمڕەوی حكومەتەكەی مەلیك مەحمووددا دەكێشێت و ئەوكات سەرپەرشتی بەڕێوەبردنی شارەزوور و شارباژێر و پشدەر و گەرمیان و بەشێك لەناوچەكانی كەركووكی دەكرد.

دواتر تا یەكەم ئەزموونی حوكمڕانیی كوردی، سلێمانی وەك شارێكی یاخی و خۆبەدەستەوەنەدەر ململانێی رژێمە یەك لەدوای یەكەكانی عێراقی كردووە. ساڵی 1992 تا 1996 بەهۆی گەرموگوڕی و حەماسی كوردانە بۆ چەسپاندنی حوكمی خۆبەڕێوەبەرێتی كوردی، سلێمانی وابەستەی هەولێر بوو وەك پایتەختی هەرێمی كوردستان.

كە ئەگەر شەڕی ناوخۆ رووی نەدابا دوور نەبوو ئەو كولتوورە لە سلێمانیش كاڵ ببێتەوە، بەڵام بەهۆی رووداوەكانی شەڕی ناوخۆ و دروستبوونی دوو ئیدارەیی و دامەزراندنی حكومەتی جیا جیا لە هەولێر و سلێمانی، ئەمە ئاوی كردە ئاشی ئەو مەیلەی سلێمانییەوە و جارێكی دی ئەم شارەی كردەوە بە ناوەندی بەڕێوەبردنی ناوچەیەكی بەرفراوان.

بەو هۆیانەوە سلێمانی وا راهاتووە كە نەك تەنیا ناوەندی بەڕێوەبردنی خۆی بێت، بەڵكوو دەبێت حوكمی دەوروبەریشی بكات. ئەمە دۆخێكی سایكۆلۆجی دروستكردووە و ئەم شارە پێی هەزم ناكرێت لە شوێنی ترەوە حوكم بكرێت. هەرچەندە هۆكارگەلی تر زۆر زۆرن بۆ یەكنەخستنەوەیەكی واقیعیانەی دوو ئیدارەكەی هەرێم، بەڵام ئەو خەسڵەتەی سلێمانیش بێ‌ كاریگەری نەبووە.

تەنانەت لەو كاتەشەوە كە بەحساب ئیدارەی هەولێر و سلێمانی یەكیان گرتووە، بەڵام تا چركەساتی بڕینی بەشە بودجەی هەرێم لە بەغداوە، بەدەر لە داهاتەكانی خۆی، نزیكەی 46%ی ئەو بەشە بودجەیەی لە بەغداوە دەهات، بۆ سلێمانی بووە.

قسەم لەسەر ئەوە نییە باش مامەڵە بەو سەروەت و سامانە زۆرەوە كراوە یان خراپ، بەڵام لە دوای بڕینی بودجەی هەرێم، سلێمانی وەك منداڵێكی بەسەر هاتووە كە پێشتر بەناز پەروەردەكراوە و لەپڕ تووشی نەبوونی هاتووە. بۆیە ئەم دوو ساڵە بەراورد بە تەمەنی سلێمانی، زۆرترین هاوار و ناڵەی لێ هەستاوە. گیرۆدەی دۆخێك بووە خەریكە سەری لێدەشێوێنێت.

نەیارەكانی كوردیش لەم تایبەتمەندیەی سلێمانی گەیشتوون و زوو زوو دنەی دەدەن. دەیانەوێ‌ بەهۆی ئەو دۆخەی سلێمانییەوە پێگەی سیاسی و نەتەوەیی كورد و هەرێمی كوردستان لاواز بكەن. بەتایبەتی بەغدا بەباشی ئەم دەرفەتەی قۆستووەتەوە، بە پاساوی جۆراوجۆرەوە خەریكی پیلانی لێكترازاندنی هەرێمن و دەیانەوێ‌ ئەم هەڵەیە بە سلێمانی بكەن. ئاماژە و بەڵگە زۆرن لەسەرئەوەی هانی سلێمانی دەدەن وابەستەی هەولێر نەبێت و روو بكاتە بەغدای ئەوان. لەناو ماڵی كوردی و مەیلخوازانی ئەو لێكترازانە كاریگەرییان دروستكردووە كە بە ئاشكراتر باس لە پێویستیی پشتكردنە هەولێر بكەن.

پێش زیاتر لە ساڵ و نیوێك، بە دیاریكراوی بەر لە شەش مانگ لە سەرهەڵدانی كێشەی سەرۆكایەتیی هەرێم (سەردار عەبدوڵڵا) پەرلەمانتاری فراكسیۆنی گۆڕان لە خولی پێشووی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، خۆویستانە و دوور لەوەفدی رەسمی، سەردانی زۆرینەی كارەكتەرە سیاسییەكانی عەرەب و كوتلە پەرلەمانیەكانی كرد، كە گەڕایەوە كوردستان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ئاماژەیەكی ترسناكی دا و گوتی: “لەو دیدارانەدا هەستم بە مەیلێكی مەترسیدار كرد، بەغدا كار بۆ دابەشكردنی كوردستان دەكات”.

دۆستێكیش لە پەرۆشیی خۆی بۆ ئایندەی میللەتەكەی، ئەمەی بە گوێی یەكێك لەو هەڵتۆقیوە سیاسیانەدا دابوو كە لە بەغدای پایتەختی عارەبان نمایندەی كورد دەكات. پێیگوتبوو: “هەقە بیر لەوە بكەنەوە نەهێڵن ناوماڵی كورد تێكبچێت، دەڵێن بەغدا نیازی باش نییە لەگەڵمان”. كاكیشم راشكاوانە گوتبووی لێگەڕێن با تێكچێت، ئێمە ماوەیەكی زۆرە لەگەڵ شیعەكان خەریكین و لە حاڵەتێكدا ئەگەر عێراقیش دابەش بوو، سلێمانی دەخەینە سەر ئێران.

سلێمانی مافی خۆیەتی بە گرتنەبەری هەموو رێگایەكی دروست بیەوێ‌ دەستەبەری داهات و پشكی زیاتر بكات تا لەڕێیەوە خزمەتی زیاتر بە خەڵكەكەی بگەیەنێت، پێویستە لەڕێی نوێنەرەكانی لە حكومەت و دامەزراوە دەوڵەتییەكان و لەڕێی نوێنەرەكانییەوە شەڕ لەسەر پچڕینی پشكی زیاتر بكات بۆ سلێمانی.

ئێستا بەهۆی ئەو قەیرانە داراییەی رووی لە هەرێمی كوردستان كردووە، سلێمانی هەست بە فەرامۆشكردن و پشتگوێخستن دەكات و پێیوایە هۆكارەكەشی هەولێرە. بۆیە وەك كاردانەوە و پەرچەكردار خەریكە ئاراستەی دەكەوێتە دەستی كەسانێك كە پێیانوایە تەنیا رێگە پشتكردنە هەولێرەو رووكردنە لە بەغدا.

ئەوەی تێبینی دەكرێت، لە بەغداشەوە دان رۆ دەكرێت بۆ ئەوەی سلێمانی زیاتر بەرەو بەغدا بچێت. هەولێریش بێ باك و بێ‌ دەربەستە لەوەی لە سلێمانی چی دەگوزەرێت. ئەمەش چەند مەترسی لەسەر یەكپارچەیی هەرێم و جارێكی دیكە پارچەكردنی كوردستان هەیە، ئەوەندەش زیاتر خودی سلێمانی زەرەرمەند دەبێت.

پێویستە یەك راستی لەبەرچاو بگرن كە بەغدا تا پێی بكرێت لەگەڵ بەهێزكردنی ناوەندێتییە، ئەمەش پێچەوانەی خواستی سلێمانیە بۆ لامەركەزیەت. ئەگەر لە سەرەتاشدا بیەوێ‌ بە بەخشینی هەندێ‌ ئیمتیاز و تەخشان و پەخشان سەرنجی سلێمانی راكێشێت تا لەو رێگەیەوە ئەو هەستە دروست بێت كە ئەگەر لەگەڵ بەغدابن دۆخی سلێمانی باشتر دەبێت لەوەی لەگەڵ هەولێر بمێننەوە، بەڵام دەبێت ئەوە بزانن كە سلێمانی پیرۆزتر نییە لە نەجەف، ئایا بەغدا چی بۆ نەجەف كردووە؟ لەكاتێكدا مەرجەعیەتی باڵای شیعەكانی عێراق لە نەجەفە. شارێكە لەڕووی ئاینییەوە پیرۆزیی زۆری بۆ شیعەكان هەیە، بەڵام لەڕووی خزمەتگوزاری و ژێرخانەوە بووەتە وێرانە.

دەسەڵاتێك بەو جۆرە مامەڵە لەگەڵ پیرۆزییەكانی خۆی بكات، چۆن دەتوانێت بە چاوێكی لەو باشتر بڕوانێتە سلێمانی كە لە بنەڕەتەوە وەك مەترسی لەسەر ستراتیجی خۆی دەیبینێت. بۆیە لەبری گرتنەبەری رێگەی بەغدا و ناردنی وەفدی جۆراوجۆر و ناردنی پەیام بۆ بەغدا، بیر لەوە بكرێتەوە دەسەڵاتی دارایی و ئیداریی زیاتر لە هەولێر كەم بكرێتەوەو بدرێتە سلێمانی، ئەویش بەو رێگاو رێوشوێنە یاسایی و دەستوورییانەی بۆ لامەركەزیەت پەسەندن، نەك رێگەی دیكە.